«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

«ՉԵՄ ԿԱՐԾՈՒՄ, ՈՐ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՊԱՍՏԻ ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՄԱՆԸ»

Նշում է ՀՀ արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը թուրքական թերթին տված հարցազրույցում

Դեկտեմբերի 17-ին Բրյուսելում Թուրքիայի հետ անդամակցության բանակցություններ սկսելու որոշումով Եվրոմիությունը նպաստեց հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման շուրջ ծավալվող քննարկումների վերաակտիվացմանը: Ստեղծված իրավիճակում Թուրքիան, որը մինչ այդ հարաբերությունների կարգավորման եւ հայ-թուրքական սահմանի բացման նախապայմաններ էր առաջարկում Հայաստանին, սկսեց նրան մեղադրել Կարսի պայմանագիրը չճանաչելու, Ադրբեջանի այսպես կոչված գրավյալ տարածքների ազատումից հրաժարվելու եւ ցեղասպանության «անհիմն» պնդումները Թուրքիայի դեմ օգտագործելու մեջ:

Անկախ մեղադրանքների հիմնավորվածությունից, երբ դրանք դառնում են Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությունն ու նրա շրջափակումն արդարացնելու միջոց, ինքնաբերաբար նախապայմանի են վերածվում: Հետեւաբար Հայաստանը իրավացիորեն մերժում է նաեւ վերոհիշյալ մեղադրանքները: Մերժումը առանձնակի նշանակություն է ձեռք բերում, երբ դա հենց թուրքական թերթի էջերում կատարում է ՀՀ արտգործնախարարը: Դրանում համոզվելու համար կարելի է անդրադառնալ «Զամանի» հունվարի 25-ի համարին, որտեղ հրապարակված հարցազրույցում Վարդան Օսկանյանը հաշվենկատ ու դիպուկ, ինչու չէ, նաեւ սպառիչ պատասխաններ է տալիս հարցերին, թերեւս դրանով էլ բացահայտում է նախապայմանի բնույթ կրող թուրքական մեղադրանքների սնանկությունը:

Հ. Չ.

- Վարչապետ Էրդողանն ասաց, որ Հայաստանը չի ճանաչում Կարսի պայմանագիրը, իսկ դա խոչընդոտում է հայ-թուրքական հարաբերությունների զարգացմանը: Ինչո՞ւ չեք ճանաչում այս պայմանագիրը:

- Կարսի պայմանագրի վերաբերյալ Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությունն ինձ համար անակնկալ էր: Առ այսօր հայաստանյան ղեկավարներից ոչ մեկը Կարսի պայմանագիրը չճանաչելու մասին որեւէ հայտարարություն չի արել: Մենք պատկանում ենք ԽՍՀՄ-ի իրավահաջորդ երկրների թվին: Քանի դեռ չեն ստորագրվել նոր պայմանագրեր կամ չեն արվել նախորդ պայմանագրերն անվավեր ճանաչելու հայտարարություններ, ուժի մեջ են մնում երրորդ երկրների հետ ԽՍՀՄ-ի ստորագրած բոլոր պայմանագրերը:

- Ո՞րն է Ադրբեջանի գրավյալ տարածքներից դուրս գալու Թուրքիայի առաջադրած նախապայմանին ձեր մոտեցումը:

- Թուրքիան չի կարող Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցը հանգեցնել զուտ տարածքի հարցի: Դա բնույթով բազմակողմանի է: Սակայն բուն խնդիրը վերաբերում է կարգավիճակին: Մինչեւ ղարաբաղյան հակամարտությունն ադրբեջանական որեւէ տարածք հայերի վերահսկողության տակ չէր: Վերահսկողությունը հաստատվել է ղարաբաղյան հիմնահարցից հետո: Թուրքական կողմը պատճառահետեւանքային կապի հարցում ակնհայտ շփոթմունք է ապրում: Հետեւանքի վերացման համար դա պետք է տարանջատել պատճառից: Խնդիրը բխում է քննարկումներին Բաքվի խուսափողական մոտեցումից: Հետեւաբար Թուրքիան չի կարող տարածքների հարցը որպես նախապայման առաջադրել: Մենք ոչ թե չենք ուզում հարցի լուծումը, այլ ցանկանում ենք, որ դրան համապարփակ մոտեցում ցուցաբերվի:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում ղարաբաղյան հիմնահարցում Թուրքիայի միջնորդության ձգտումները:

- Թուրքիան կողմնակալ լինելու պատճառով ի վիճակի չէ միջնորդել ղարաբաղյան հարցում: Օրինակ, Ռուսաստանը հարցի կարգավորման առումով որեւէ նախապայման չունի եւ չեզոք է: Թուրքիան մշտապես միջնորդության առաջարկ է անում, եւ մենք երկկողմ հանդիպումներ ենք անցկացնում: Հանդիպումների առումով որեւէ խնդիր չունենք, սակայն միջնորդությունը բոլորովին այլ է:

- Հիմնահարցի կարգավորման վրա ինչպե՞ս կազդի Հայաստանի հարցում Ռուսաստանի հետ Անկարայի համագործակցությունը:

- Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի երկխոսությունը մեզ համար խնդիր չէ: Սակայն չեմ կարծում, որ այս երկու երկրների համագործակցությունը նպաստի հարցի կարգավորմանը:

- Հայաստանն օկուպացրել է Ադրբեջանի տարածքի 1/5-րդը: Ե՞րբ եք պատրաստվում վերջ տալ օկուպացիային:

- Լեռնային Ղարաբաղը միշտ եղել է հայկական տարածք: Մյուս շրջանները Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի խնդիրն են: ԽՍՀՄ-ի օրոք Ղարաբաղն ընդգրկված էր Ադրբեջանի սահմաններում, սակայն երբ Ադրբեջանի եւ Ղարաբաղի միջեւ պատերազմ ծագեց, ապա Հայաստանը, բնականաբար, աջակցեց Ղարաբաղին: (Մյուս շրջանների) հարցը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ է քննարկվում այն պարզ պատճառով, որ ադրբեջանցիները խուսափում են Ղարաբաղի հետ բանակցություններից:

- Ո՞րն է ցեղասպանության խնդիրների բուն նպատակը, որոնց առնչությամբ դուք ապավինում եք ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ արեւմտյան երկրների աջակցությանըՙ Թուրքիայից հող կամ փոխհատուցում ստանա՞լը:

- Մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգում հողային պահանջի կամ փոխհատուցման խնդիր դրված չէ: Պարզապես ձգտում ենք, որ ցեղասպանությունը ճանաչեն միջազգային հանրությունն ու Թուրքիան: 1915-ի իրադարձությունները բացահայտ ցեղասպանություն են: Չնայած դրան, Հայաստանը երբեք հարաբերությունների կարգավորման համար Թուրքիայից չի պահանջել ցեղասպանության ճանաչումը: Հարցը հնարավոր է երկխոսության միջոցով լուծել, սակայն ինչպե՞ս, երբ բացակայում են դիվանագիտական հարաբերությունները:

- Դուք կարծում եք, որ Թուրքիան Եվրոմիությանն անդամակցելու համար կճանաչի՞ վերոհիշյալ պնդումը:

- Մենք Թուրքիայի հետ ունենք սահմանների բացման եւ ցեղասպանության երկու կարեւոր խնդիր: Ցեղասպանության ճանաչումը նախապայման չէ, սակայն սահմանների բացումը, ինչ խոսք, նախապայման է մեր հարաբերությունների կարգավորման համար: Ոչ ոք չի կարող փակ սահմանների առկայությամբ խոսել նորմալ հարաբերությունների մասին: Հակառակ դրան առանց ցեղասպանությունը ճանաչելու կարելի է հարաբերությունները կարգավորել: Մենք սահմանների հարցը մտցնում ենք ԵՄ-ի օրակարգ: Դա արդեն օրակարգային է դարձել ԵՄ-ի համար, իսկ ցեղասպանությունը բարոյական եւ ընդհանուր խնդիր է: ԵՄ-ը պահանջում է, որ Թուրքիան որեւէ կերպ հաշտվի այս հարցի հետ: Հույս ունենք, որ այս հարցերը Թուրքիայի առջեւ կդրվեն տարեվերջին, երբ նա անդամակցության բանակցություններ սկսի ԵՄ-ի հետ: Այնուհանդերձ, չենք կարող առաջընթաց ձեռք բերելու համար 10-15 տարի սպասել, որ Թուրքիան անդամակցի (ԵՄ-ին): Հուսով ենք, որ Թուրքիան շուտով կբացի իր հայկական սահմանը:

- Թուրքիայի հայերը ցեղասպանության պնդումների պատճառով հակադրվում են սփյուռքին: Այս բանավեճում ինչպիսի՞ տեղ է զբաղեցնում Հայաստանը:

- Միանգամայն բնական է, որ այդ հարցը ակտիվորեն վերարծարծեն սփյուռքահայերը, որովհետեւ նրանք ցեղասպանության զոհերի ժառանգներն են: Նրանց ծնողներին քշել են Սիրիայի անապատներ, արաբական երկրներ, որոնք այնուհետեւ գաղթել են Եվրոպա, ԱՄՆ: Մեծացել ենՙ լսելով ցեղասպանության մասին վերապրածների պատմածները: Սակայն դա ոչ միայն նրանց, նաեւ Հայաստանի խնդիրն է: Այս առումով մեր միջեւ որեւէ տարբերություն չկա:

- Մի՞թե լուծումն ավելի դյուրին չի լինի, եթե հարցը նախապես պատմաբանները քննարկեն: Պարտադի՞ր է, որ այս պնդումներն անպայման օրակարգում լինեն:

- Այս հարցում այլեւս որեւէ ասելիք չկա: Խնդրո առարկա թեման ուսումնասիրվել է, եւ կատարվել են բազմաթիվ աշխատություններ, որոնք ցույց են տվել 1915 թ. իրադարձությունների բուն էությունը: Եթե նույնիսկ գիտնականները սեղանի շուրջ նստեն, միեւնույն է, ընդունված տեսակետը չի փոխվելու: Գիտնականներն իրենց գործն արդեն արել են եւ ավարտել: Ներկա պահին պահանջվում է, որ թուրքական կառավարությունը գործի անցնի: Ինչո՞ւ եք վախենում ցեղասպանության հարցը քննարկելուց: