«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

«ՎԵՐՑՐԱԾ Է ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԻՔՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ»

Այդ տարածքներում սահմանափակումներն ու սպասումները տարիներ են տեւում

Հյուսիսային պողոտայի կառուցման ծրագիրն առաջինն էր, որի իրականացման ժամանակ մեր իրականություն մուտք գործեց «իրացվող տարածք» հասկացությունը: Դա պետության կարիքների համար վերցրած տարածքն է, ինչի հնարավորությունը տրված է Հայաստանի սահմանադրության 28-րդ հոդվածով: Իսկ թե կոնկրետ ո՞ր օրենքի համաձայն է կատարվում այդ գործընթացը, ինչպե՞ս է իրավաբանորեն սահմանվում «իրացվող տարածք» հասկացությունը, ի՞նչ է նշանակում «վերցրած է պետական կարիքների համար», ի՞նչ սահմանափակումներ կարող են լինել այդտեղ բնակվող մարդկանց համար, ի՞նչ առավելագույն ժամկետներում պետք է գործեն սահմանափակումները եւ կատարվեն իրացման աշխատանքները, փորձեցինք տեղեկանալ Երեւանի քաղաքապետարանի իրավաբանական վարչության պետ Արտյոմ Սարգսյանից:

Իրացման տարածքներում բնակիչները ստիպված են անժամկետ սպասել ներդնողի հայտնվելուն

Վարչության պետը հայտնեց, որ «Հողային օրենսգրքի» եւ «Քաղաքացիական օրենսգրքի» համաձայն, կառավարության համապատասխան որոշումից հետո տվյալ տարածքը հայտարարվում է իրացման ենթակա գոտի եւ վերցվում պետության կարիքների համար: Փաստորեն, իրացվող տարածք հասկացությունն առանձին օրենքով սահմանված չէ: Կառավարության 2001 թ. հոկտեմբերի 5-ի թիվ 950 որոշմամբ սահմանված է միայն օտարման գոտում գտնվող հողամասերն ու անշարժ գույքը գնելու եւ իրացնելու կարգը, որտեղ էլ նշված են սեփականատերերին շուկայական արժեքով փոխհատուցում, իսկ մյուս հաշվառված անձանցՙ դրամական աջակցություն եւ խրախուսում տալու ձեւերն ու միջոցները: Իսկ տարածքն իրացվող գոտի համարելու համար ընդամենն անհրաժեշտ է քաղաքապետի որոշումը եւ անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեում գրանցված գլխավոր հատակագծի գոյությունը:

Իրացվող գոտում մի շարք սահմանափակումներ են մտցվում: Այդտեղ չի կարող լինել հողամասի կամ շինության օտարում կամ առուվաճառք, առաջանալ նոր գույք: Բացառություն է արված միայն ծննդյան, մահվան գրանցումների, զինվորական ծառայությունից եւ ազատազրկման վայրերից վերադարձածների գրանցման համար: Վերջիններս ստանում են մշտական գրանցման կարգավիճակ:

«Սահմանվա՞ծ է այդ սահմանափակումների գործելու առավելագույն ժամկետ» հարցին վարչության պետը բացասական պատասխանեց, ասելով, որ այդ ժամկետը կախված է նրանից, թե տվյալ ներդնողը իրացման ինչպիսի աշխատանքներ է կատարում: Երբ քաղաքապետի կամ կառավարության որոշմամբ տարածքը տրամադրվում է կոնկրետ ներդնողին, ենթադրվում է, որ նա իր միջոցների հաշվին պետք է իրացման աշխատանքների համար փոխհատուցի բնակիչներին, կառուցի կոմունիկացիաները, ինժեներական կառույցները եւ վերգետնյա կառույցի 1 քմ համար քաղաքապետարանին փոխհատուցի 20 դոլար:

Մեր զրուցակցի պատասխանից դատելով, իրացման գոտու համար առավելագույն եւ ընդհանրապես որեւէ ժամկետ նույնպես սահմանված չէ, ու այդ գոտու բնակիչները կարող են երկար տարիներ, մինչեւ ներդնողի հայտնվելը ապրել նույն կարգավիճակովՙ զրկված լինելով սեփականությունը տնօրինելու սահմանադրական իրավունքից: Նման օրինակ է Կոնդը, որը, վարչության պետի խոստովանությամբ, վաղուց հայտարարված է իրացման գոտի, բայց ներդնող չկա: Ակնկալվում է, որ առաջիկա մեկ-երկու տարիներին նա կհայտնվի, իսկ մինչ այդ թաղամասի բնակիչները շարունակում են սպասել եւ ապրել անտանելի կենցաղային պայմաններում: Ավելացնենք, որ մյուս օտարվող տարածքներում եւս ներդնողի «հայտնությանը» առնվազն երկու տարուց պակաս չեն սպասում, չհաշված նրա հայտնվելուց հետո իրացման աշխատանքների սկզբին սպասելը:

Սահմանափակումները կարող են վերացվել մասնակիորեն

Այդ ընթացքում ծագող խնդիրների լուծման համար, այնուամենայնիվ, որոշակի հնարավորություն տրված է: Ըստ Արտյոմ Սարգսյանի, քաղաքապետի գլխավորությամբ գործող ներդրումային ծրագրերի կառավարման խորհրդին կից գործում է աշխատանքային խումբՙ կադաստրի, քաղաքապետարանի, քաղաքաշինության նախարարության ներկայացուցիչների մասնակցությամբ, որտեղ քննարկվում են իրացվող տարածքներում ժառանգության, անվանափոխության, գրավի, նոր վկայական ստանալու հետ կապված եւ այլ հարցեր: Առուվաճառքը, վարչության պետի հավաստմամբ, եթե նոր գույք չի առաջացնում, «շատ դեպքերում» թույլատրվում է, ժառանգության եւ կտակի գրանցման հետ կապված խոչընդոտներ նույնպես չեն լինում: Սակայն միանշանակ էՙ սահմանափակումների մասնակի վերացումը ելք չէ:

Հարկ է նկատի ունենալ երկու կարեւոր հանգամանք: Նախ, բնակիչների համար, մեղմ ասած, այնքան էլ հաճելի չէ ավելորդ անգամ պաշտոնյաների հետ շփվել այս կամ այն սահմանափակման վերացման համար թույլտվություն ստանալու նպատակով: Երկրորդ, իրացվող գոտում գտնվող տուն գնելու ցանկություն ունեցողներ շատ չեն լինի, հետագայում փոխհատուցման քաշքշուկի մեջ չհայտնվելու համար: Ինչն էլ, բնականաբար, բացասաբար է ազդում նրա շուկայական գնի վրա, հարկադրելով սեփականատիրոջը հրաժարվել վաճառքի մտքից եւ վերստին սպասել ներդնողի հայտնվելուն ու փոխհատուցմանը:

Քանիսն են իրացվող տարածքները մայրաքաղաքում

Ներկայումս մայրաքաղաքում պետության կարիքների համար վերցված են հետեւյալ տարածքներըՙ Կոնդը, գինու կոմբինատին, կրկեսին, եկեղեցուն հարող տարածքները, 33-րդ թաղամասը (այսպես կոչված Ֆիրդուսնոցը): Այս տարածքների բնակիչները, ինչպես հայտնեց Արտյոմ Սարգսյանը, ներկայումս գտնվում են վերեւում հիշատակած վիճակում, այսինքն սպասում են ներդնողին: Թե դեռ որքա՞ն պետք է սպասեն, դեռեւս անհայտ է: Բացի սրանցից, իրացվող գոտի են համարվել երեք անհամեմատ ավելի փոքր տարածքներ: Առաջինը Սպայի տանը հարող տարածքն է, որի իրացման աշխատանքները պետք է կատարի պաշտպանության նախարարությունը, երկրորդը Կենտրոնական բանկին հարող մոտ 600 քմ տարածքն է (ընդամենը 2-3 տուն), որը իրացվելու է ԿԲ կողմիցՙ իր անվտանգության նկատառումներից ելնելով: Երրորդը Կոզեր թաղամասի մի մասն էՙ (Պռոշյան փողոց) Պուշկինի այգուն հարակից տարածքը: Վարչության պետի հավաստմամբ, այստեղ ներդնող արդեն կա: Ինչ վերաբերում է իրացման փուլում գտնվող Գլխավոր պողոտային, ապա մեր զրուցակիցը կարծիք հայտնեց, որ այս տարվա հունիս-հուլիս ամիսներին իրացման աշխատանքներն այնտեղ կավարտվեն:

Հողահատկացման մրցույթնե՞րն են խոսակցությունների տեղիք տալիս, թե՞...

«Իսկ ինչո՞ւ կառավարության որոշման փոխարեն մրցույթով չեն կատարվում տարածքների տրամադրումը» հարցին այսպիսի պատասխան ստացանք: Ըստ Արտյոմ Սարգսյանի, փորձը ցույց է տվել, որ մրցույթը չի արդարացնում իրեն, քանի որ կան լավ ու վատ հողամասեր, օրինակ, ճակատային եւ խիտ բնակեցված: Դրանց մրցույթով վաճառքի ժամանակ բնակիչների կողմից տարբեր խոսակցություններ են լինում, ասենք, թե ինչո՞ւ այս լոտը թանկ գնով վաճառվեց, մյուսըՙ էժան: Այդ պատճառով էլ քաղաքապետարանն ընտրել է այն սկզբունքը, ըստ որի կառուցապատողն ինքը պետք է որոշի, թե շինարարությունն ինչ կարժենա իր համար: «Մենք չենք ցանկանում մրցույթի շնորհիվ ավելի փող ստանալ: Մեր շահույթն այդ վերգետնյա կառույցներից ստացված գումարն էՙ 1 քմ համար 20 դոլար», եզրափակեց իրավաբանական վարչության պետը:

Թերեւս շատերին զարմանալի կթվա նման պատասխանը: Նախ, ամբողջ աշխարհում որպես ամենաարդար եւ տարատեսակ խոսակցություններից խուսափելու տարբերակ ընտրված է մրցութային կարգը: Իսկ եթե քաղաքապետարանի համար նման կարգը խոսակցությունների առիթ է տալիս, ապա դա ոչ թե մրցույթից է, այլ մրցույթն անցկացնողից: Այնպես որ այստեղ հեծանիվ հորինելու անհրաժեշտություն չկա: Հաջորդ տարօրինակ պահը վերգետնյա կառույցի 1 քմ համար 20 դոլարն է, որ քաղաքապետարանը ստանալու է կառուցապատողից եւ այն, որ «ավելի փող» քաղաքապետարանին հարկավոր չէ: Կենտրոն համայնքում անշարժ գույքի միջին գները հայտնի են բոլորինՙ սկսած 1 քմ համար 300 դոլարից մինչեւ 1000 դոլար: Իսկ կառուցապատված տարածքում, օրինակ, Հյուսիսային պողոտայում, 1 քմ արժեքն ավելի բարձր էՙ 1800-2000 դոլար: Այսինքն, մրցույթի անցկացման ժամանակ քաղաքապետարանը կարող է ստանալ հիշյալ 20 դոլարից առնվազն 15 անգամ ավելի գումար, որից նա, չգիտես ինչու, հրաժարվում էՙ ընտրելով կառուցապատողից շորթում հիշեցնող ճանապարհով գումար ստանալու տարբերակը: Ինչո՞ւ: Նման դեպքերում դժվար չէ ենթադրել, թե ուր է գնում շուկայական արժեքի եւ կառավարության որոշած արժեքի տարբերությունը: Այսինքն, կոռուպցիայի դրսեւորումն ակնհայտ է:

Այս ամբողջից կարելի է եզրակացնել, թե ինչու են այդքան շատ իրացվող տարածքների բնակիչների դժգոհություններն ինչպես մինչեւ իրացումը, այնպես էլ դրանից հետո:

ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ