Պատմության եւ մշակույթի հուշարձանների պահպանության գործակալության ճարտարապետ Կատյա Բարսեղյանի ասելով, Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշարձաններ եւ արձանախմբեր կան ողջ հանրապետությունում, գրեթե բոլոր քաղաքներում եւ գյուղերում: Դրանց թիվն առավելապես մեծ է Լոռու մարզումՙ 70, Շիրակումՙ 62, Արագածոտնումՙ 58, Սյունիքումՙ 50 եւ այլն, ընդհանուր թվով մոտ 460 հուշարձան: «Հայրենական պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված բոլոր հուշարձաններն ընդգրկված են մեր ցուցակում, եւ որպես լիազորված մարմին մենք պարտավոր ենք դրանք հսկողության տակ պահել: Ցավոք, համայնքներում շատ են անմխիթար վիճակում գտնվող հուշարձանները, որոնց շուրջը հաճախ կարելի է տեսնել աղբակույտեր, լինում են նաեւ դրանք անգիտակցաբար վնասելու դեպքեր», նշեց Կատյա Բարսեղյանը: Այդօրինակ երեւույթները կանխելու համար պաշտպանության նախարարությունը խոստացել է հուշարձանների մաքրման աշխատանքներ իրականացնել զինվորների եւ դպրոցականների մասնակցությամբ եւ գործակալության մասնագետների հսկողությամբ, սակայն մինչ երեկ վերջիններիս որեւէ տեղեկություն չէր հաղորդվել:
Համայնքներում հուշարձանների պահպանման պատասխանատվությունը դրված է տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա, հետեւապես դրանց անխնամ վիճակը խոսում է վերջիններիս թերացումների ու անտարբերության մասին: Գործակալության մասնագետը վերջերս այցելել է Լոռու մարզի Շնող գյուղ, որտեղ դպրոցի մերձակա հուշարձանը անհամեմատ մաքուր է եղել, իսկ ավելի հեռվում տեղադրվածըՙ բացարձակապես անուշադրության մատնված:
Ամենից լավ հուշարձան պահպանողներն ապարանցիներն են, ինչի մասին է վկայում Ապարանում տեղադրված Ռաֆայել Իսրայելյանի արձանախմբի բարեկարգված ու խնամված տարածքը: «Հաղթանակի 60-ամյակը լավ առիթ էր այդ հուշարձաններին առանձնահատուկ ուշադրության արժանացնելու եւ պահպանության խնդիրները վերստին աչքի տակ առնելու համար: Գուցե այսուհետեւ պատկերը փոխվի, այլեւս ոչ մի գյուղում ու քաղաքում չտեսնենք վնասված ու աղտոտ տեսքով հուշարձան», ավելացրեց նա:
Գրեթե բոլոր հուշարձանները կերտված են անվանի քանդակագործների ձեռքերովՙ Լեւոն Թոքմաջյան, Արա Շիրազ, Ստեփան Քյուրքչյան, Արթուր Թարխանյան, Ռոմիկ Ջուլհակյան եւ ուրիշներ: Սիրողական մակարդակով արված հուշարձաններ իրականում գոյություն չունեն:
Լեռնային Ղարաբաղում նույնպես մեծ թիվ են կազմում Մեծ հայրենականի զոհերին նվիրված հուշարձանները, դրանց պահպանության խնդիրն իրականացնում է մշակույթի նախարարությանը կից հուշարձանների պահպանման գործակալությունը: Հայրենական պատերազմի տարիներին Լեռնային Ղարաբաղից մոտ 45 հազար հայ է զորակոչվել ռազմաճակատ, որից 22 հազարը զոհվել է մարտերում: Նրանց հիշատակին կառուցված հուշահամալիրը ճանաչվել է լավագույններից մեկը Խորհրդային Միությունում: Հուշահամալիրի նոր հատվածում ամփոփված են Արցախյան պատերազմում զոհված ազատամարտիկների աճյունները:
ՌՈՒԶԱՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ