«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

ՏԱՐԱԾՈՒԹՅԱՆ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ

Ասատուրի աշխարհի գույները

«Եվրոպա» հյուրանոցի նախասրահում Փարիզ մեկնելու նախորդ օրը կարճ ժամանակով հանդիպեցի ֆրանսահայ նկարիչ Ասատուր Պզտիկյանին:Աշխարհի կերպարվեստի ներկապնակում իր ուրույն գույնն ու դիմագիծը հաստատած ու նվաճած տաղանդավոր մեր հայրենակցի մասին լսել էինք, կարդացել, մի քանի նկար դիտելու առիթը ունեցել, հեռավորության, տարածության խորհրդավորության զգացողություն ապրել: Ասատուրը հոկտեմբերին առաջին անգամ Երեւանում էր, իջեւանել էր «Եվրոպա» հյուրանոցումՙ մեր խմբագրության դեմ-դիմաց: Հայաստանը նրա համար նոր երկիր էրՙ ծանոթ-անծանոթ գույներով ու աշխարհի ձայներով: Նկարիչը այցելեց խմբագրություն, պարզ ու անմիջական, ասես վաղուցվա մտերիմների զրույց սկսվեց: Ներհուն հայացքով ու ձայնի հարուստ տեմբրով, դժվար էր ասել, որ ժամանակների ու աշխարհի ո՞ր մասի քաղաքակրթության ձայնն էր խոսում իր մեջՙ Արեւելքի՞, Արեւմուտքի՞, հայկականի՞... Հայաստանում ցուցահանդեսի մտադրություն չուներ, իր նորընծա պատկերագիրքը (Ge՛rard Xuriguera, ASSADOUR, FVW Edition) նվիրեց «Ազգ»-ին:

Առավոտյան ժամերի հանդիպումներից խուսափելով հանդերձ, 11-ը բավական անց էր (պայմանավորվել էինք ժամը 11 - ին), երբ հյուրանոցի նախասրահում իրեն չհանդիպելով, զանգահարեցիՙ մտավախությամբ, թե գնացել է: Լսափողը վերցրեցՙ «ժամը քանի՞ է»: 11-ն անց է, պատասխանեցի: «Իսկապե՜ս, հիմա կիջնեմ», հետո ավելի ուշ պիտի իմանայի թվերի գաղտնիքն ու նշանակությունն իր կյանքում:

Մարմնի մեջ տկարություն կար, թերեւս գիշերը լավ չէր քնել, հասկացա, որ տրամադրելի զրույց կարծես չէր ստացվելու: Չնայած բավականին լավ խոսակցական արեւմտահայերենին, այդ հայերենը իր ներքին շերտերի մակերեսն էր միայն շոշափում, ու հաճախ դիմում էր ֆրանսերեն արտահայտությունների. մի քիչ կցկտուր էր զրույցըՙ պահի թելադրանքի զգացողությամբ, բառերը հաճախ դադար էին առնում, դիպչում անտեսանելիին, կիսատ էր մնում պատկերը, զգացողությունը, շարժը: Որքան էլ փորձում էի վաղեմության զրույց սկսել, մի անվստահության պատ էր գոյանում...

Ասատուր Պզտիկյանը ծնվել է Բեյրութում, 1943-ին, սովորել է մի քանի դպրոցներում. տանել չի կարողացել դպրոցական մթնոլորտի տաղտուկն ու կարգուկանոնային պարտադրվածությունը: Նկարել սկսել է 4 տարեկանիցՙ տպավորված բաց ծովով ու քաղաքային տեսարանների պատկերներով: Սակայն Բեյրութում արվեստի մթնոլորտի եւ ակադեմիզմի անբավարարվածությունը եւ այլ պատճառներ նրան հեռացնում են երկրից: 1962 թ. սովորում է Իտալիայումՙ Պիետրո Վանուչիի ակադեմիայում, ֆրանցիսկյան վարդապետ հայր Դիեգոյի ղեկավարությամբ: 1964-ին տեղափոխվում է Փարիզ, հաճախում Կուտոյի արվեստանոց: Մայիսյան սալոնի անդամ էր մինչեւ 1977 թ. , երիտասարդության տարիներիցՙ Գրավյուրիստների ընկերության անդամ: Փարիզը, սակայն, արվեստագետի համար այնքան էլ բավարար մթնոլորտ չի ստեղծում: Նա կրկին վերադառնում է Բեյրութ: Նյութական կյանքի անհարմարությունները դժվարացնում են սովորելու ընթացքը: Բարեպատեհ մի առիթով արժանանում է Լիբանանի կրթության նախարարության մրցանակինՙ երեք տարվա կրթաթոշակին, Փարիզում: Նորից Փարիզՙ այս անգամ արդեն մեկընդմիշտ: Սակայն հարկ էր վարժվել փարիզյան արվեստի մթնոլորտի քմայքներին, որտեղ նրան սպասում էր անհոգի վերաբերմունք արտիստական շրջանակներում: Նա աշխատում էր, սովորում, ուսումնասիրում, դիտում, մինչեւ իր համար հայտնաբերեց ու տարվեց Լեժեով, Քլեով, Միրոյով, Բեն Նիքոլսոնով, Շվեթերով: Նամանապես տարվում է գրավյուրայով, քանի որ ինչպես ինքն է ասում, դա պահանջում է լինել խիստ եւ կարգապահ:

Էջերը տպագրության էին պատրաստվում, երբ խմբագրություն այցելած արվեստաբան Շահեն Խաչատրյանը մի քանի նկատառումներ արեց, որ նպատակահարմար գտանք հավելել մեր գրությանը: «Գառզուն իր արվեստանոցից հետո երբեմն այցելում էր Ասատուրին: Բացի հայրական վերաբերմունքից նա հետաքրքրված էր երիտասարդ նկարչի ստեղծագործական որոնումներով: Արվեստագետ, որ գրաֆիկական արվեստում (օֆորտի տեխնիկայում) նորություններ էր բերում, եւ այդ հայտնագործությունները շատերի համար գաղտնիք էին: Դա օֆորտի մակերեսին տալիս էր արտակարգ արտահայտչականություն: Սա վկայություն է Ասատուրիՙ արդի ֆրանսահայ նշանավոր վարպետների արժանի հետնորդը լինելուն, այդ է փաստում իր կյանքըՙ իր արվեստը»:

... Ներդաշնակ ու խաղաղ է Ասատուրի աշխարհը, միստիկ ինչ-որ շղարշով պարուրված, թվերն ու երկրաչափական պատկերները, որքան զարմանալի, բայց տարածական խորհրդավորության զգացողություն են ծնում, ներքին մի կյանք հոսում է այդ թվերի ու պատկերների եզրագծերի վրայով, որ իրենց մարմնի մեջ միտքը գայթակղեցնող ու զբաղեցնող հատկություն ունեն, հանելուկ լուծելու պես, որ ցանցում-որսում է, դիտողին կախարդում: Պասիվ գույներըՙ մեղմ դարչնագույն, մոխրագույնը ներքին վիճակ են ստեղծում, ենթագիտակցականի շերտեր, մետաֆիզիկ զգացողություններ արթնացնում, ճամփորդության տանում հորիզոնից անդին, աստղային ուղեծրերի հետքերով: «Մի կողմից ես շատ տրամաբանող եմ, մյուս կողմիցՙ լիրիկական», իր մասին ասվածը հաստատվում է խոսքի ամեն պահի: Հայացքի մեջ տարածություն-մթնոլորտ կա, Միջերկրականի երազի խոհ, ընդհատ խոսքի մեջ այդ երազից խուսափող իրականություն եւՙ հակառակը...

- Թվերի աշխարհը պայմանակա՞ն է, թե աշխարհը թվի գաղտնիքով բացատրելու ցանկությունն է իշխում: Արդյոք ունե՞ք մաթեմատիկական կրթություն, թե՞ թվեր եք պարզապես սիրում:

- Չէ, չէ, ընդհակառակը, մաթեմատիկի երեսեն ամբողջ դասերս ձգեցի: Սկիզբեն եւեթ դպրոցը ինծի համար տեղ մըն էր, ուր դժվարությամբ կերթայի: Նկարչությունը ինծի համար բան մը եղավ, որով կրնայի ազատ ըլլալ, կյանքիս իմաստ մը կու տար: Նկարչական կրթություն Բեյրութի մեջ չեմ ստացած: Կսիրեի գծել. 7-8 տարեկան էի, մեջս բլոկաժ (արգելակում) մը կար թիվերու: 13-14 տարեկանիս միշտ կերթայի նպարավաճառին կամ հացավաճառին քովը, ժամացույց չունեի, կհարցնեիՙ ժամը քանի՞ է, կըսեինՙ 7.30 կամ 8-ն է: Օր մը նպարավաճառին քովն էի ու շատ մարդիկ կային: Ըսիՙ ժամը քանի՞ է: Ժամացույցը ցուցուց, ինծի նայեցավ, ըսավ` ժամը քանի՞ է: Չէի կրնար ժամացույցը կարդալ, թիվերը ինծի համար բլոկաժ մըն էին, ոչ հաշիվ ընել գիտեի, ոչ հանել, գումարել, եւ ատկե վերջը իմ ուսումնառությունս սկսավ կաղալ, դասերս ձգեցի: Ամեն քայլի մաթեմատիկը կմտներ. այդ թիվերուն աշխարհը մեջս մնաց: Այդ թիվերը, որ չկրցա մարսել, ուրիշ ձեւով արտահայտվեցան: Ես ատոր համար իմ նկարչությանս մեջ երկրաչափական պատկերներու հետ փորձած եմ աշխատիլ: Բայց եթե ինծի ավելի լավ բացատրեին մաթեմատիկին աշխարհը, թերեւս մեծ մաթեմատիկոս ըլլայի: Օր մը մաթեմատիկի ուսուցիչը ինծի բան մը հարցուց, պատասխանը չկրցա տալ, սկսան մյուսները վրաս խնդալ: Խոշոր գիրք մը կար ձեռքիսՙ ժեոմետրիի (երկրաչափություն), մեկը կար, այդ գիրքը անոր գլուխին նետեցի: Ուսուցիչը զիս տնօրենին քովը տարավ: Տնօրենն ալ մեկն էր, որ ինձի շատ կսիրեր, քանի որ արվեստը կսիրեր: Ուսուցիչին ըսաւՙ մեզ մինակ ձգե: «Մաթեմատիկի պահերուն տեսնես, որ ուսուցիչը կմտնե դասարան, դուն դուրս կելլես»: Ուրիշ դասարան մը կար, որ պարապ էր: Ինքը երբ կուգար, ես դուրս կելլեի, այդ դասարանը կերթայի, գրատախտակին վրա գծագրություն կընեի:

’IMAGE/200520615.jpg’>

- Թվեր չէի՞ք գրում:

- (Ծիծաղում է, շատ համակրելի) Թիվեր կգրեի, գիծեր կքաշեի: Ինծի համար, ինչպես չինացիներուն քով, կալիգրաֆին մաս կկազմե գծագրության, ինչպես արաբական կալիգրաֆին գծագրություն ալ է, ինչպես եգիպտացիներուն քով գծագրությունն ու նկարչությունը նույնն են: Ինծի համար ինչ որ գիր է, թիվ է, գրություն է, գծագրություն է, նույն ատեն եւ նկարչություն է: Ես կդիտեմ գրությունները, ոչ թե կկարդամ:

- Հուշի, մոռացության տվող մի բան կա ձեր նկարների մեջ, նկարում եք, որ մոռանա՞ք կյանքը:

- Ժամանակը ամենամեծ օբսեսիոնն է (մտատանջանք), ծնած օրեն մարդը դատապարտված է որոշ ժամանակ ապրելու: Մարդուս մեջ այդ կյանքին վախը անչափ մեծ է, որ կուզե ատկե փախչիլ, կերթա կրոնքին մեջ, ընտանիքին մեջ, արվեստին մեջ, կուզե մինակութենեն փախչիլ: Մարդ ըսվածը գիտե, որ իր օրերը համրված են, ու ժամանակը ամեն երկվայրկյան կանցնի, ինչպես գիտե,որ ցավը կա, բայց մոռցած է: Երբ ցավը անտանելի կդառնա, այդ է խնդիրը:

Ինծի համար կյանքը աքսիդան (վթար) մըն է: Երբ նկարել կսկսիմ, կմտածեմՙ ինչո՞ւ կյանքը 1000 տարի չի տեւեր: Կկարծեմ, որ կարեւորությունը կյանքի ձգտումին մեջն է, վնաս չունի` կհաջողի, չի հաջողիր, ատիկա երկրորդական է, կարեւորը ոչ թե բանի մը հասնիլն է, այլ ընթացքը: Այդ ձգտումին մեջ է, որ ես կյանքը կմոռնամ: Ու նկարչությունն ալ միջոց մըն է, ճանապարհ մըն է:

- Սիմվոլները ձեւե՞ր են պարզապես, թե՞ որոշակի նշանակությամբ տարրեր:

- Նկարիչներ կան, որ միշտ կուզեն բացատրել իրենց գործերը: Ես հազիվ կսկսիմ բան մը բացատրել, միեւնույն ժամանակ ատոր հակառակը մեջս կա: Ատոր համար նկարելը շատ ավելի մոտ է իմ մտածելակերպիս, քան թե խոսքը: Երբ կսկսիմ աշխատիլ, նկարը ինծի ճամփան կցուցնե: Սկիզբը կրնա պղտոր գաղափար մը ըլլալ, բայց նկարչությամբ նկարչությունը կբացատրվի: Նկարչությունը ինծի համար փիլիսոփայություն կամ գրականություն չէ, նկարչությունը նկարչություն է, իր մեքանիզմները, իր լեզուն ունի: Եթե հարցնեսՙ հավատքդ ո՞րն էՙ իմ մտածելու ձեւը, ապրելու ձեւը, իմ մեդիտասիոնը (ներհայեցություն) ես նկարչությամբ կընեմ:

- Ի՞նչ վերաբերմունք ունեք արվեստի ուղղությունների հանդեպ, կամ ինչ դրսեւորում, ասենք, կոնստրուկտիվիզմի կամ սյուրռեալիզմի սահմաններում:

- Այո, կկարծեմ` մոտ եմ կոնստրուկտիվիզմին: Կարգ մը սյուրռեալիստներ կան, որ նկար կշինեն, ատոնց հետ չեմ: Սյուրռեալիզմի մեջ վտանգներ կան, ատոնց մեջ պետք չէ, որ մեկը իյնա, դյուրին սյուրռեալիզմ կա, որ պատկերներ կշինե: Իմ գործիս մեջ կա որոշ սյուրռեալիզմ, բայց մտածված:

- Հին քաղաքակրթության հետքեր են նկատելի ձեր նկարչության մեջ: Ի՞նչ է դա, սե՞ր, հետաքրքրությո՞ւն անցյալի հանդեպ:

- Արվեստը ինքնաշարժ շինելու պրոգրես մը չէ: Նկարչությունը կրնա 2000 տարի առաջվա բաները այսօրվա մեջ դիտել: Այդ է ուժը, իրական նկարչությունը այդ է: Չեմ խոսիր այն նկարիչներուն մասին, որ ամեն ինչ կընեն, որ ավանգարդ կամ արդիական ըլլան: Նկարչությունը այնպիսի տեղ մը հասավ, այնպես քանդեցին, որ հիմա ամենեն դեկադանս ((անկումային) արվեստն է: Նկարիչներ կան, երիտասարդ ավանգարդի նկարիչներ, որոնք պատիվ կհամարեն, որ ոտքերնին Լուվր դրած չեն, որով իրենք անոնց պետք չունին:

Ես նկարչությունը կսիրեմ դիտել, դիզայնը կդիտեմ, հին պատմությունը, արքիտեկտյուրը (ճարտարապետություն) կդտեմ: Ըսենք Ջոտտո կդիտեմՙ մեջս կապույտ կբերե, այդ կապույտը կրնա ինծի ներշնչել, կամ Չիմաբուե (իտալական վաղ Վերածննդի նշանավոր վարպետ) տեսնեմ, ոսկի գույնը կբերե ինծի: Շատ ֆրագմենտներ կփորձեմ կոլաժի ձեւով, խաղի ձեւով ներկայացնել: 20-րդ դարուն պայթած ֆրագմենտը պատմություն մըն է, որով մենք մտային ձեւով, մշակույթի ձեւով կտեսնենք, նայվածքը փոխված է, աշխարհը վերեն կդիտենք, վարեն կդիտենք, լազերով կդիտենք: Ծառ մը գծենք եթե, նատյուրմորտ գծենք, այսօր տարբեր պիտի ըլլա:

Ես պսիխոհիվանդանոցներու խենթերու գործերը հավնած եմ, ատոնք լոժիկեն (տրամաբանություն) անդին են: Ատիկա ինծի կրնա կերակրել մտային ձեւով, նմանապես կսիրեմ պզտիկներուն գծագրությունը, հին աբորիգեններուն, հնդիկներուն գործերը: Կերթամ, կդիտեմ հին բաները: Ես մինչեւ Պերու գացի: Այդ արվեստը, որ կա Նասկաՙ Լիմայեն 3-4 կմ հեռուՙ դաշտին մեջ գծված, տեսնելու համար օդանավ պիտի նստիս: Գետինը փորելով գծած են, շատ գեղեցիկ գծագրություններ ենՙ կապիկ մը կա, ձուկ մը, սիմվոլներ են: Ինծի համար երազ մըն էր հոն երթալը:

Ճապոնցիներուն արվեստը կսիրեմ, իրենց կրթությունը կգնահատեմ, իրենց տաճարները, քանդակները, ապրելու կերպը:

- Այսինքն ավելի էկզոտիկ, տարաշխարհիկ երեւույթների՞ց եք իմպուլսներ ստանում: Իսկ Փարիզը, Եվրոպան ի՞նչ դեր ունեն կամ ազդեցություն ձեր արվեստի վրա:

- Ինծի համար Եվրոպան մեծ դեկադանսի (անկում) մեջ է: Եվրոպայի հոգին ներսեն փչացած է շատոնց: Եվրոպային ուժը ինդուստրին է (ճարտարվեստ), բայց հոգեկանը չորցած է: Ես սպիրիտուալի մասին կխոսիմ, որ միշտ Ասիո մեջ կգտնես, որով իրենց ապրելաձեւը, հարաբերությունները ամբողջ մաս կկազմեն իրենց կրոնքին: Կրոնքը զատ բան մը չէ, կրոնքը կյանքի մեջն է: Այդ է , որ լավ է:

Կյանքս Փարիզի մեջ եղավ, հոն մնացի: Բայց Իտալիո հետ ավելի կապված եմ: Իտալիո պզտիկ քաղաքները ինծի շատ ավելի կխոսին, քան թե մեծ, փայլուն Փարիզը, որովհետեւ կյանքը ճնշումի տակ է հոն: Փարիզի մասին կըսենՙ «Փարիզը դրախտ մըն է արվեստներուն եւ դժոխք մը արվեստագետներուն համար»:

Ժամանակին արվեստագետները այդ դժվարությունները չունեին, կաշխատեին ընտանիքի մը համար կամ եկեղեցիին համար: Հիմա նկարիչը Եվրոպայի մեջ անչափ նեգատիվ բաներով շրջապատված է` գալերիները, մտածելակերպը, քաղաքականությունը: Ինչ որ արվեստագետին շուրջն էՙ ալերժի ունիմ: Պետք է ամեն բանի դիմանալ, եթե կրնաք առանձնանալ եւ 4 պատերու մեջ նկարչություն ընել:

- Ունե՞ք ներշնչումների անհրաժեշտություն:

- Չէ, ես գործավոր մըն եմ, եթե ներշնչում չունիմ, կսկսիմ մատիտ տաշել, կամ վրձինները մաքրել, ներշնչումը ռիտուալ /ծես/ մըն է, մինակը կուգա:

... Կյանքը այնպես դարձած է, որ եթե օրվա մեջ հեռաձայն, նամակ, թուղթ չըլլա, բախտավոր եք: Այդպիսի բաները կվախցնեն զիս, հա, թուղթերը, նամակները, հեռաձայները, ամեն ասոնք, քու ներշնչումդ եթե գրամ մը ունիս, կհանեն մեջեդ: Ատոր համար նկարիչը պետք է իր օրը ստրուկտուրե ընե, պետք է ինքզինք պաշտպանե:

- Ուրեմն մենակությունը պետք է, որ կեցության լավագույն եղանակը համարեք:

- Մինակությունը ինծի համար ազատություն է: Իմ բառարանիս մեջ մինակությունը ազատություն կամ անկախություն ըսել է, ոչ թե առանձնություն: Ես կյանքիս մեջ ամեն ինչ կընեմ, որ մինակ ըլլամ, բայց պիտի հարստացնես քու մինակությունդ, զատելով ատոր ձեւը: Անշուշտ, անկախությունը հարյուրեն հարյուր չի կա, հարաբերական է, բայց կարեւորը ձգտումն է դեպի անկախությունը:

Ամեն մարդ իր հոգիին մեջ ձայն մը ունի: Մարդիկ կան` այդ ձայնը չեն լսեր, որով տարված են ընտանիքով, ազգով, կրոնքով, արվեստով: Եթե կարելի՜ ըլլա լսել զայն, որ միայն ձեզի կպատկանի. ինծի համար ատիկա շատ կարեւոր է...

- Կախվա՞ծ եք նկարչությունից:

- Չնկարեմ նե, այդ պրկումները չեն արտահայտվիր, նկարելը ինծի համար ինչպես մեդիտասիոնը, փնտրտուքը, խաղ մըն ալ է:

- Կյանքի ատրիբուտները կարծես անմասն են ձեր նկարչությունից:

- Այս շրջանը ավելի անապատ է: Անապատ շատ կսիրեմ, անապատի գաղափարն ալ կսիրեմ: Անապատը ծովի պես բան մըն է, կրնա ծովի պես փոթորիկ ունենալ: Կուզեի անապատին մեջ ապրիլ, բայց ես ծույլ մեկն եմ, եթե կոմֆորտ չըլլա, չեմ կրնար քնանալ:

Ես դուբլ (երկակի) մեկն եմ: Եթե ուզած տունս ունենայի, երկու մասերե պիտի կազմվեր: Մեկ մասը բյուզանդական ոսկիներով, հազար ու մեկ բան, վերջը ուրիշ սենյակ մըՙ ինչպես ճգնավորները կապրին: Երկուքը մեջս ունիմ:

...Ինծի մեկի գաղափարը կվախցնե, ըլլա սերը, ըլլա կրոնքը, ըլլա իրականությունըՙ մեկը չեն: Մեկ հատ չէ իրականությունը, իրականություններ կան, իրականության տեսակներ: Ես կնախընտրեի 2-3 տեսակ աստվածներ: Ինչո՞ւ մեկ: Ես կսիրեմ հոգնակիության գաղափարը: Մեկ մայր ունիմ, ինչո՞ւ 10 մայր չունիմ. չկա, եթե ըլլար, ավելի լավ պիտի ըլլար: Կյանքի մեջ ինչ-որ տանջանք է ու ցավ է, չեմ ընդունիր:

- Ուրեմն արվեստի միջոցով կփորձեք իրականությունից խուսափել:

- Երազը իրականություն մըն է ինծի համար: Որով երազը կրնաս պահել սիրտիդ մեջ կամ միտքիդ մեջ:Իրականությունը հիմա կա, բայց երկու վայրկյան վերջ չկա: Իրականությունը երազ ըլլա նե, այն ատեն կրնաս պահել, կրնաս զայն քու մեմորիիդ (հիշողություն) մեջ պահել:

- Իրականության մեջ եւ միաժամանակ նրանից դո՞ւրս:

- Այո, այդպես կփորձեմ, որով իրականությունը դրամատիկ բան մըն է ինծի համար: Ծնիլը դրամատիկ է, կյանքը դրամատիկ է, մահը երկրորդական բան մըն է: Բայց մահեն առաջ այդ դեգրադասիոնըՙ այդ է դրաման ինծի համար: Կըսեն միշտՙ Աստված շատ լավ ստեղծած է տիեզերքը: Ես կըսեմՙ չեմ գիտեր մյուս բաները լավ ստեղծած է կամ հաջողա՞ծ է, բայց մարդը հաջողած չէ: Չե՞ք տեսներ` մարդը որչափ կտառապի իր պզտիկ կյանքին մեջ, որ քանի մը րոպե է: Կենդանին չի տառապիր, չի գիտեր, որ իր օրերը համրված են:

- Ինչո՞ւ է այդպես:

- Մարդը իր միտքին մեջ պերֆեքսիոնի (կատարելության) երազ մը ունի: Այդ իդեալը եթե կյանքին իրականության հետ բաղդատես, դժբախտություն մըն է: Ինծի համար աս մեծ ռեվոլդ (ընդվզում) մըն է, չեմ կրնար ընդունիլ:

- Կյանքից հետո որեւէ բանի հավատում եք, ի՞նչ կա:

- Հուսամ բան մը չկա: Հուսամՙ ատոմիզե ըլլանք:

- Հոգին մեռնո՞ւմ է:

- Կըսեն, որ ոչ. կըսեն, որ հոգին խաղեր ունի: Չեմ գիտեր:

- Շա՞տ եք աշխատում:

- Մինչեւ այն ատեն, որ վրաս ուժ կա, կաշխատիմ: Ես մեկ հիվանդություն ունիմ, նկարներուս վրա անընդհատ կաշխատիմ, կքերթեմ, կավրեմ, նորեն կաշխատիմ, ինծի համար վերջացնելը ամենեն դժվարն է, սկսիլըՙ ոչ:

- Հնարավոր կոմպրոմիսների գնո՞ւմ եք նկարելիս:

- Ինծի կբավե, որ մեկը ըսեՙ նկար մը կուզեմ երկայնքին կամ վերեն վար:Եթե ինծի մեկը բան մը պարտադրե, պարալիզե (անդամալույծ),. կըլլամ: Որովհետեւ ինքզինքս դպրոցական կզգամ: Կիրակի օրերը փորի ցավ կունենայի, որովհետեւ երկուշաբթի դպրոց պիտի երթայի, իսկ դպրոց երթալը ինծի համար մեծ չարչարանք մըն էր:

- Հայկականի ու նրա մշակույթի հետ որեւէ առնչություն զգո՞ւմ եք:

- Այո, միջնադարի մշակույթին հետ: Հայկական ճարտարապետությունը շատ մեծ բան է: Բայց հայերը կկարծեմ ավելի գրականության մեջ առաջացած են, ավելի նվազՙ նկարչության մեջ:

- Հնարավո՞ր է Հայաստանում ցուցահանդես ունենաք:

- Օր մը կրնա ըլլալ:

- Ձեր առաջին այցը Հայաստան ինչո՞ւ այսքան ուշացավ:

- (Երկար լռում է) Հայկական պատմությունը, դարերով այս հոգեկան ընկճվածությունը չեմ ընդունիր: Ադոր համար կյանքի հանդեպ, աշխարհի հանդեպ բան մը ունիմՙ ոխի պես բան մը:

- Որտեղի՞ց եք բնիկ:

- Ծնողներսՙ Մարաշեն եւ Ադանայեն:

- Ի՞նչ եք տանում Հայաստանից, ինչո՞վ եք տպավորված:

- Քարի, միներալի գույներու ներդաշնակությունը, կղմինդրներու գույները, հողին գույնը, ասոնք միշտ կային մեջս, բայց հոս ավելի հստակեցան:

- Կարո՞ղ են փոխվել ձեր գույները:

- Հիմա փոփոխվելու վրա են, Հայաստանը ինծի համար նոր գույներ բերավ:

- Միայն գույնե՞ր:

- Շատ պաթետիկ ((ջերմ) մարդիկ կան մեջերնին, ինծի համար նոր են, հոգեպես մարդու կդպին, հայը այդ ուժը ունի հոգեկան:

- Ի՞նչ է ձեր նկարներում հաճախ հանդիպող հորիզոնի խորհուրդըՙ թռիչքի գաղափա՞ր, թե՞ անհայտության:

- Հորիզոնը ինծի համար բաժանումի գիծ մըն էՙ վերի կամ վարի, իրականի կամ անիրականի: Տարածության պետք ունիմ, տարածությունը ինծի համար ազատության պես բան մըն է:

Թռիչքի գաղափար չկա, չէ, ավելի ուրիշ աշխարհ է, որ կսահի կորՙ կողմնորոշումը կորսնցուցած: Եվ հիմակվան մարդը ինծի համար հետզհետե կկորսցնե իր ուղղությունը աշխարհի մեջ ու ամեն պլանի մեջ...

...Մեր զրույցն ընդհատվեց, իմ զրուցակցին մոտեցավ Փարիզի իր ճարտարապետ բարեկամը: Ասատուրը Փարիզի իր հասցեն թողեց նոթատետրիս մեջ: Պիտի մեկնեին:

Երեւանյան աշունը փողոցում հագուստներն էր փոխում: Գույները վետվետում էին: Օդը պաղում էր:

Ասատուրի արվեստը աշխարհի շատ ու շատ վայրերում վաղուց է արդեն նվաճել հետաքրքրություն, գնահատանք ու սեր, գրավել աշխարհի հայտնի արվեստաբանների ուշադրությունը (հրատարակվել է ավելի քան 15 գիրք): Շատ ու շատ պատկերասրահներում են ցուցադրվել նրա աշխատանքները` Փարիզ, Հռոմ, Լյուքսեմբուրգ, Լիոն, Ամստերդամ, Բեյրութ, Լոզան, Քյոլն, Վիչենցա, մինչեւ Տոկիո, Թայփե (Թայվան) ու Լիմա (Պերու):

Նոյեմբերի 24-ին պատրաստվում է ցուցահանդես Փարիզում, իսկ հաջորդ տարվա մայիսինՙ Իտալիայում:

Զրուցեց ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆԸ