«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

ՌԱԿ-Ի ՄԷՋ ՏԻՐՈՂ ՎԻՃԱԿԻ ԵՎ ՍՓԻՎՌՔԻ ԻՆՔՆԱՔԱՅՔԱՅՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ՄԱՍԻՆ

Հարցազրոյց Երուանդ Ազատեանի հետ

- Ընկեր Ազատեան, օրերս «ՌԱԿ կեդրոնական վարչութիւն» ստորագրութեամբ յայտարարութիւն մը հրատարակուեցաւ, ուր կ՛ըսուի, թէ «հայ ազգն ու կուսակցութիւնը» վարկաբեկելու, «վնասարար ընթացքին եւ անկարգապահ կեցուածքին համար» դուք արտաքսուած էք կուսակցութեան շարքերէն: Ի՞նչ է ձեր հակազդեցութիւնը:

- Սկիզբը համացանցով տարածուած այդ յայտարարութիւնը, առանց ստորագրութեան կամ կնիքի, իմ ձեռքս ալ անցաւ բարեկամներու միջոցով եւ միայն ծիծաղ առաջացուց մէջս: Վստահ եմ, որ կարդացողներու մեծամասնութիւնն ալ նոյն հակազդեցութիւնը ունեցաւ: Այդ յայտարարութիւնը ստորագրողները լրջութեան եւ ծիծաղելիութեան սահմանին ըմբռնումը չունին: Պարզապէս անհասցէ եւ անդիմագիծ մարդիկ են, ոչ ոք գիտէ, թէ ո՛ւր կը գտնուին, հասցէ չունին, ոչ ալ գրասենեակ: Կուսակցութեան անունն ու զինանշանը յափշտակած, կռնակնին շալկածՙ ասդին-անդին կը թափառին:

Իմ վերաբերումս այն է, որ այսպիսի խաժամուժ մը, որ ոչ մէկ հեղինակութիւն ունի, որ զանազան խարդաւանքներով կազմուած մարմին մըն է, նոյնքան ապօրինի յայտարարութիւն մը կ՛ընէ:

- Այդպիսի որոշում մը կայացնելէ առաջ որեւէ դատական մարմին կազմուա՞ծ է, ինչպէս որ կը պահանջէ ՌԱԿ կանոնադրութիւնը:

- Ամենեւին: Այդ մարդոց համար որեւէ արժէք չունի կուսակցութեան կանոնադրութիւնը: Բոլորովին անպատասխանատու մարդիկ են, որոնց միակ զբաղումը ներկուսակցական էնթրիքներն են ու վրէժխնդրութիւնը:

- Ասկէ առաջ, 1995 թուականէն ի վեր, երկու անգամ ձեզի դէմ նմանօրինակ վճիռ կայացած է: Ի՞նչն է այդ հետեւողականութեան պատճառը. վրէժխնդրութիւ՞նը:

- Նախորդ երկու անգամներուն ալ, ինչպէս այս անգամ, պատճառը վրէժխնդրութիւնն էր միայն, նաեւՙ կարգ մը անլուրջ մարդոց ղեկավարի հովեր առնելը: Եթէ կը յիշէք, նախորդ անգամներուն ես մինակ չէի. կուսակցութեան մէջ վաստակ ու հեղինակութիւն ունեցող ամբողջ ղեկավարութիւնն էր, գլխաւորութեամբ հանգուցեալ ընկեր Հայկաշէն Ուզունեանի, որ «արտաքսուեցաւ»: Անոնց մէջ էիք նաեւ դո՛ւք:

- Բայց այն ժամանակ Կեդրոնական վարչութեան մէջ կային նաեւ այլ մարդիկ...:

- Թէ՛ այն ժամանակ եւ թէ՛ հիմա նոյն մարդիկն են, միեւնոյն խեղկատակները, վարչութեան մէջ ըլլան թէ ոչ:

- Սակայն յետագային, 1996-ին եւ 1997-ին յայտարարուեցաւ, որ հաշտութիւն գոյացած է եւ նախկին «պատժական» բոլոր որոշումները առ ոչինչ համարուեցան: Կը յիշեմ, կուսակցութեան բոլոր շրջանակները, անդամներն ու համակիրները մեծ ոգեւորութեամբ ընդունեցան այդ իրողութիւնը:

- Ինչպէս գիտէք, 2003 թուականին, Աթէնքի մէջ գումարուած ընդհանուր պատգամաւորական ժողովին ես ընտրուեցայ ՌԱԿ կեդրոնական վարչութեան ատենապետ, թէեւ վերջին պահուն պոչիս կպցուցին հեղինակաւոր դատարկապորտ մը Կիպրոսէնՙ իբրեւ համատենապետ: Պաշտօնավարութեանս այդ ամբողջ շրջանին ջանացի որոշ լրջութիւն մը մտցնել կուսակցութեան գործերուն մէջ, ինչ-որ չափով վերականգնել մեր փառաւոր կուսակցութեան բարի համբաւը: Սակայն ամէն քայլափոխի այս միեւնոյն խմբակը ջանաց խոչընդոտել, ձախողցնել մեր գործունէութիւնը, նոյնիսկ անունս օգտագործել զանազան խարդաւանքներու մէջ: Զգալով այդ ամէնը, որոշեցի այդ վարչութեան պաշտօնավարութեան աւարտէն առաջ իսկ հրաժարիլ ատենապետութենէս եւ 2006 փետր. 5 թուակիր սրտցաւ նամակով մը պարզեցի մտահոգութիւններս համագումարին:

- Այսինքն, պատասխանատուութենէ խուսափեցա՞ք...

- Ոչ, պարզապէս մօտ էր կրկին Աթէնքի մէջ յաջորդ ԻԴ Ընդհանուր պատգամաւորական ժողովին գումարումը: Դժբախտաբար այդ ժողովին չմասնակցեցան Լիբանանի եւ Սուրիոյ մեծ շրջանակները, եւ կուսակցութեան առողջ տարրերը չյաջողեցան մեծամասնութիւն գոյացնել: Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւելեան շրջանակը վերապահութեամբ միայն մասնակցեցաւ ժողովինՙ Նիւ Եորք- Նիւ Ճըրզիի մեր աշխոյժ ընկերներէն Յակոբ Վարդիվառեանի գլխաւորութեամբ կեդրոնական նոր վարչութիւն կազմելու յոյսով: Հոն, այսօր ինքզինք ատենապետ կոչող անձը, սուտ խօսեցաւ բոլորին, թէ իր ալ ցանկութիւնն էր ընկեր Յ. Վարդիվառեանի ատենապետ ընտրուիլը: Սակայն խաբեբայութեամբ ինքզինք ընտրել տուաւ, եւ մենք ունեցանք այս անպատասխանատուներու խմբակը:

- Բայց ձեզ կ՛ամբաստանեն ոչ միայն կուսակցութիւնը, այլ նաեւ «հայ ազգը վարկաբեկելու» համար: Նախապէս արդէն սփիւռքահայ թերթերու մէջ յայտարարութիւն մը լոյս տեսեր էր թուրքերու հետ յարաբերութիւն մշակելու «պայմաններու» շուրջ:

- Ես հայ ազգին միայն պատիւ բերած եմ: Եթէ ուզէի ոեւէ մէկը վարկաբեկել, ապա պիտի ուզէի այս խաժամուժը վարկաբեկել, սակայն այդ հաճոյքէն զրկուած եմ, քանի որ ինքզինքնին արդէն այնքան վարկաբեկած են հրապարակի վրայ...

- Ձեզ «արտաքսելու» որոշումը անակնկա՞լ էր:

- Ոչ: Մի քանի շաբաթ առաջ նամակ մը ղրկուած էր ինծի, թէ, իբր, վարկաբեկիչ գործունէութիւն կ՛ունենամ եւ թրքական պետության ներկայացուցիչներու հետ յարաբերութիւն կը մշակեմ: Անմիջապէս այդ գրութիւնը նամակով մը փոխանցեցի ՌԱԿ Արեւելեան շրջանի վարչութեան ատենապետ ընկեր Բաբկէն Մկրեանին, ըսելով թէ այդ մարդիկը կուսակցութեան կանոնադրութենէն լուր չունին: Կուսակցութեան անդամ մը ամբաստանելու համար ապացոյցներ պէտք է գոյութիւն ունենան, որոնք պէտք է տուեալ Շրջանային վարչութիւն ուղարկուին եւ ապա դատական ատեան մը պէտք է քննէ զանոնք եւ ըստ այդմ որոշում կայացնէ: Պէտք է յստակ ըսեն, թէ ո՛ր թուրք պաշտօնեային եւ ի՞նչ հանգամանքներու մէջ հանդիպած եմ, ի՞նչ խօսակցութիւն վարած եմ: Բայց այդ մարդիկը խլուրդներու պէս են. մութին մէջ պահուըտածՙ այսպիսի յայտարարութիւններ կ՛ընեն: Ոչ դիմագիծ ունին եւ ոչ ալ հասցէ: Իրենց ամէնէն աւելի սարսափած բանը ճշմարտութիւնն է: Գիտեն, որ եթէ իրենց ամէնէն լուրջ կարծուած անձն ալ իմ ներկայութեան ամբաստանութիւն ընէ, ճշմարտութեան եւ փաստերու տարափին տակ պիտի ոչնչանայ, պիտի խեղդուի:

- Ինքզինքնիդ վտարուած կը զգա՞ք:

- Ո՛չ: Ես 53 տարուան վաստակ մը ունիմ եւ այս կուսակցութեան վերջին կէս դարու պատմութեան կերտողներէն մէկն եմ: Անոնք ո՞վքեր են, որ պիտի գան կուսակցութեան տէր դառնան եւ վաստակաւոր մարդիկը վտարեն: Կը կարծեմ, որ ոեւէ լուրջ մարդ, որ այդ յայտարարութիւնը տեսնէ, համապատասխան եզրակացութեան պիտի յանգի: Ես ոչ նեղուելու, ոչ ալ յուզուելու, ոչ ալ հակադարձելու տրամադրութեան մէջ եմ, որովհետեւ ասոնք իշխանութիւնը «վերցնելնէն» ետք ամէն քայլափոխի իրենք զիրենք ծիծաղելի դարձնելու, վարկաբեկելու ընթացքի մէջ գտնուեցան: Ինչ կը վերաբերի ձեր յիշատակած յայտարարութեան, ատիկա երգիծական գրութեան գլուխգործոց մըն էր: Նախՙ այդ մարդոցմէ ո՞ր մէկը գաղափար ունի Հայ դատի մասին, մեր ժողովուրդի պատմութեան մասին, որպէսզի որեւէ անձ կամ մարմին գայ եւ իրենցմէ արտօնութիւն խնդրէ Հայ դատի շուրջ բանակցելու: Աւելի ծիծաղելի վիճակ չի կրնար ըլլալ:

- Ընկեր Ազատեան, նորէն վերադառնանք ձերՙ այս ալ 3-րդ վտարումին. անձնական հաշուեյարդա՞ր է ասիկա:

- Կը կարծեմՙ այո: Կուսակցութիւնը, ինչպէս նաեւ Թէքէեան մշակութային միութիւնը, նիւթական միջոցներ, շէնք ու կալուած ունին զանազան երկիրներու մէջ, իսկ այդ մարդիկը եւ իրենց հին ու նոր գործակիցները միշտ գտնուած են այդ կալուածները ոչնչացնելու դերին մէջ: Օրինակ, կուսակցութեան 2,5 միլիոն տոլար արժողութեամբ կալուածը Քալիֆորնիոյ մէջՙ ոչնչացաւ: Այսօր մենք 8-10 միլիոն տոլար արժող կալուած մըՙ Թէքէեան կեդրոնը ունինք Պէյրութի մէջ: Այդ վարչութիւն կոչուածին ատենապետը մի քանի տարի գանձապահ էր, որեւէ հաշիւ չներկայացուց, թէ մեծ մասամբ վարձու գրասենեակներէ բաղկացած այդ 7 յարկանոց շէնքին եկամուտները ո՞ւր կ՛երթան, ինչպէ՞ս կը ծախսուին: Երկար ատեն կը՛սուէր, թէ «Զարթօնք» օրաթերթին ծախքերը կը հոգացուին այդ գումարներով, սակայն այսօր, արդէն 6-րդ ամիսն է, որ 70 տարուան այդ փառաւոր թերթը լոյս չի տեսներ: Այս մարդիկ հաշուետուութիւն տալու ի վիճակի չեն, եւ բոլոր այն կուսակցականները, ինչպէս ես, որոնք համարատուութիւն կը պահանջեն, հալածանքներու կ՛ենթարկուին: Անշուշտ ոմանք չեն ուզեր այդպիսի մարդոց հետ կռուի մէջ մտնել: Սակայն այն կուսակցական ընկերները, ինչպէս ես, որոնք վերջին 10-20 տարիներուն մամուլի միջոցով թէ այլապէս գաղափարական դիմագիծը կերտած ենք կուսակցութեան եւ անոր պատմութիւնը հանրութեան ներկայացնողները եղած ենք, հալածանքի կ՛ենթարկուինք: Անուններով ըսեմՙ Վաչէ Սեմերճեան, սքանչելի գրիչ մը, որ հակառակ որ 5 եւ աւելի տարիներ «Նոր օր»ի խմբագրութիւնը կը վարէր ձրիօրէն, պաշտօնէ ազատ արձակուեցաւ յանկարծ: Պարոյր Աղպաշեանը, որ վերջին 17 տարիներուն «Զարթօնքը» ղեկավարած է, դադրեցուած է պաշտօնէ: Կուսակցութեան բարեկամ, բայց ոչ կուսակցական սքանչելի մտաւորական մըՙ Ժիրայր Դանիէլեան, որ ձրիօրէն կը խմբագրէր ԹՄՄ «Շիրակ» ամսագիրը, նոյնպէս հեռացուեցաւ, քանի որ իրենց հլու-հնազանդ կամակատարը չուզեց դառնալ: Դուք նոյնպէս, քանի անգամ հալածուեցաք, փորձեցին 1996 թուականին Ձեր խմբագրած թերթըՙ «Ազգ»ը գոցել, շարքերէն վտարուեցաք եւ ինծի բախտակից դարձաք: Անհամեստօրէնՙ ես ալ, որ 50 տարիէ ի վեր կուսակցութեան մամուլին կ՛աշխատակցիմ եւ վերոյիշեալ եւ ուրիշ ընկերներու հետ կուսակցութեան դիմագիծը կը պահեմ, այսպիսի հաշուեյարդարներու կ՛ենթարկուիմ:

- Ուրիշ պատճառներ չկա՞ն:

- Ասոր ետին աւելի մեծ դաւ մը կայ անկասկած: Այդ մարդիկ ուղղակի կուսակցութեան կառոյցը խարխլելու, ինչքը փճացնելու աշխատանքին լծուած են: Թերեւս նոյնիսկ իրենք տեղեակ չեն իրենց կատարած դերին, այնքան որ անգիտակից են: Չեն ըմբռներ թերեւս, որ իրենք խամաճիկներն են այլ ուժերու, որոնք այս փառապանծ կուսակցութեան կործանման մէջ իրենց շահը կը հետապնդեն, որուն համար այս խամաճիկները կը գործածեն, առաջին հերթին չէզոքացնելով, հրապարակէն հեռացնելով հեղինակութիւն, դիմադրողականութիւն ունեցող անձերը: Շատերն արդէն կամովին հեռացած են կազմակերպութենէն, քանի որ չեն փափաքիր ձեռքերնին քար վերցնել ու նետել: Ես վերջիններէն եմ, որ միշտ ջանացած եմ կուսակցութեան ինչքին պահապան ըլլալ, վարկը բարձր պահել: Եթէ մէկը կայ, որ ազգին ու կուսակցութեան վարկաբերում կը բերէ, այն ալ այս անամօթ որոշումը ստորագրողներն են:

- Սակայն ինչո՞ւ համար կուսակցութեան այս քայքայման դաւադրութիւնը, ո՞վ կամ ովքե՞ր են հեղինակները:

- Կարգ մը շրջանակներու համար ՌԱԿ-ը մրցակից նկատուած է եւ այդ շրջանակներն են, որ կուսակցութիւնը ներսէն պայթեցնելու գործին լծուած են թէ՛ արտասահմանի, թէ՛ Հայաստանի մէջ: Յայտնի իրողութիւն է, որ սփիւռքի մէջ 70 տարի մեր կուսակցութիւնն է, որ Դաշնակցութեան մենատիրական ախորժակները զսպած է եւ պաշտպանած է ՀԲԸՄիութիւնը, եկեղեցին, ժողովրդավարութիւնը մեր ազգային գործերուն մէջ: Եւ այսօր, երբ ՌԱԿ-ը անարժաններու ձեռքը անցնելով կը չէզոքանայ, Դաշնակցութիւնն է որ ազատ ասպարէզ կը ստանայ ուզածը տնօրինելու արտասահմանի մէջ: Անակնկալ չէր ՀՅԴ-ի ղեկավարներէն Վահան Յովհաննիսեանի վերջին յայտարարութիւններէն մէկը, թէ սփիւռքի մէջ միայն Դաշնակցութիւնը գոյութիւն ունի:

- Կարելի՞ է եզրակացնել, որ քայքայման կամ ինքնաքայքայման գործընթաց մըն է ասիկա, որ պիտի շարունակուի:

- Դժբախտաբար այդ է պարզուած երեւոյթը: Տեսէք, մեր սերունդը մինչեւ վերջ պատուոյ դիրքի վրայ պահեց Գերսամ Ահարոնեաններու, Փրոֆ. Բարունակ Թովմասեաններու, Մեթր Հրաչեայ Սեդրակեաններու, Հայկաշէն Ուզունեաններու, Յակոբ Դաւիթեաններու սերունդը, հակառակ որ անոնք տարիքի եւ պայմաններու բերումով անձնական տկարութիւններ ալ ունեցան: Իսկ այս մարդիկը այդ յարգանքը չունին, քանի որ ինքզինքնին անգամ յարգել չեն գիտեր: Ասիկա ինծի կը յիշեցնէ 1930-ական թուականները, երբ Ֆրանսիայի մէջ մի քանի կուսակցականներ փորձեցին շարժում սկսիլ Հայ դատի գծով մեծագոյն գործունէութիւն ծաւալած, համաեւրոպական այդ գործունէութիւնը խորհրդանշած անձնաւորութեան մըՙ Արշակ Չօպանեանի դէմ: Նոյնիսկ զինքը կուսակցութենէն վտարել ժպրհեցան: Աւելի ուշ, այս անգամ Եգիպտոսի մէջ, նման շարժում մը սկսան աստուածային մարդու մըՙ Վահան Թէքէեանի դէմ: Չարչիներ մէջտեղ ելան, որ ուզեցին զինք վտարել կուսակցութենէն: Այնպէս որ, եթէ Չօպանեաններ ու Թէքէեաններ նոյն ճակատագրին արժանացած են, ուրեմն համեստս շատ դժգոհելու պատճառ չունիմ: I am in a good company, պիտի ըսէր ամերիկացին: Սակայն ի՞նչ եղան Չօպանեան եւ Թէքէեան հալածող չարչիները, կորան պատմութեան աղբամանին մէջ, այսօր չկան, պատմութիւնը սրբեց զիրենք: Պիտի սրբուին այսօրուաններն ալ: Բայց մնացին Չօպանեանն ու Թէքէեանը:

- Սակայն Չօպանեանի ու Թէքէեանի ժամանակուան այդ չարչիները բնաւ վերին իշխանութիւն չդարձան կուսակցութեան մէջ, մինչդեռ ներկայի մարդիկը գրաւած են կուսակցութեան բարձրագոյն աթոռները: Դուք անձամբ եւ ձեր ընկերները պատասխանատուութիւն կը կրէ՞ք այս իրողութեան մէջ:

- Հաւանաբար կը կրենք: Մեր այն ընկերները, որոնք տարիներով դրական գործունէութիւն ունեցած են, շատ լաւ կ՛ըմբռնեն այս քայքայիչ տարրերուն գործունէութիւնը, սակայն չուզեցին, չե՛ն ուզեր պայքարի մէջ մտնել, որովհետեւ գիտեն, թէ այս մարդիկ ինչպիսի միջոցներու կրնան դիմել եւ վարկաբեկել իրենց հեղինակութիւնը: Մեր այդ ընկերները ի շահ իրենց արժանապատուութեան չճակատեցան այս տարրերուն դէմ կազմակերպչական աշխատանքով, շրջաբերականներ արձակելով եւ այլն: Մինչդեռ յայտնի է, որ այս դատարկապորտ մարդիկ մութ աղբիւրներէ դրամ ձեռք կը բերեն եւ քաղաքէ քաղաք շրջելով մեքենայութիւններ կ՛ընեն, ասոր-անոր շքանշան կուտան, խարդաւանքներով կը զբաղին, եւ այդ ձեւով կը խորհին վարկ ու հեղինակութիւն ձեռք բերել:

- Ընկեր Ազատեան, եթէ այս է իրավիճակը, կը կարծեմ որ իսկապէս մեծ է պատասխանատուութեան չափը ձեզի պէս վաստակաւոր մեր ընկերներուն: Տեսէք, զանազան գաղութներու մէջ աւելի երիտասարդ տարիքի այսօր ինչպիսի ընկերներ ունինք քաղաքական, ընկերային եւ յատկապէս տնտեսական ասպարէզներու մէջ: Անոնք այլեւս կապ չեն պահեր կուսակցութեան հետ եւ կը նախընտրեն օտարՙ տեղական, նոյնիսկ համաեւրոպական կազմակերպութիւններու հետ գործել, եւ կամ միայն Բարեգործականին, Եկեղեցիին ծառայել: Ասիկա մեծագոյն կորուստը կը համարեմ մեր կազմակերպութեան: Միւս կողմէ, մեր կուսակցութիւնը միշտ ալ ուժեղ եղած է իր համակիրներով: Ռամկավարութիւնը ոչ միայն կառոյց է, այլ նաեւ մտածողութիւն, կենսակերպ: Եւ այդ համակիրներու բազմութիւնը այսօր յուսախաբ է եւ անգլուխ մնացած. ուղղութիւն տուող, շարժում ստեղծող չկայ:

- Գիտէ՞ք ինչ է ձեր նշած ընկերներուն տրամադրութիւնըՙ կարեւորը ազգային ծառայութիւնն է սփիւռքի մէջ: Բարեգործական, Եկեղեցի, տեղական քաղաքական կառոյցներ, մայր հայրենիքին օգնութիւն... Կարեւորը այդ ընկերներուն համար հայութեան ի նպաստ ծառայելն է, քանի որ կուսակցութեան կառոյցները քայքայուած են եւ իրենք չեն կրնար այլեւս ՌԱԿ-ի միջոցով իրականացնել հայութեան ծառայելու իրենց առաքելութիւնը: Միւս կողմէ, մեր այդ ընկերները փափաք, ժամանակ եւ տրամադրութիւն չունին իրենցմէ ցած, ստոր, տգէտ մարդոց խարդաւանքներուն դէմ պայքարելու, վերականգնելու կուսակցութեան վարկը: Թող քայքայուող այս կազմակերպութիւնը իր ճակատագրին յանձնուի, կը խորհին անոնք, մենք մեր գործը կը շարունակենք անհատապէս կամ այլ կազմակերպութիւններու միջոցով:

Անկեղծօրէն ըսելով, ես ալ անձնապէս մեծ բաւարարուածութիւն կը զգամ Երեւանի Պետական Համալսարանի Բարեկամներու միութեան, Հայաստանի Գրողներու միութեան, «Կամար» ամսագրին եւ «Ազգ» օրաթերթին օգնելու գործունէութեանս մէջ: Սակայն դաստիարակուած ըլլալով ՌԱԿ տիտաններուՙ Տամատեաններու, Չօպանեաններու, Թէքէեաններու, Ահարոնեաններու, Թովմասեաններու, Հայկաշէն Ոզունեաններու ոգիով ու տեսլականով, թերեւս անիրապաշտ ցանկութիւնը ունեցած եմ, որ մեր կուսակցութիւնը մնայ այդ տիտաններուն պատկերովը...

- Կրնա՞նք ՌԱԿ ներկայ վիճակը ընդհանրացնելով ըսել, թէ սփիւռքն ալ քայքայման գործընթացին մը մէջ կը գտնուի ներկայիս:

- Այո, ասիկա սփիւռքի քայքայման գործընթացին մաս կը կազմէ: Հակառակ անոր որ այսօր հեռահաղորդակցութեան կատարեալ միջոցներ կան, Սփիւռք-Հայաստան սերտօրէն գործակցելու բոլոր միջոցները առկայ են, եւ, վերջապէս, հայրենի պետութիւնը սփիւռքը հզօրացնելու մեծ կարելիութիւններ ունի, բայց սփիւռքը դժբախտաբար արագ թափով իր դիմագիծը կը կորսնցնէ: Դժբախտաբար Հայաստանէն արտագաղթողներն ալ սփիւռքի մէջ չունեցան այն դերը, զոր իրենց հայրենական պատրաստութիւնը պիտի երաշխաւորէր: Հետեւաբար սփիւռքը իր քայքայման ընթացքին մէջ է եւ, դժբախտաբար, սփիւռքահայ մարմիններէն ամենախոցելիները, ինչպիսին է ներկայիս ՌԱԿ-ը, առաջինը զոհ կ՛երթան:

- Այս իրողութեան մէջ հայրենի պետութիւնը պատասխանատուութեան որեւէ բաժին ունի՞:

- Անցեալին, երբ առաջին նախագահ Լեւոն Տէր-Պետրոսեանը իշխանութեան գլուխ կը գտնուէր, յայտարարեց, որ սփիւռքի կուսակցութիւնները «անախրոնիզմ» են, ժամանակավրէպ մարմիններ: Եւ չբաւականանալով յայտարարութեամբՙ ուզեց ու փորձեց խորտակել զանոնք, ամէն մէկը իր ձեւով: Եւ այդ քաղաքականութիւնը իր խոր հետքը ձգեց: Ու թէեւ Լ. Տէր-Պետրոսեանին գլխաւոր թիրախը Դաշնակցութիւնն էր, վերջինս յաջողեցաւ վերապրիլ, քանի որ նախագահը ուժային մեթոդներով փորձեց զայն քայքայել: Իսկ ՌԱԿ-ի պարագային դիմեց երկպառակութեան մեթոտոլոժիին, որմէ օգտուեցաւ, անմիջապէս ջուրի երես ելաւ տականքը, այսօրուան չարչիները: Դժբախտաբար, յաջորդ իշխանութիւնը, աւելի ճիշդՙ իշխանութեան որոշ պաշտօնեաներ, քաջալերեցին կուսակցութեան ներքին պայթումը (implosion) Հայաստանի մէջ, նախորդ ընտրութիւններու շրջանին: Եւ քանի որ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մեր կազմակերպութիւնները փոխլրացնող անօթներու պէս են, Հայաստանի կազմակերպութեան փլուզումէն ետք սկսաւ փլիլ նաեւ սփիւռքինը: Թուլութեան նշաններ ցոյց կուտան նաեւ Եկեղեցին, Բարեգործականը, Ամերիկայի հայկական համագումարը...

- Վերադառնալով ձեր արտաքսման հարցին, «Կեդրոնական վարչութիւն»ը այդ քայլին դիմելէ առաջ խորհրդակցա՞ծ է ձեր շրջանակի վարչութեան կամ ձեր ակումբին հետ, ինչ որ կանոնադրական նախապայման է: Բաց աստի, դուք այդ որոշումէն ետք խորհրդակցա՞ծ եք ՌԱԿ Արեւելեան շրջանի վարչութեան հետ, ի՞նչ է իրենց դիրքը:

- Նախ ըսեմ, թէ այդ Կեդրոնական վարչութիւն ըսուածը չեմ կարծեր որ կանոնաւոր եւ լիագումար նիստեր կը կայացնէ: Քանի մը խլուրդներ են միայն, որ ուրիշներու անունով որոշումներ կ՛առնեն: Այդ միւս մարդիկ լուր անգամ չունին: Երկրորդՙ Ամերիկայի ամբողջ Արեւելեան մեր շրջանակն ու անոր ենթակայ ակումբները դէմ են այդ որոշումին: Նոյնիսկ, պատրաստ են այդ մարդոց վերաբերելու այն նոյն լեզուով, որմէ կը հասկնան: Սակայն ես անշուշտ պիտի չուզէի այդ ձեւով հաշուեյարդար կատարուէր: ՌԱԿ Արեւելեան շրջանային վարչութիւնը ինք ձեռք առած է հարցը եւ յայտարարութիւն ըրած, որ իրեն ոչ մէկ փաստ ներկայացուած է եւ, հետեւաբար, այդ որոշումը բացարձակապէս ապօրինի է ու պէտք է յետս կոչուի: Յամենայնդէպս, ինծի համար ոչ մէկ նշանակութիւն ունիՙ յետս կը կոչե՞ն, թէ՞ ոչ: Ես ինքզինքս կուսակցական կը նկատեմ եւ անարժանաբար շատ աւելի իրաւունք ունիմ ինքզինքս կուսակցութեան տէրը համարելու, քան այդ մաքսանենգները:

- Վերջին հարցՙ ինչպէ՞ս կը բացատրէք այն հանգամանքը, որ արտաքսման որոշումին հայերէն եւ անգլերէն տարբերակները կը տարբերին իրարմէ. անգլերէնի պարագային «ազգը վարկաբեկելը» չկայ...

- Կը կարծեմ, որ կա՛մ թարգմանութեան անճարակութեան կարելի է վերագրել այդ տարբերութիւնը, կամ ալՙ իրաւաբանական պատասխանատուութենէ խուսափելու անճարակ փորձ մըն է:

Հարցազրույցը վարեցՙ ՅԱԿՈԲ ԱՒԵՏԻՔԵԱՆ