Ավելի լավ է տգետ լրագրողներից ինքնամաքրվել
Վալենսիայում ԵԽԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի նիստին, ըստ որոշ տեղեկությունների, Հայաստանի հարցով համազեկուցողները մտահոգություն են հայտնել Հայաստանի լրատվամիջոցների վերաբերյալ` նշելով, թե լրատվամիջոցների ազատության սահմանափակման գործընթացը շարունակվում է:
Այս ֆոնին երեկ լուր ստացանք, թե ի թիվս այլ կառույցների, Հայաստանի Ազգային ժողովի գիտության, կրթության, մշակույթի եւ երիտասարդության հանձնաժողովը որպես հասարակական նախաձեռնություն ԵՊՀ դոցենտ, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու Կարեն Անդրեասյանի ղեկավարած ՀԿ-ից ստացել է առաջարկ-գրություն` քաղաքացիական օրենսգրքում համապատասխան փոփոխություն կատարելու մասին, որով ԶԼՄ-ներում մարդու պատիվն ու արժանապատվությունը եւ գործարար համբավը նսեմացնող եւ վիրավորող արտահայտությունների համար պատժաչափերը խստացնելու առաջարկ է արվում: Հանձնաժողովն ուսումնասիրում է առաջարկը:
Որ մեր մամուլում չափ ու սահման վաղուց են անցել եւ ով ինչ բառապաշարով ասես, իր դաստիարակությանն ու կրթությանը համապատասխան հայհոյախոսությամբ, սեփական շահերի (շատ առարկայական) պրիզմայով հարցեր է լուծում, դա վաղուց հայտնի է, անգամ երբեմն բանը հասնում է լրատվական ռեկետի եւ քիլերության: Սակայն, անկեղծ լինենք, այդ բոլորը պատվիրատու ունի, եւ պատվիրատուներն էլ այն շրջանակներից են, ովքեր այսօր հաճախ են «մտահոգված» մարդու արժանապատվությամբ, սակայն ավելի ստույգ` իրենց կարծիքով անձեռնմխելի եւ անպատժելի քաղաքական գործիչների շրջապատից են: Մինչդեռ այսպիսի առաջարկը կարող է հենց տհաճ իրավիճակներ ստեղծել իսկապես լրագրությամբ եւ իսկապես տեղեկատվություն տալու իրենց պարտքը կատարող լրագրողի համար, քանի որ մեր աննման քաղաքականներն, անգամ նրանք, ովքեր կլոր զրո են, այնքան համոզված են իրենց մտքի գիգանտներ լինելու մեջ, որ նրանց առթիվ իրերն իրենց անուններով կոչելը մեր նույնքան աննման դատարանը կարող է համարել մարդու պատվի եւ արժանապատվության ոտնահարում: Բայց, օրինակ, ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի եւ երիտասարդության հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Աշոտյանը , ում գլխավորած հանձնաժողովը պետք է քննարկի այդ նախաձեռնությունը, այլ կարծիքի է:
«Թեկուզ եւ մամուլում ոչ բարվոք վիճակի առկայությամբ` արդյոք այս պահին եւ ընդհանրապես ճի՞շտ է այդպիսի նախաձեռնությունը, որն իրականություն դառնալու դեպքում միշտ էլ սողանցքներ է ունենալու թացը չորին խառնելու», հարցրինք նրան:
- Մենք երկար տարիներ կարեւորում էինք, որ քաղաքական մշակույթն ինքն իրենով պետք է ձերբազատվի եւ ինքնակարգավորիչ ֆունկցիա ունենա` նմանատիպ երեւույթներից խուսափելու համար, բայց դա, ցավոք, իրականություն չի դարձել, եւ ինքնամաքրման, ինքնացենզուրայի (՞) մեխանիզմները թե՛ մամուլում, թե՛ քաղաքական գործունեության մեջ շատ վատ են աշխատում: Նաեւ այստեղ նորից պետք է առավել ուշադիր նայել միջազգային փորձին, իսկ միջազգային փորձով, գոնե եվրոպական օրենսդրությամբ, դա աներկբա է` գոնե մարդու արժանապատվությունը եւ պատիվը պետք է պաշտպանված լինեն, դա թե՛ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների ունիվերսալ հռչակագրի, թե՛ եվրոպական կոնվենցիայի դրույթներից է բխում: Այստեղ ակնհայտ է, որ ոչ միայն քաղաքական գործիչների, այլեւ մեր քաղաքացիների, նաեւ` գործարարների, շարքային քաղաքացիների բարի անունը պահելու մեխանիզմները պետք է ավելի ամուր լինեն եւ պաշտպանված:
- Ի՞նչ ընթացակարգ է նախատեսված առաջարկի համար:
- Նման նախաձեռնության դեպքում ես չգիտեմՙ ո՞ր հանձնաժողովը կլինի գլխադասային. օրինագիծն ուղարկված է քննարկման եւ շրջանառության մեջ դնելու համար, եւ ոչ միայն մեր հանձնաժողովին է ներկայացված:
Սա եթե ստանա օրինագծի տեսք եւ մտնի շրջանառության մեջ` ԱԺ նախագահն իր կանոնակարգային լիազորությունների շրջանակում պետք է որոշի այս կամ այն գլխադասային հանձնաժողովին խնդիրը վերապահելու հարցը` դա կարող է լինել պետաիրավական հանձնաժողովը, քանի որ քաղաքացիական օրենսգրքին է վերաբերում, մերն էլ կարող է լինել, որովհետեւ նաեւ մամուլին է վերաբերում:
- ԶԼՄ-ների օրենքում եւս փոփոխություննե՞ր են առաջարկվում:
- Կարեն Անդրեասյանի ներկայացրած առաջարկը միայն քաղաքացիական օրենսգրքին է վերաբերում` տույժ-տուգանքի հարց է:
- Նախաձեռնության ազդակները պետական կառույցների՞ց են այնուամենայնիվ:
- Հասարակական կազմակերպությունները Հայաստանում անկախ են, եւ ես ուզում եմ անձամբ ողջունել այս նախաձեռնությունը, որովհետեւ անկեղծ խոստովանեմ` մենք մեր հանձնաժողովական գործընկերներով ուղղակի երբեմն սարսափ ենք ապրում, երբ որոշ հրապարակումներ ենք կարդում մամուլում...
- Մի քանի օրինակ կասե՞ք:
- Ես չեմ ուզում խախտել անմեղության կանխավարկածը եւ մինչեւ որեւէ հրապարակման վերաբերյալ չլինի որեւէ դատական վճիռ, նման նախաձեռնություն հանդես չեմ բերի:
- Գիտե՞ք, որ արդեն լուրեր են շրջում, թե մամուլի վերաբերյալ ռեակցիոն առաջարկ է բերվել ԱԺ:
- Եթե մարդու արժանապատվությունը եւ պատիվը պահպանելու համար պետությունը միջազգային իրավունքի շրջանակում ամրագրում է որոշակի օրենսդրական մեխանիզմներ, այդ մեխանիզմները ռեակցիոն կարող են կոչել այն շրջանակները, որոնք պատրաստվում են նաեւ ապագայում վիրավորել, զրպարտել, խաղալ մարդկանց պատվի եւ արժանապատվության հետ: Ես վստահ եմ, որ Կ. Անդրեասյանի օրինագիծը լրագրողների իրավունքները ոտնահարող օրինագիծ չէ, մարդու իրավունքները պաշտպանող օրինագիծ է, եւ որեւէ մեկը մեր երկրում ավելի արտոնյալ վիճակում չի կարող լինել, քան մնացյալ շարքային քաղաքացիները:
- Այլընտրանքային օրինագծեր կան, կարծեմ, նախապատրաստվող` Դավիթ Հարությունյանի կամ Վիկտոր Դալլաքյանի...
- Տեղեկացված չեմ:
- Իսկ Դուք չե՞ք կարծում, որ ամենաանմեղ հրապարակումն անգամ կարող է ինչ-որ մարդկանց դուր չգալ, եւ նրանք կառչեն օրենքի այդպիսի դրույթից: Իմ օրինակով ասեմ, որ ոչ ոք չնեղանա. անձամբ ես լրագրողական էթիկայի կանոններ չեմ խախտել, բայց այդ փոփոխությունը թույլ կտա, իմ կարծիքով, անաչառ հայացքով արված վերլուծության մեջ անգամ արժանապատվությունը վիրավորող պահեր հայտնաբերել, այսինքն` մեր թեւերը կտրելու փորձ է սա: Այս պահին սա հասարակության վստահությունը չի վայելի, հասարակությունը չի հասկանա այս առաջարկը:
- Ես չեմ կարծում, որ որոշ լրագրողական շրջանակներ այս պահին ավելի շատ են տեղյակ հասարակության վստահության մակարդակի մասին, քան թե հասարակական-քաղաքական գործիչները: Օրենքը պետք է լուծի մարդու պաշտպանվածության խնդիրը, միաժամանակ` պետք է պահպանված լինի խոսքի ազատության դրույթը, որը չպետք է հակասության մեջ մտնի եվրոպական իրավական պրակտիկայի հետ եւ չի մտնում: Եվրոպական մի շարք երկրներ վաղուց օրենսդրորեն լուծել են այդ խնդիրը, առաջարկն ուսումնասիրելուց հետո պատրաստ եմ կարծիք հայտնել, նաեւ` մամուլում:
- Առաջարկն արագ ընթացակա՞րգ է անցնելու:
- Խնդիրը վաղուց հասունացած էր, ԱԺ կանոնակարգ-օրենքով նախատեսված ժամկետներում ԱԺ-ն կարող է այս նախագիծը քննարկել որպես օրինագիծ, եթե ներկայացված լինի նաեւ կառավարությանը:
ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ