Երեւանի «Արամե» պատկերասրահը տարիներ արդեն մասնավոր գործունեություն է ծավալումՙ իր նախընտրած կերպարվեստի ուղղությունների եւ դրանց կրող ժամանակակից հայ նկարիչների գործերի ցուցադրության եւ վաճառքի ուղղությամբ, ունի մշտական ներկայացված էքսպոզիցիա, կազմակերպում է ցուցահանդեսներ, տպագրում կատալոգներ, բուկլետներ, մասնակցում է նաեւ արտերկրյա ցուցադրությունների: Վերջերս հրավերք ստանալով Բեյրութի «Հայկազեան» համալսարանիցՙ ցուցահանդեսով հարստացրեց կրթօջախի հիմնադրման 55-ամյա հոբելյանական միջոցառումները: Հայկազյան համալսարանի Արվեստի պատկերասրահում հունիսի 10-24-ը ներկայացվեցին հայաստանցի տասը նկարիչներիՙ Ռուբեն Աբովյանի, Սարգիս Համալբաշյանի, Արմեն Գեւորգյանի, Գաբրիել Մանուկյանի, Տիգրան Մատուլյանի, Կայծ Վանիկյանի, Մարատ Մարգարյանի, Տիգրան Բարքանաջյանի, Գասպար Մելքոնյանի աշխատանքներից եւ Ժանսեմի լիտոգրաֆիաներից: Այս առիթով է մեր զրույցը պատկերասրահի տնօրեն Արամ Սարգսյանի հետ:
- Պրն Սարգսյան, մինչ այս պատկերասրահի բացվելն էլ դուք առանձնահատուկ հետաքրքրություն ունեիք նկարչության հանդեպ, նաեւՙ որոշակի գործունեության փորձ: Ի՞նչ եք կարծում, որն է Հայաստանում կերպարվեստի շուկայի բացակայությունը:
- Սա շատ յուրահատուկ ոլորտ է: Հայաստանում չկա բիզնեսի որեւէ ոլորտ, որ հանրապետության մասշտաբով ներկայացված լինի այնքան քիչ միավորով, որքան մասնավոր պատկերասրահը: Մեր հասարակությունում պատշաճ վերաբերմունք ու հետաքրքրություն դեռ չկա արվեստի հանդեպ: Արվեստի գործեր ձեռք բերելը չի համարվում խիստ անհրաժեշտ բան: Թեեւ շատ ենք հետեւում ու կրկնօրինակում արեւմուտքին, բայց այնտեղ, օրինակ, իրեն հարգող բիզնեսմենը չի կարող արվեստի գործերի հավաքածու չունենալ:
Մեզ մոտ այս ամենը այլ բնույթ ունի: Միջավայրը նեղ է, բոլորն իրար ճանաչում են. արվեստի գործ ձեռք բերելու համար հիմնականում գնում են արվեստանոցներ:
- Նաեւՙ «Վերնիսաժ»:
- «Վերնիսաժը» ես չեմ համարում մրցակիցՙ մասնավոր պատկերասրահի: Դրանք տարբեր մակարդակներ են եւ տարբեր խնդիրներ են լուծում: «Վերնիսաժը» շատ ավելի կողմնորոշված է տուրիստական շրջանակներին ավելի մատչելի, արագ արտադրվող գործեր ներկայացնելով: Դրանք (նկարները) շատ հաճախ կրկնվում ենՙ չնչին փոփոխություններով: Մասնավոր պատկերասրահը ուրիշ խնդիր ունիՙ որոշակի սկզբունքներով, բավական խիստ ընտրությամբ ներկայացնել այնպիսի հեղինակներ, որոնք արդեն բավականին ճանապարհ են անցել արվեստի մեջ, ճանաչման արժանացել, գնահատվել արվեստաբանների, հասարակության, նաեւ կառավարության կողմից:
- Արդյոք հասարակության մեջ արվեստի ընկալման եւ վերաբերմունքի պակասը բավարար կրթության, դաստիարակության հետեւանք չէ՞: Եվ արդյոք կրթօջախներից բացի, որտեղ նոր սերունդը կարելի է ասել գեղագիտական կրթություն առհասարակ չի ստանում, հասարակությունը արվեստին մերձեցնելու դերը չի վերապահված զանգվածային լրատվամիջոցներինՙ մամուլին եւ հեռուստատեսությանը:
- Իհարկե, հասարակությանը դեպի արվեստը բերել, արվեստին կարեւորություն տալը նաեւ նրանց գործն է: Սակայն ինչպես է դա արվում: Պարզ մի օրինակ. ցուցահանդեսի հրավերը ուղարկվում է ժամանակին, ինչպես հարկն էՙ հրավիրատոմսը եւ կատալոգը ծրարվածՙ հասցեագրված հեռուստաընկերությանը: Բայց փորձը ցույց է տալիս, որ եթե անձնական կապերդ չօգտագործես, որեւէ արձագանք չես ստանա: Ժանսեմի նման նկարչի եւ կամ Էմիլ Գազազի ցուցահանդեսի հրավեր ուղարկեցինք «Հայլուր» եւ ոչ մի ներկայություն. չեկան, չլուսաբանեցին: Եթե ներկայացնում էլ ենՙ միայն որպես երկրորդական, երրորդական կարգի մշակութային իրադարձությունՙ հապճեպ, հպանցիկ:
- Գուցե լրատվամիջոցների հետ աշխատանք նաեւ նախապես պետք է տանել, համագործակցել նրանց հետՙ բուկլետներ, տեղեկություններ, գովազդներ տրամադրել:
- Մասնավոր պատկերասրահները նկարիչին ներկայանալ տալու հնարավորությունից, ցուցահանդեսներ կազմակերպելուց բացի նաեւ հրատարակչական գործ են անումՙ գովազդային նյութեր տպագրում եւ անվճար տարածում: Աշխատանքի ուրիշ ձեւ չկա, գոյություն չունի, սա է: Եթե այս ամենով հանդերձ հասարակության մեջ արվեստի պահանջարկ չի առաջանում, ուրեմն ամեն ինչ ավելի լուրջ է:
Ամենեւին չեմ բացառում սոցիալական գործոնը: Սակայն եւՙ չեմ համարում գլխավորը: Մեր պատկերասրահի մուտքն անվճար է, գրությամբՙ փակցված ցուցափեղկին, եթե սոցիալական վիճակով պայմնավորված լիներ, նայելու համար կմտնեին, չէ՞: Կարծում եմ կրթության, դաստիարակության լուրջ խնդիր կա: Հիմա շատերն են Եվրոպայում կրթություն ստանում, աստիճանաբար, գուցե, դրա ազդեցությամբ արվեստի հետաքրքրություն էլ կառաջանա:
Օրերս եմ վերադարձել Լիբանանից եւՙ շատ լավ տպավորություններով: Այնտեղ ճիշտ հակառակ պատկերն է: Ում տուն այցելում էինք, պարտադիր չէՙ հարուստ լիներ, պատերը նկարներով լցված էին: Նեղսրտում էին, որ պատերին տեղ չկա: Լիբանանում կոլեկցիոներներ կան, որոնց հավաքածուն 2-3000-ից ավելի նկար է պարունակում:
- Լիբանանյան պատերազմի նախընթաց շրջանը արվեստի ծաղկման եւ դրա հանդեպ հետաքրքրության բուռն վերելքի տարիներն էին: Պատերազմից հետո, բնականաբար, շատ բան փոխվեց, եւ արվեստի հետաքրքրությունները որոշակիորեն նահանջեցին: Ձեր այս վերջին տպավորություններով ինչպե՞ս եք գնահատում այդ ընթացքը:
- Տարիներ առաջ, երբ աշխատում էի Սփյուռքի կոմիտեում, գործի բերումով մշակութային միջոցառումներ էի նախաձեռնում, մեծ ցուցահանդեսներ կազմակերպում նաեւ Լիբանանում, եւ հարյուրավոր այցելուներ էինք ունենում: Դրանից հետո «Արամե» պատկերասրահում էլ տուրիստական շրջանում կազմակերպված ցուցահանդեսներին ներկա տարբեր երկրների այցելուների մեջ լիբանանցիներն առանձնանում էին արվեստի հանդեպ ցուցաբերած հետաքրքրությամբ:
Լիբանանի քաղաքական եւ տնտեսական վիճակների վատթարացման հետ, իհարկե արվեստի անկումն անխուսափելի էր, սակայն ներկայիս նախկին աշխուժությունն ու հետաքրքրությունը վերականգվել է:
- Մի քանի խոսքՙ Հայկազեան համալսարանի հոբելյանական միջոցառումներիՙ Ձեր մասնակցության մասին, խնդրեմ:
- Մեր այս ցուցահանդեսն առնչվում էր համալսարանի 55-ամյակին: Հայկազեան համալսարանը սփյուռքի թերեւս միակ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է, որ բարձրորակ մասնագետներ պատրաստելու հրաշալի ավանդույթներ ունի: Այն Լիբանանում պետականորեն հավատարմագրված կրթական հաստատություն է, եւ որի ուսանողների գրեթե կեսը արաբներ են: Սիրով ընդունեցինք հոբելյանական միջոցառումների շրջանակում ցուցահանդես ներկայացնելու համալսարանի հրավերը եւ լրջորեն պատրաստվեցինք: Բավական խիստ չափանիշներով ընտրվեցին արդեն հայտնի հեղինակների աշխատանքներ:
Զարմանալին այն էր, որ առաջին անգամ Բեյրութում ներկայացվող հեղինակները եւ նույնիսկ առաջին անգամ ցուցահանդեսային մակարդակով ներկայացվողները շատ-շատերին ծանոթ էին. պարզ է, որ նրանք հետաքրքրվում են հայաստանյան մշակութային կյանքով, բավականին տեղեկացված են եւ անհամբեր սպասում էին: Արձագանքներն էլ շատ լավ էին, լիբանանահայ բոլոր թերթերը, անկախ կուսակցական պատկանելությունից, դրական հոդվածներով անդրադարձան: Հետաքրքրված էին եւ արձագանքեցին նաեւ արաբական հեռուստաընկերությունն ու հայկական հեռուստաժամերը: Ցուցահանդեսի այցելությունները բազմամարդ էին, նրանց մեջ շատ էին նաեւ արաբները:
- Այ, ինչպիսի՞ համեմատություն, զուգահեռներ կանցկացնեք մեր եւ նրանց ցուցահանդեսների, արվեստասերների միջեւ: Մեզ մոտ էլ լավ ցուցահանդեսները բազմամարդ են:
- Այո, ճիշտ եք ասում: Այստեղՙ սակայն, այցելուների մեծ մասն արվեստաբաններ, նկարիչներ, մտավորականներ եւ արվեստասերներ են: Լիբանանում այցելուների մեջ կոլեկցիոներները զգալի թիվ են կազմում: Չէ՞ որ արվեստի գործեր ձեռք բերելը նաեւ ներդրումային դաշտ է համարվում: Իմ կարծիքով արվեստի գնորդների երեք կատեգորիա կաՙ առաջինը արվեստը սիրելով է ձեռք բերում, երկրորդըՙ արվեստին մոտենում է որպես ներդրում, հասկանալով, որ ժամանակի ընթացքում այն ավելի է արժեւորվելու. նրանք իրենց փողը ներդնում են արվեստի մեջ, որը շատ ավելի ձեռնտու է: Երրորդ շերտը համարում եմ դեկորատիվ գնորդները, որոնք նկարը կարող են հարմարեցնել տան կահույքին, վերանորոգմանը եւ այլն: Այսպիսի խավ նույնպես կա եւՙ ամենուրեք: Չպետք է ոչ զարմանալ, ոչ զայրանալ: Պետք է սա էլ ընդունել այնպես, ինչպես այն կա:
- Արվեստը բացի գեղագիտական-հոգեւոր պահանջ եւ կամ ինվեստիցիայի միջոց լինելուց, կարծում եմ հաճախ նաեւ մխիթարություն է... :
Զրուցեց ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆԸ