(Հարցազրույց գեղանկարիչ Խաչիկ Հարությունյանի հետ)
- Ապրիլի 20-ին տեղի ունեցավ ցուցահանդես, որտեղ ներկայացված էր նաեւ Ձեր գեղանկարչական շարքը. յուրաքանչյուր ցուցադրում իր խորհուրդն ու նշանակությունն ունի, ինչո՞վ էր պայմանավորված այս ցուցադրումը:
- Ցուցահանդեսը կոչվում էր «Դիմանկարՙ տեղում», մասնակցում էին 6 գեղանկարիչ, որոնցից յուրաքանչյուրը յուրովի մոտեցում ուներ դիմանկար ասվածին: Տարբեր բնավորություներ, տարբեր անհատականություններ, որոնցից յուրաքանչյուրն իր ուրույն մտածողությունն ուներ: Նույն բնորդի վեց տարբեր մեկնաբանություններ, եւ երեւի թե հաջողված փորձ էր եւ գեղեցիկ ստացվեց: Ես ավելի հակված եմ գեղանկարի դասական մտածողությանը: Գեղանկարչական խնդիրների լուծում չկար, այլ կար կերպարի մեկնաբանություն, կերպարի բացահայտում: Դիմանկարը մոտեցման յուրահատկություն ունի իր մեջ: Երբ ես Եվրոպայում էի, այնտեղ արհեստավարժ կերպով սոցռեալիստական դիմանկարներ էի անում, որովհետեւ ինձ մոտ սոցռեալիստական դպրոցը շատ լավ նստած է, այդ ոճը գնահատելի էր էնտեղ: Հիմա ինչ որ անհասկանալի բան է կատարվում, ազատություն բառը շատ է շահարկվում արվեստում, ես դա այդպես էլ չեմ կարողանում հասկանալ: Երբ դու վրձինը կամ մատիտը վերցնում ես, անմիջապես գերի ես դառնում ինքդ քեզ, կամ երբ սկսում ես մտածել այդ մասին, արդեն զրկվում ես ազատությունից: Քրիստոսն ասում է` երբ դու մտածում ես մեղքի մասին, դա էլ է մեղք, այնպես որ ազատության մասին խոսք լինել չի կարող: Կա արհեստավարժություն եւ մասնագիտական հմտություն, որը ես յուրացրեցի մեր գեղանկարչության երեւելիների` Ղուկաս Չուբարյանի եւ Հովհաննես Զարդարյանի մոտ: Հետագայում Վահան Արծրունյանի հետ մտերմությունը ինձ շատ բան տվեց: Հետեւելով Արծրունյանի աշխատելաոճին` շատ բաներ ինձ մոտ փորձում էի շտկել, եւ դա կարծում եմ կայացման եւ ինքնահաստատման լավագույն ուղիներից է: Իսկ դիմանկարում արտաքինն ու բնավորությունը փոխկապակցված են, ասենք եթե աչքերը կապույտ են, ես կարող եմ ամբողջ աչքի հատվածը կապույտ դնել, եւ դա շեշտում է նրա բնավորության հիմնական գծերը:
- Եղե՞լ են ստեղծագործական դժվար շրջափուլեր, եւ եթե այո, ինչպե՞ս եք հաղթահարել:
- Աշխատել եմ հաղթահարել նման պահերը: Իհարկե լինում են պահեր, երբ կամ դու ես հեռանում ստեղծագործական ներշնչանքից, կամ ստեղծագործական ներշնչանքն է քեզ լքում: Հաճախ շատ դժվար է լինում, բացակայում են նաեւ նախապայմանները, որոնք քեզ մղում են ստեղծագործելու: Ամռանը շատ դժվար է նկարել, որովհետեւ արեւը, բնությունը վերցնում են իրենցը, ես սիրում եմ ձմռանը նկարել, որովհետեւ ձմռան լույսը իր արծաթափայլությամբ անասելի ձգող է եւ գրավիչ, ձմռանը անսահման խաղաղություն կա, սիրում եմ խաղաղության մեջ նկարել, իսկ դժվարություններ լինում են, երբ խանգարված ես կամ ինչ որ բան քո ուզածի պես չի լինում:
- Դուք որպես աշխատելաոճ ընտրում եք անդադար աշխատե՞լը, թե՞ ներշնչանքն անհրաժեշտ է:
- Անընդհատ աշխատելը: Դե, ներշնչանք իհարկե լինում է, բայց ես կարեւորում եմ աշխատասիրությունը, ամեն օր գրեթե աշխատում եմ: Գիշերները չեմ նկարում, էլեկտրական լույսը խաբուսիկ է , իհարկե գրաֆիկական գործեր կան, որոնք գիշերն էլ եմ նկարում, նաեւ գրում եմ: Ներշնչանքն էլ եթե լինում էՙ ավելի լավ, կարող եմ սիրահարված լինել, չնայած սերը խանգարում է նկարելուն, ես մինչեւ վերջ կա՛մ սիրելի կնոջն եմ նվիրվում, կա՛մ նկարչությանը:
- Կա՞ն թեմաներ, որ Ձեր գեղանկարչության մեջ առանձնահատուկ տեղ ունեն:
- Իհարկե կան` կանայք են. կանայք` հրեշտակի մարմնացմամբ, կանայք` զրուցելիս, քայլելիս, եւ նատյուրմորտն է ինձ անչափ հետաքրքրական, պլաստիկան, գիծը, քնքշությունը, անգամ սենտիմենտալությունը նկարչության մեջ, հնարովի աշխարհն ու իրական կյանքն եմ սիրում: Այն ինչը լույսի մեջ է, գույնը մի քիչ դժվար բան է, ներկելը հեշտ է, բայց մատուցելը` դժվար, որ կարմիրը դառնա հոգի, սեր, կապույտը դառնա սեր...
- Զբաղվում եք նաեւ գրականությամբ, պոեզիան եւ արձակը ին՞չ տեղ են զբաղեցնում Ձեր կյանքում:
- Իմ էության հետ կապ ունի, ես այդպիսին եմ: Էն կուտակումները, որոնք չեմ կարողանում արտահայտել վրձնով, դառնում են պոեզիա կամ արձակ: Ինքս ինձ բացահայտելու ճանապարհներ եմ փնտրում, որը կարող է դառնալ բանաստեղծություն, կամ նովել: Ես գրելուց չեմ մտածում, որ բանաստեղծ եմ կամ արձակագիր, բայց նկարիչ լինելու զգացողությունը մի քիչ ավելի խիստ է, որովհետեւ ես նկարիչ եմ:
- Իսկ ի՞նչ դեր ունի երաժշտությունը, եւ եթե փորձեք նկարել որեւէ ջազային երաժշտություն, ին՞չ գույներով կպատկերեք...
- Իմ գերադասած գույները որպես էդպիսին չկան, ցանկացած գույնով էլ նկարում եմ, իսկ ջազը էմոցիաների հետ կապված բան է, ես ջազը կարող եմ համեմատել էքսպրեսիոնիզմի հետ, իմ ճանապարհի ընթացքում էքսպրեսիոնիզմից եկա ինչ-որ բանի, էքսպրեսիոնիզմը, երբ որ ամեն ինչ շարժման մեջ է, ինձ հանգիստ վիճակի է բերում դասական երաժշտությունը, սակայն ջազ էլ եմ սիրում, մորս երգն էլ եմ սիրում, ինձ համար երաժշտությունը պարզապես կենսակերպ է...
- Ինչի՞ն եք հավատում եւ ի՞նչն է Ձեզ անհանգստացնում:
- Ամեն ինչին էլ հավատում եմ. չարին, բարուն, վարդին էլ, թռչունին էլ, խաբող կանանց էլ եմ հավատում, աշխատում եմ երբեք ոչ մեկին չասել, որ չեմ հավատում: Նկարչության մեջ դժվար է ատելը, պոեզիայում ավելի հեշտ է, երբեմն պատրանքային պատկեր է ստեղծվում, բայց դա դառնում է պոեզիայի բարձրագույն ձեւ: Խոսքս գեղեցիկ ստին է վերաբերում, սուտ, որը դիմացինին կարող է թեւ տալ ու ոգեւորել: Իհարկե չեմ սիրում դավաճանությունը, որը խաբել չէ, դա հրաժարումն է ինքդ քեզնից, ամենածանր բանն է: Անհանգստացնում է կանխազգացողությունը, դա վատի զգացողությունն է, որ ինձ վախեցնում է: Երբ իրականությունը չի համապատասխանում ճշմարտությանը, այս երկուսի հարաբերությունը ինձ անհանգստացնում է, գիշերները չքնելու առիթ է տալիս, այդ ժամանակ չեմ նկարում: Չեմ սիրում նկարչության մեջ սյուրռեալիզմը, ընդունում են որպես ձեւ, մտածելակերպ, բայց ես այդպիսին չեմ, նկարչությունը չպետք է բացատրի, այլ պետք է պատկերի, գեղանկարչության գործառույթը պատկերավորությունն է: Եվ այդ պատկերը չպետք է սլաքներ ունենա դեպի քո վերքը, քո սիրտը, քո աչքը, լույսը, չպիտի խանգարի ապրելուն: Դալիի ցուցահանդեսից հետո երկու ժամ վատ զգացողության մեջ էի, արվեստը չպետք է բացասական ներգործություն ունենա, բարձր արվեստին առնչվելուց հետո պետք է դուրս գաս առավել պայծառացած ու մաքրված: Այնքան սիրուն բաներ կան, որ մեր օրերում խաթարվում են: Սարյանի պատերազմին նվիրված կտավներում արկեր ու ավերվածություններ չեն պատկերված, այլ ծաղիկներ, ծաղիկների ափշեցուցիչ հեղեղ: Այսօրվա ֆիլմերում էլ հակամարդկային գաղափարներն են գերիշխում, որն ի վերջո սերունդ է դաստիարակում, եւ նույն սերնդին դաստիարակելու ճանապարհին, փառք Աստծո, ստեղծվել ու ստեղծվում են հզոր, բարձրաճաշակ գործեր, օրինակՙ մեծն Փարաջանովի «Նռան գույնը» ֆիլմը, որն իր պատկերավորությամբ, թարմությամբ նորերի մոտ բարձր ճաշակ կարող է ձեւավորել արվեստի նկատմամբ...
Հարցազրույցը վարեցՙ ՇՈՒՇԱՆԻԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ