Կենտրոնական բանկն անդրադարձել է անշարժ գույքի շուկայի ռիսկերին
ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկը հրապարակել է 2011-ի «Ֆինանսական կայունության հաշվետվությունը»: Հաշվետվության մեջ նշվում են Հայաստանի ֆինանսական համակարգի կայունությանը սպառնացող ռիսկերի գնահատականը եւ դրանք չեզոքացնելու համակարգի կարողությունը: Ի թիվս այլ ռիսկերի, Կենտրոնական բանկը վերլուծել է նաեւ անշարժ գույքի գների կացությունը: Հիշեցնենք, որ համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը սկսվեց հենց այսՙ անշարժ գույքի ամերիկյան շուկայում ստեղծված իրավիճակից:
Նշվում է, որ մինչեւ 2008-ը Հայաստանում անշարժ գույքի գների եւ շինարարության բարձր աճը էապես մեծացրին անշարժ գույքի շուկայի կարեւորությունը երկրի ֆինանսական կայունության համար: Ներդրումներն այս ոլորտում ֆինանսական ներդրումների այլընտրանք են, անշարժ գույքը գրավադրվում է վարկավորման դեպքում, այն նաեւ բնակչության հարստության մի մասն է: Հետեւաբար, գների նվազումն այստեղ կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ ֆինանսական համակարգի, բնակչության ֆինանսական կայունության վրա, երբ մարդիկ կարող են ի վիճակի չլինել մարելու հիպոթեկային վարկի գծով իրենց պարտավորությունները: Արձանագրելով այս գործոններըՙ Կենտրոնական բանկը փաստում է, որ 2011-ի առաջին կիսամյակի անշարժ գույքի գների նվազումը կարող է բացասաբար ազդել շինարարության վրա, սակայն վարկերի ապահովվածության տեսանկյունից լուրջ վտանգներ չի պարունակի:
Անշարժ գույքի գների ներկայիս նվազման հիմնական պատճառ ԿԲ-ն համարում է մի կողմից պահանջարկի նվազումըՙ պայմանավորված նրանով, որ անշարժ գույք ձեռքբերողները սպասում են գների հետագա նվազմանը, մյուս կողմիցՙ առաջարկի նվազմանը, քանի որ վաճառողներն էլ սպասում են գների բարձրացմանը: Ի դեպ, այս նույն երեւույթի եւ անշարժ գույքի շուկայում ստեղծված իրավիճակի մասին գրել էինք դեռ հուլիսի 1-ին («Անշարժ գույքի գներն ավելի ցածր են հետճգնաժամային 2009-ի գներից»): Կենտրոնական բանկը նշում է անշարժ գույքի շուկայի ակտիվացման եւս մեկ խոչընդոտՙ հիպոթեկային վարկավորման կենտրոնացվածությունը Երեւանում:
Ներկայացնելով հիպոթեկային վարկավորման ցուցանիշներըՙ Կենտրոնական բանկը տեղեկացրել է, որ 2011-ի առաջին կիսամյակում բանկերն ու վարկային կազմակերպությունները տրամադրել են 22,3 մլրդ դրամի 2072 վարկ:
«Ազգային հիպոթեկային ընկերությունը» վերաֆինանսավորել է 3,1 մլրդ դրամի 405 հիպոթեկային վարկ: Նախորդ տարվա առաջին եռամսյակի համեմատ այս ցուցանիշը նվազել է 19 տոկոսով, երկրորդի համեմատՙ 11,7 տոկոսով: Վերոնշյալ վերաֆինանսավորման վարկերի ավելի քան 71 տոկոսը բաժին է ընկել Երեւանին:
Պետության աջակցությամբ իրականացվող մեկ այլՙ «Երիտասարդ ընտանիքինՙ մատչելի բնակարան» ծրագրով վերաֆինանսավորվել է 2 մլրդ դրամի 280 վարկ, որից 1,2 մլրդ դրամի 236 վարկը միայն Երեւանում: Թեեւ նշվում է նաեւ, որ 2010-ի վերջին մարզերում բնակարան ձեռք բերելու պայմանների մեղմացումը որոշակիորեն նպաստել է վարկավորման աշխուժացմանը մարզերում:
Անդրադառնալով շինարարության ծավալներին, տեղեկացվում է, որ թեեւ այս տարվա առաջին կիսամյակին նախորդ տարվա առաջին կիսամյակի համեմատ շահագործման հանձնված բնակելի շենքերի ծավալն ավելացել է 58 տոկոսով, բայց 2010-ի երկրորդ կիսամյակի համեմատ նվազել է գրեթե 71 տոկոսով: Միաժամանակ, նշվում է, որ շինարարության մեջ շարունակում է մեծ տեսակարար կշիռ ունենալ բազմաբնակարան շենքերի շինարարությունըՙ ընդհանուրի 27,6 տոկոսը, ինչը 2010-ի առաջին կիսամյակի համեմատ աճել է 4 տոկոսով, բայց չի նշվում, թե ինչպես է փոխվել 2010-ի երկրորդ կիսամյակի համեմատ:
Ի դեպ, ԿԲ կողմից հիպոթեկային շուկայի զարգացմանն ու ակտիվացմանը զգալիորեն խոչընդոտող հանգամանք է նշվել հիպոթեկային վարկերի համար պարտադիր կանխավճարի չափը: Հետաքրքրական է, որ այս, կարելի է ասել, ճշգրիտ եզրակացությունը կատարելով, ԿԲ-ն, ինչպես նաեւ կառավարությունը ոչ մի կերպ չեն փորձում կանխավճարի բարձր չափի (սովորաբար 25-30 տոկոս) չարաբաստիկ խնդրին որոշակի կարգավորում տալՙ խրախուսելու համար թե՛ հիպոթեկային վարկավորման, թե՛ շինարարության աճը եւ թե՛ անշարժ գույքի շուկայի ակտիվացումն ընդհանրապես:
Իմիջիայլոց, ռուսաստանյան բանկերն առաջարկում են 10-15 տոկոս կանխավճարով եւ անգամ առանց կանխավճարի հիպոթեկային վարկեր: