«Ազգի» հարցազրույցը ՀՌԱԿ ատենապետ Է. Անտինյանի հետ
- Սկսենք նրանից, թե ՀՌԱԿ-Արմենական-ՌԱԿ հուշագրի ստորագրումից հետո ի՞նչ արձագանքներ եղան, գործնական հետաքրքություն արդյո՞ք եղավ սկսված միավորման գործընթացի հանդեպ:
- Ե՛վ արձագանքներ կան, ե՛ւ միավորումը ողջունողներ: Նաեւ մարդիկ կան, որոնք ուզում են մտածել-հասկանալ, նոր արձագանքել` դա էլ բնական է, որովհետեւ տեւական ժամանակ պառակտված վիճակին սովորել էին, հնչել էին փոխադարձ մեղադրանքներ ու բացասական տրամադրվածություն միմյանց նկատմամբ, ու հանկարծ մենք ասում ենք` ամեն ինչ դրեք մի կողմ: Իհարկե, ոչ մեկը չի ասում, որ միավորումը միանգամից լուծելու է բոլոր խնդիրները կամ նման տարաձայնությունները մեկ օրում կարելի է լուծել: Բայց ի վերջո «մեր ուժը մեր պառակտվածության մեջ է» սխեման, կյանքն է ցույց տվել, չի աշխատում: Ի վերջո մի անգամ մենք պետք է խնդիր դնենք, անկախ տարաձայնություններից, միասնական տեսակետներ ձեւավորել (թե՛ Հայաստանի ռամկավար ազատական կուսակցությունը, թե՛ Արմենական-ՌԱԿ-ը եւ թե Սփյուռքի մեր համակիրները):
Արձագանքներ եղել են ե՛ւ Հայաստանից` մտավորականներ, հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարներ, ե՛ւ Սփյուռքից: Բայց եւ ամեն դեպքում զգուշավորություն կա նաեւ` ուզում են հասկանալ, թե միավորումն ո՞ւր է տանելու, ի՞նչ խնդիր է լուծելու: Բանակցություններ եւս գնում են, եւ չէինք ուզենա արձագանքների առումով շոուի վերածել եւ անպայման շատ արագ ցույց տալ, թե ահա այսպիսի դրական մոտեցում կա, դա կխանգարի գործին:
Բացասական մոտեցում էլ գուցե լինի, չնայած դրանց մասին չեմ լսել, բացի այն հարութառաքելյանական «կոլեկտիվ» հայտարարությունից, որը հենց առաջին օրն արվեց: Իսկ թե որքանով էին այդ մարդիկ իրականում դա ստորագրել` անհայտ մնաց, չեմ էլ ուզում դրա մեջ խորանալ: Այն մարդիկ, որոնք համախմբմանը կողմնակից են, հասկանում են, որ Հայաստանում յոթանասունից ավելի կուսակցության գոյությունն անիմաստ է, եւ նույն գաղափարական հոսանքներում եղող կուսակցությունները պետք է համախմբվեն մի քանի հզոր կուսակցությունների մեջ` աշխարհն է այդ ճանապարհով գնացել: Մանավանդ` Հայաստանում լիբերալ-դեմոկրատական գաղափարախոսությունը մինչեւ օրս չի կարողացել իր իրական դերակատարությունն ունենալ. անկախության հենց սկզբում մենք ավելի շատ առնչվել ենք վայրի կապիտալիզմին, կապիտալի նախասկզբնական կուտակման բոլոր թերություններին, որն էլ հասարակության մեջ լիբերալ-դեմոկրատական գաղափարների հանդեպ բացասական վերաբերմունք է առաջացրել էն դեպքում, երբ այդ մարդիկ իշխանության չեն եղել, եւ այդ արժեքները չեն ներկայացվել Հայաստանում, նոր պետք է դա արվի:
- Այդ դեպքում ձեր ապագան ո՞ր դաշտում եք պատկերացնում` իշխանակա՞ն, թե՞ ընդդիմադիր ուժերի հետ, քանի որ առանց համագործակցության չեք կարողանա մրցակցել:
- Չեմ ցանկանում շտապել-կոնկրետացնել, այդ դեպքում կստացվի, որ մենք ամեն ինչ նախապես որոշել ենք, նոր ենք դիմել մեր գործընկերներին: Չկա նման խնդիր: Քանի որ ի սկզբանե, հուշագրի ստորագրման օրը հայտարարել ենք, որ երկուսով դուրս ենք գալիս ճանապարհ եւ ճանապարհային քարտեզն անելու ենք մեր գործընկեերների հետ, Հայաստանի եւ Սփյուռքի հետ միասնաբար... Մենք ինչ-որ սցենար ունենք անշուշտ, բայց չենք ցանկանում այդ սցենարն անուղղակիոեն պարտադրել` կհավաքվենք-կարծիքներն ի մի կբերենք, առավել եւս, որ ժամանակ կա մինչեւ առաջիկա ընտրությունները...
- Ժամանակ գիտե՞ք ինչու չկա` իշխանական ուժերը Նոր տարուց հետո կվերադառնան հստակեցված ձեւաչափով` այնուամենայնիվ երեւում է, որ այստեղ համախմբման կենտրոն է ստեղծվում, ընդդիմադիրների հետ եւս կարծես որոշ պարզություն կա արդեն հիմա, դուք հունվարից հետո կհայտնվեք արդեն պատրաստի ձեւավորված դաշտի մեջ, այդ իմաստով` շուտ չէ, բացի դրանից` առանց նյութական հնարավորությունների Հայաստանում ընտրության մասնակցել հնարավոր չէ...
- Շատ կարեւոր է հասանելի դարձնելը, որ ոչ թե ավանդական կուսակցությունը կոշտ ձեւով դիրքորոշում ունենա` ընդդիմադիր թե իշխանամետ, այլ պարզապես այնպես գործել պետականություն ունեցող երկրում, որ կարողանանք ներպետական կամ ներկուսակցական խնդիրների պատճառով սփյուռքահայ կուսակցական գործընկերներին չվանել Հայաստանից: Մենք խնդիր ունենք, նրանք էլ անելիք ունեն, անկախության քսան տարին որակապես փոխել է անելիքն ու փոխհարաբերությունները, դրանք վերարժեւորել ենք: Բայց առայժմ այդ վերարժեվորածը չենք կարողանում կյանքի կոչել:
Գտնում եմ, որ ընտրություններին մասնակցելը կուսակցությանն անհրաժետ է, եւ որեւէ դեպքում կուսակցությունը չպետք է մտածի, թե ինչ-որ ռեսուրսի բացակայությունը կամ ոչ բավարար լինելը պատճառ է, որ ընտրություններին չմասնակցի: Մասնակցելու տարբեր ձեւաչափեր կան` ինքնուրույն, դաշինքով, մեծամասնականով, որեւէ ընտրացուցակով. ամեն տարբերակ կա, պետք է փորձել ընտրել որեւէ մեկը` նայած հնարավորություններին: Բայց որ մասնակցելու ենք` հաստատ: Տեւական ժամանակ ՀՌԱԿ-ը ցավալիորեն դուրս է մնացել այդ գործընթացից: Հայաստանում, այո, քաղաքական գործունեության եւ ընտրությունների վրա շատ մեծ գումարներ են ծախսվում, անգամ շատ ավելին, քան թղթի վրա ցույց է տրվում: Դա նշանակում է, որ քաղաքական հետաքրքրությունների համար միշտ էլ գումար ճարվում է: Կուսակցությունը պետք է լինի գործոն, հետաքրքրական, անելիք ունեցող, այդ դեպքում միշտ էլ կգտնվեն համապատասխան ներդրում անողներ:
- Ինչո՞վ եք զբաղված այժմ:
- Թե՛ ներսում, թե՛ դրսում առաջին հերթին բոլորին հասանելի ենք դարձնում, թե ի՞նչն էր հուշագրի ամբողջ իմաստը` ըմբռնելի դարձնելու համար, որ ամեն մեկը փորձի ոչ թե հակադրության վրա գործընկեր գտնել, այլ ընդհակառակը, բոլորով մեկ խնդիր դնենք, բոլորով մեկ ուժի հետ համագործակցենք, մեկ քաղաքական գիծ տանենք: Որ ռամկավարական տեսակետ փնտրելիս միասնական մոտեցում գտնեն` մենք զբաղված ենք դրանով, մեր գործընկերներին այդ մասին տեղեկացնելով: Միասնական քաղաքական գծով որ գնանք` աստիճանաբար կպակասեն հակասությունները, եւ կմեծանա ընդհանուր ճանապարհ գնալու ցանկությունը: Մարդիկ ինչ-որ մի պահի կհասկանան, որ էդ ամբիացաները, էդ հակասությունը ընդամենն անձնավորված պետք է մնան, որովհետեւ գաղափարական հակասություն չի կարող լինել նույն կուսակցության մեջ:
- Հարություն Առաքելյանի հետ կապված պատմության լուծումը ո՞նց է լինելու...
- Կարծում եմ` որքան նա փորձում է քրեական գործը քաղաքականացնել` դրանով ավելի շատ է խրվում քրեական գործերի մեջ եւ ավելի ծանրացնում իր վիճակը: Ես չեմ կարծում, որ դա նրա օգտին է: Շատ կարճ ժամանակ հետո կհամոզվի, որ շատ ավելի լավ էր ի սկզբանե ընդունել, թե ի՞նչ է կատարվում, եւ նստեինք- գործընկերային հարաբերություններով գտնեինք, թե ինչո՞վ կարող էինք օգնել, կարգավորել` տարածքներին էր վերաբերում հարցը կամ նմանատիպ խնդիրների, այլ ոչ թե քաղաքականացնել եւ բոլորին պատերազմ հայտարարելՙ շատ ավելի վատ վիճակի մեջ հայտնվելով: Կուսակցության անունը բացասական առումով պարբերաբար հնչում է այս ընթացքում, առավել եւս` ընտրություններից առաջ, որն, իհարկե, մեզ ձեռնտու չէր, մանավանդ այն ցանկությունը կար` համախմբող դառնալ լիբերալ-դեմոկրատական գաղափարախոսություն կրող ուժերի, իսկ առաջին հերթին` մեր այն համակիրների համար, ովքեր այս կամ այն առիթով հիասթափվել-հեռացել են կամ իրենց հեռացրել են: Դա պետք էր շատ ավելի կարեւոր գործ համարել, մինչդեռ մտածում են, թե խժդժություններով կարող են դրան խանգարել: Վստահ` չեն կարող խանգարել:
- Հայաստանի քաղաքական դաշտում առկա գործընթացներն ինչպե՞ս եք գնահատում` ընդդիմության համախմբման հնարավությունը կամ ՀՀԿ-ԲՀԿ հարաբերությունները:
- Ես վստահ եմ, որ ՀՀԿ-ԲՀԿ մրցակցությունը երբեք չի հանգեցնի հակադրության, իսկ մրցակցությունը նորմալ է, որովհետեւ ինքնուրույն կուսակցություններ են երկուսն էլ եւ լուրջ գործոն քաղաքական դաշտում: Հետաքրքրությունը, որ դրսեւորվում է ԲՀԿ-ի նկատմամբ երեք նախագահների կողմից, հենց դա էլ ցույց է տալիս, որ ԲՀԿ-ն լուրջ ուժ է: Բայց եւ միեւնույն ժամանակ միամտություն է, որ ՀԱԿ-ը կարող է մտածել, թե ինչ-որ ձեւով գայթակղիչ ժեստեր անելով կարող է ԲՀԿ-ին առաջարկություն անել: Ցավում եմ, որ իրենք դեռ այդ ձեւով են պատկերացնում քաղաքականությունը: Նման բան լինել չի կարող: Եվ դա էր պատճառը, որ իշխանությունից դժգոհ մարդիկ քաղաքական օրակարգ չձեւավորեցին եւ քաղաքական օրակարգ ձեւավորելու մենաշնորհը զիջեցին ՀՀԿ-ին ու նրա ղեկավարին: Փաստորեն ստեղծվել է երեք նախագահների եռանկյունին, իսկ դրանից դուրս բեւեռ ստեղծելը կլինի շատ դժվար: Կլինեն կուսակցություններ, որ այդպիսի բեւեռ կփորձեն ստեղծել, բայց նրանք էական դերակատարում չեն ունենա: Որովհետեւ մի խնդիր դեռ պետք է հաղթահարենք` այն, որ ընտրությունների արդյունքը որոշվում է մինչեւ ընտրությունները: Միշտ փորձում են ուժի կենտրոն գտնել` իշխանական թե ընդդիմադիր, այ դա է հարցը, դա պետք է փոխել:
Մ. Խ.