ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆ
Երեկ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Ժակ Ֆորը (Ֆրանսիա), Իգոր Պոպովը (Ռուսաստան) եւ Ռոբերտ Բրադկեն (ԱՄՆ), ինչպես նաեւ ԵԱՀԿ գործող նախագահողի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրչիկը, Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի Ընդհանուր ժողովին մասնակցելու մեկնած ՀՀ եւ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հետ առանձին-առանձին հանդիպումներ ունենալուց հետո հանդես են եկել հայտարարությամբ: «Նախարարներ Էդվարդ Նալբանդյանի եւ Էլմար Մամեդյարովի հետ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների ներկայացուցիչները քննարկել են տարածաշրջանային վերջին զարգացումները եւ կոչ են արել կողմերին վերադառնալ ղարաբաղյան բանակցային գործընթացի էությանը: Համանախագահներն իրեն մտահոգությունն են հայտնել վերջին ամիսներին շոշափելի արդյունքների բացակայության վերաբերյալ: Նախարարներ Նալբանդյանն ու Մամեդյարովը հաստատել են խաղաղ լուծման իրենց աջակցությունը եւ պատրաստակամություն հայտնել շարունակելու բանակցությունները», ասված է Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարության մեջ:
Ավելի վաղ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հանդիպել էր ԵԱՀԿ գործող նախագահողին ու ներկայացրել նրան «այն վնասը, որը հասցրեց Բաքուն` ներում շնորհելով մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովին»: Իսկ նախօրեին ԵՄ ընդլայնման եւ եվրոպական քաղաքականության հարցերով հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեն Երեւանում հայտարարեց, որ «ցավում է բանակցային գործընթացին հասցված վնասի համար ու ամբողջովին հասկանում Հայաստանի ու հայ ժողովրդի զայրույթը»:
Հենց այս համապատկերում էլ հայտարարությամբ հանդես եկավ Ադրբեջանի ԱԳ փոխնախարարներից Մահմուդ Մամեդգուլիեւը. «Ադրբեջանը բավարարված չէ ԵՄ-ի դիրքորոշմամբ` կապված հայ-ադրբեջանական, ԼՂ հակամարտության հետ: Հաշվի առնելով, որ ԼՂ հիմնահարցը այսօր Ադրբեջանի ու ԵՄ-ի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման խոչընդոտ է` Ադրբեջանը, ուրեմն, այսօր չի ցանկանում դառնալ ԵՄ-ի անդամ»:
Մամեդգուլիեւի այս հայտարարությունը, փաստորեն, խոստովանություն է, որ Բաքուն ու Եվրոմիությունը «հարաբերությունները կարգավորելու խնդիր ունեն», ավելին` այդ խնդիրը ԼՂ հակամարտությունն է: Ու եթե հաշվի ենք առնում, որ Բաքուն բավարարված չէ ԵՄ-ի դիրքորոշմամբՙ ու այս մասին բարձրաձայնում է փոխարտգործնախարարը, ուրեմն կարելի է հիմնավոր ենթադրություն անել, թե ի՞նչ դիրքորոշում ունի Եվրոմիությունը ԼՂ հիմնահարցի առնչությամբ, որը, ընդգծենք, «Բաքվի ու Ադրբեջանի հարաբերությունների կարգավորման խոչընդոտն է»:
Մյուս կողմիցՙ գաղտնիք չէ, որ Բաքվում վաղուց արդեն դժգոհություն կա Մոսկվայիՙ ԼՂ հարցում ունեցած միջնորդությունից: Ադրբեջանի «բոլոր ժամանակների լավագույն խորհրդական» Վաֆա Գուլուզադեն կարծիք է հայտնել, թե «Ղարաբաղյան հարցով պետք է զբաղվի մեկ ուրիշը, բայց ոչ երբեք Ռուսաստանը, որն, ի դեպ, Մինսկի խմբի շարժիչ ուժն է»: Իսկ ոչ անհայտ Զարդուշտ Ալիզադեն կարծիք է հայտնել, թե «Հայաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող եռյակի համար ռազմավարական դաշնակից է եւ օգտվում է այս տերությունների աջակցությունից»: Հետեւաբար «տրամաբանական» է ստացվում Վաֆա Գուլուզադեի մեկ այլ միտքը կամ, հաշվի առնելով վերջինիս բազմամյա գործունեությունը, գուցե խորհո՞ւրդը. «Պետք է մոտ ժամանակներում ցրել Մինսկի խումբը»:
Ի՞նչ է ուրեմն ստացվում. Բաքուն դժգոհ է ոչ թե Մինսկի խմբի անդամից, այլՙ բոլորից, ավելինՙ Բաքուն իրեն այսօր եվրոպական ընտանիքի մաս էլ չի համարում ու այդ մասին հայտարարում է փոխարտգործնախարարի մակարդակով, ուրեմն ի՞նչի վրա է հույս դրել: Այդ մասին բավական խոսուն ու բացահայտ կերպով նշեց Իլհամ Ալիեւն ինքը` այն էլ Գաբալայում կայացած ԵԱՀԿ դեսպանների հետ ունեցած հանդիպման ժամանակ. «Հայաստանը պետք է հասկանա, որ Ադրբեջանը 20 տարի առաջվա Ադրբեջանը չէ, այսօր մենք կարող ենք պաշտպանել մեզ» (հետաքրքրական է` ումի՞ց, ո՞վ է պատրաստվում հարձակվել Ադրբեջանի վրա - Հ. Ա.): Սեփական նախագահի այս խոսքերից էլ թերեւս ոգեշնչվելով, ադրբեջանցի քաղաքագետ Ֆիկրետ Սադիխովը կարծիք է հայտնել. «Հայաստանի նման վարքագծի շարունակումը նշանակում է, որ Երեւանը գնում է նրան, որ Ադրբեջանն իր հետ ուրիշ լեզվով խոսի»:
«Ուրիշ լեզուն», հասկանալի է, պատերազմն է, սակայն Վաֆա Գուլուզադեն սկսել խորհուրդ չի տալիս. «Քանի որ դրանով մենք մեծ լավություն կանենք Ռուսաստանին»:
Եվ վատություն` Թուրքիային, «մոռացել» է ասել Գուլուզադեն, քանի որ Ադրբեջանի կողմից պատերազմի վերսկսման պարագայում, Թուրքիան պարտավորված կլինի գործուն մասնակցություն ունենալ, ինչը հիմա գոնե Անկարան չի ցանկանում: Ավելին, այդ երկրի նախկին վարչապետ Մեսութ Յըլմազը Բաքվում, տեղի լրագրողների մոտ, փաստորեն, ամբողջովին հերքել է ադրբեջանական կողմի այն պնդումները, թե «հայկական կողմն է մեղավոր բանակցությունները ձգձգելու մեջ»: Մենք մեկ անգամ չէ, որ առիթ ենք ունեցել ընդգծելու, որ ԼՂ հակամարտության կողմերից եթե որեւէ մեկին բանակցությունների ձգձգումը պետք է, ապա այդ կողմը շրջափակված հայկական պետությունները չեն կարող լինել: Յըլմազն, անշուշտ, հենց այսպես չի ասել, այլՙ «Հիմա ժամանակը գնում է հօգուտ Ադրբեջանի եւ ի վնաս Հայաստանի: Թուրքիան Ադրբեջանի անկախության առաջին տարիներից ցուցաբերել է նրան ռազմական օգնություն, մասնակցություն ունեցել ադրբեջանցի զինվորականների պատրաստվածության գործին: Այժմ էլ որեւէ խոչընդոտ չկա մեր ռազմական համագործակցության հետագա խորացման առումով, ինչը վեր է ածվում արդեն նաեւ էներգետիկ համագործակցության»: Յըլմազի տրամաբանությունը հասկանալի է. Թուրքիայի նախկին վարչապետն այլ խոսքերով հասկացնում է, որ որքան ժամանակ անցնի, այնքան կհզորանա Ադրբեջանը` ի հաշիվ թուրք-ադրբեջանական ռազմական ու էներգետիկ համագործակցության, իսկ որքան հզորանա Ադրբեջանը, այնքան հեշտ կլինի վերջինիս համար, ինչպես Յըլմազն ինքն է նշել. «Վերադարձնել Ղարաբաղը», ինչին Թուրքիայի նախկին վարչապետը «չի կասկածում»:
Շատ լավ, սակայն, որպեսզի ժամանակը գնա, իսկ այդ ժամանակի ընթացքում պատերազմ չլինի, Բաքուն պարտավոր է շարունակել բանակցությունները, ինչի պատրաստակամությունը, շեշտենք, ԱԳ նախարար Մամեդյարովը, համաձայն Մինսկի խմբի վերոհիշյալ հայտարարության, Նյու Յորքում հայտնել է: Սակայն Մամեդյարովի խոստումից անմիջապես հետո մեկ այլ փոխարտգործնախարարՙ Արազ Ազիմովը, հայտարարում է. «Ես հաճախ եմ լրատվամիջոցներում հանդիպում «բանակցություններ» տերմինին: Սակայն ուզում եմ ասել, որ ԼՂ հակամարտության շուրջը բանակցություններ տեղի չեն ունենում եւ արդեն վաղուց»: Այսինքնՙ Մամեդյարովը ի՞նչը շարունակելու պատրաստակամություն է հայտնել, չհասկացանք... Ազիմովը վերստին ադրբեջանական հանրույթին վստահեցրել է, որ բանակցությունները փակուղի են մտել Հայաստանի մեղքով, որը մշտապես ձգձգում է գործընթացը: Մինչդեռ, օրինակ, պարոն Յըլմազը, ինչպես համոզվեցինք, վստահություն ունի, որ ժամանակն այսօր հօգուտ Ադրբեջանի է գործում, սա այն պարագայում, երբ Ազիմովն ասել է, թե «Ադրբեջանը ոչ ժամանակ ունի, ոչ համբերություն»...
Անկեղծ ասած, այս ամենից տպավորություն է առաջանում, որ բանակցություններն, այո, փակուղում են, բայց քանի որ Ադրբեջանն ինքը փակուղում է, ու սա բնական է, քանի որ ինչպես փոխարտգործնախարար Արազ Ազիմովն է խոստովանել. «Պետք չէ ինքնախաբեությամբ զբաղվել, «հիմնարար սկզբունքներ» կոչվող փաստաթուղթը մեզ մեր հողերը հետ չի վերադարձնելու»: Ինչպես ասում են` սա դասական իմաստով խոստովանություն է, այն էլ միանգամից մի քանի առումներով: