ՄՈՒՍԱԼԵՌՑԻՆԵՐԻ ՍԽՐԱՆՔԻ ՀԱՎԵՐԺՈՒԹՅՈՒՆԸ ՖԵԼԻՔՍ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ Մուսալեռյան հերոսամարտի հիշողությունն այդ պատմական իրադարձությունից մնացած այն նշխարն է, որ մեզ է փոխանցվել տարիների հեռվից, ու մենք այն սիրով ճաշակում ենք ամեն տարի, Արարատի հայացքի ներքո, սեպտեմբերյան փափկաշունչ օրվա մեջ: Ճաշակում ենք ոչ թե զոհի ու պարտադրված զոհաբերության գնացողի, այլ մեր երակներում վերակենդանացնում ենք Հայոց արծվային ազատատենչությունը եւ հաղորդակցվում մուսալեռցիների սխրանքի հավերժությանը: Իսկ հեռուներից հառնող լեռան պատկերը մեզ է գալիս ճիշտ այնպես, ինչպես այն պատկերացրել է Միխայիլ Դուդինը. «Հայոց արիության անմատչելի լեռը, նրա աննկուն ոգու օրինակը աշխարհի բոլոր ժողովուրդների համար»: Ազգային պատմության փառավոր էջերից մեկը գրվեց աշխարհի գեղատեսիլ անկյուններից մեկում, ուր դրանից 700 տարի առաջ, բայց գրեթե 300 տարի շարունակ գոյատեւել էր Հայկական թագավորությունը: Արհեստներում եւ արվեստում, առեւտրում, դիվանագիտության եւ ռազմական գործի մեջ զարգացման իր աստիճանով աշխարհին զարմացնող Կիլիկիայի Հայոց թագավորության 700-ամյա հեռվից` 1915-ի սահմռկեցուցիչ օրերի մեջ էլ մուսալեռցին պահում էր իր նախնիների պատիվն ու շնորհները, որոնք, ով գիտի, գաղտնախորհուրդ ինչ ճանապարհներով էր այդ օրերին լուսավորում Հայոց արքայական ծիրանու արեւագույնով: Սակայն ճակատագիրը ժամանակի մեջ նետի սլացքի պես է, եւ թուրքական սուրը սուրում է դեպի Մուսա լեռան գեղատեսիլ գոգահովիտն ու կուրծքը: Հերոսամարտի ավարտից անմիջապես հետո հայ բանաստեղծ Վահան Թեքեյանն էր, որ գովերգեց մուսալեռյան արծվաթռիչ ոգին: Այդ ոգին փարվել էր լեռանն ու ոգեշնչել բանաստեղծին. Լեռն անծանօթ, մշուշոտ Պայծառացաւ, հայացաւ... 1915-ի սեպտեմբերին լեռան ծերպերում արծվի աչք դարձած զինյալ հայ քաջամարտիկները պահպանում էին ոչ միայն իրենց կանանց ու երեխաներին, այլեւ նոր էջեր էին ավելացնում ազգային գոյության գաղափարը պահող դասագրքերում: Այդ քաջերի ոգեղեն գոյության ոլորտներից այսօր մենք տողեր ենք հանում, մտքեր, որոնցով էլ առաջնորդվում է մեր ամենօրյա գոյությունը: Ահա դրանցից մեկը. «Ազգությունից բացի այլ կուսակցություն չի կարող լինել»: Եվ կամ` «Ազատությունն ու անկախությունը պահպանելուց բացի այլ հրամայական չի կարող լինել»: Ահա թե ինչպիսի տողեր կան մեզ թողնված մուսալեռյան կտակում: Մեկ անգամ եւս փառք ու պատիվ նրանց, ովքեր թշնամու գնդակից ընկան Մուսա լեռան հերոսամարտում: Նաեւ հարգանք նրանց, ովքեր փրկության լաստանավերով օտար ափ հասան, բայցեւ իրենց զավակներին ու թոռներին իբրեւ նշխար մատուցեցին իրենց հուշը մուսալեռյան հիշողության մասին: Նաեւ այս պատգամը նրանց, ովքեր Հայոց գոյության շարունակակիրն են: Լինենք մուսալեռցու փառքը պանծացնող հուշակոթողի ամենամյա ուխտագնացը, եւ թող սեպտեմբերյան մեր երթը լինի հայ ժողովրդին դեպի հավիտենություն տանող ճամփաներից մեկի գեղեցիկ ծաղիկը: |
