ԳԻՇԵՐԱՅԻՆ ԿԱՑՆԱՀԱՐՈՒԹՅԱՆ ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ԱՎԱՆԴՈՒՅԹԸ ԵՎ 1918 Թ. ՀՈՒՆՎԱՐԻ ՇԱՄԽՈՐԻ ՍՊԱՆԴԸ ՄՆԱՑԱԿԱՆ Ռ. ԽԱՉԱՏՐԵԱՆ, պահեստազորի գնդապետ, ռազմական պատմաբան Ամեն հայ հիշում է 2004թ. փետրվարի 19-ին կատարված սահմռկեցուցիչ դեպքը Բուդապեշտում, երբ Ռամիլ Սաֆարովը գիշերըՙ քնած ժամանակ կացնով սպանեց Գուրգեն Մարգարյանին... Մի քանի տարի անց ամբողջ ՆԱՏՕ-ի աչքի առաջ Իլհամ Ալիեւը իր մարդասպան-ավագ լեյտենանտին «փրկագնեց» նատօ-ական Հունգարիայից եւ մայորի արտահերթ կոչում շնորհելովՙ Ադրբեջանի հանրապետության ազգային հերոսի կոչմանն արժանացրեց նրան: Թուրքական այս նողկալի «ավանդույթը», հավանաբար, դարերի պատմություն ունի եւ խորն է նստած ռամիլսաֆարովներ ծնած հորդայի արյան մեջ... Դա են վկայում ռուսական լրատվամիջոցներում, մասնավորապես «Ռոսսիա-24» հեռուստաալիքով 2016թ. մայիսի առաջին շաբաթվա ընթացքում հրապարակված տեղեկությունները կովկասյան թուրք-ազերիների հերթական գիշերային «հերոսության» մասին: ...Երեք կովկասցի թուրք-ազերիՙ Ռոման Ֆաթալիեւը, Իսմայիլ Բաբաեւը եւ Օրհան Զահրաբովը ձերբակալվել են եւ Սամարայի մարզի Սիզրանի շրջանային դատարանի 2016թ. մայիսի 2-ի վճռով սպասում են իրենց դատաստանին: Ռուսական մամուլը հաղորդում է նաեւ, թե ինչի՞ համար են ձերբակալվել երեք «կացնակիրները», որոշ տվյալներովՙ «մահակակիրները»: Պատերազմի վտանգում գտնվող իրենց ազիզ վաթանիցՙ «Ազերբայջանից» Ռուսաստան արտագաղթած այս երեք «հերոսները» 2016թ. ապրիլի 24-ին, երեւի հայոց եղեռնը յուրովի նշելու թուրքական ավանդույթի համաձայն, հավանաբար որոշել են զոհե՞ր մատուցել իրենց ռազմամոլ ալլահին... Թուրք ղոչիների հրոսակախումբը գիշերը հարձակվել է Սիզրանի շրջանի Իվաշովկա գյուղում գտնվող Սիզրանի շրջանի ոստիկանության նախկին պետՙ պահեստազորի գնդապետ Անդրեյ Գոշտի ծնողների տան վրա, որտեղ այդ ժամանակ գտնվել է գնդապետն իր ընտանիքով: «Գիշերային հերոսները» անկողինների մեջ մահակահարել կամ կացնահարել են քնած մարդկանցՙ Անդրեյ Գոշտին եւ նրա հարազատներին... Չորրորդ թուրք մահակակիր-կացնակիրըՙ հրոսակախմբի պարագլուխըՙ Մահմադալի Ահմեդովը, որն այս մինի եղեռնի ծրագրողն է, կարողացել է փախչել, եւ այժմ ռուսական ոստիկանությունը որոնում է նրան... Ի դեպ, գիշերային մահակահարողների-կացնահարողների հրոսակախմբի գործը հեշտացրել է այն, որ հարձակման ենթարկված տան կառուցողները եւս կովկասյան թուրքեր են եղել եւ, հավանաբար, նրանց են փոխանցել գնդապետի ծնողների տան եւ ընտանիքի մասին տեղեկությունները... Ծանր վիճակում բուժ- հիմնարկ է տեղափոխվել սպանված գնդապետի եղբոր մանկահասակ դուստրը, որի կյանքի համար այժմ պայքարում են Սամարայի մարզային հիվանդանոցի բժիշկները... Աղջնակը գիշերային մահակա-կացնային եղեռնից միակ փրկված է... Լավ, իսկ ի՞նչ կապ ունի սրա հետ Շամխորի 1918թ. սպանդը... Քիչ համբերեք... Նենգ եւ վախկոտ թուրք ցեղի գործելակերպը 2015թ. նոյեմբերի 24-ին հույժ զարմացրել էր Ռուսաստանի առաջնորդ Վլադիմիր Պուտինին, որը ռուսական Սու-24-ի դավադիր վայր գցելը թուրքական Ֆ-16-ի կողմից անվանել էր Ռուսաստանի «մեջքին հասցված դանակի հարված»... Եվ այդ հարվածից հետո նեօսման Էրդողանը վազեց ՆԱՏՕ-ի պաշտպանությունը խնդրելու... Դրանով իսկ առավել զայրացնելով ռուսաց նախագահին ... Իսկ մեզ առավել եւս զարմացում է, որ մեր ռազմավարական դաշնակցի առաջնորդը, որի երկիրը 500 տարի շարունակ թշնամության մեջ գտնվելովՙ 13 արյունահեղ պատերազմ է մղել Օսմանյան կայսրության եւ նրան հաջորդած թուրքական հորդաների դեմ, դեռ զարմանում կամ ցույց է տալիս, թե զարմանում է «մեջքից դանակով հարվածելու» նրանց ընդունակության վրա... Եվ դեռՙ զայրանում է կամ ցույց է տալիս, որ զայրանում է երկու ուժերի միջեւ լարախաղացության թուրքական քաղաքականության վրա... Սիզրանյան գիշերային մահակակիր-կացնակիրները 2016թ. ապրիլի 24-ին եւս մեկանգամ ցույց տվեցին, որ իրենց ցեղը լա՛յն ու բազմազան ոճրագործի գենետիկական անանց ու անուրանալի ընդունակություններով է օժտված... Մասնավորապեսՙ վարպետ է նաեւ գիշերային մահակահարություն-կացնահարությունների կատարման մեջ... Սիզրանյան ընտանիքի գիշերային եղեռնը եւս մեկ անգամ ցույց է տալիս ամբողջ Ռուսաստանին, թե ի՞նչ վտանգավոր է ռամիլսաֆարովների ու մահմադալիահմեդովների ցեղի հետ գոյակցելըՙ լինեն դրանք օսմանյա՛ն, թե՛ կովկասյան թուրքեր... Թուրքը թուրք է... Թուրքի գենետիկան չի փոխվել... Ուստիՙ վտանգավոր է մոռացության տալ թուրքի հանդեպ թուրքին իրապես ճանաչողների մեջՙ դարերով բնականորեն ձեւավորված վերաբերմունքը... Դա ճիշտ է թե՛ ռուսների, թե՛ եվրոպացիների, թե՛ բոլոր այլ ազգերի, եւ թե՛ հատկապեսՙ հայերիս պարագայում... Ի ծնե գողերի, մասնագիտացած անասնագողերի, անասնապիղծների ու գիշերային եղեռնագործների այդ նենգ հորդայի հետ դիվանագիտական խաղերն ի սկզբանե դատապարտված են ձախողման... Փայլուն օրինակները բազում են ռուս-թուրքական հարաբերություններիՙ հատկապես 19-21-րդ դարերի ամբողջ պատմության մեջ... Բազում արյունալի փաստերից հիշեցնենք միայն Շամխորի 1918թ. հունվարյան հայտնի ջարդը: Երեւի օսմանյան թուրքերի աղոթքով էր, որ 1917թ. հոկտեմբերի բոլշեւիկյան հուդայա-մասոնական հեղաշրջմամբ փլուզել էր Ռուսական կայսրությունը: Դրանով իսկ ո՛չ միայն փրկության դուռ էր բացվել կործանման եզրին կանգնած թուրքական պետությանը, այլեւՙ վերակենդանացել էին Մեծ Թուրանական կայսրությունը ստեղծելու երիտթուրքա-մասոնական հեռահար ծրագրերը... Հայկակա՛ն եւ միմիա՛յն հայկական ազգային զորամասերին (ուրիշները փաստորեն չկային) իրենց պաշտպանական դիրքերը հանձնելովՙ Կովկասյան ռազմաճակատից Ռուսաստանի ներքին նահանգներն էին հեռանում, նահանջում, նույնիսկ փախչում ռուսական բանակի կորպուսները, դիվիզիաները, զորագնդերը: Կես միլիոն զինվոր ու սպա... Ռուսական էվակուացվող զորախմբերից մեկի զինվորներին, բոլոր սպաներին ու նրանց ընտանիքներին Շամխոր երկաթուղային կայանում կովկասյան թուրքերի մուսավաթական ջոկատներըՙ օսմանյան թուրքերի ուղղորդմամբ, դաշնակցած իրենց վրաց-մենշեւիկյան համախոհների հետ, շրջափակեցին, ապաՙ խաբեությամբ զինաթափեցին, նվաստացրեցին ու վերջապեսՙ դավադրաբար եղեռնեցին... Միայն Շամխոր կայարանում թուրքերը ալլահին մատաղ մատուցեցին ավելի քան 2.000 ռուս զինվորականների... Հիշեցնենք նաեւ, որ սրանք այն կովկասյան թուրքերն էին, որոնք 1936թ. Ստալինի որոշմամբ վերանվանվեցին «ադրբեջանցիներ» եւ, բնականաբար, տիրացան «Ադրբեջան» կոչված արհեստական պետությանը, որի նախնական անվանումն էր «Հարավ-արեւելյան կովկասի հանրապետություն»... Նորաթուխ ադրբեջանցիները, բնականաբար, դարձան «Ադրբեջանի» տերերը, որպես պետական տիտղոսակիր ազգ, իսկ այդ հանրապետության մյուսՙ առավել հին ու բնիկ ժողովուրդներըՙ հայերը, թալիշները, թաթերը, ուտիները, լեզգիները, ավարները, ծախուրները եւ մյուս բոլորը ինքնաբերաբար դարձան «ազգային փոքրամասնություններ»... Թուրքական ասիմիլյացիոն եւ շովինիստական քաղաքականությունը տասնամյակներ շարունակ ամեն ինչ արեց եւ դեռ անում է, որ ոչ միայն թղթե վիճակագրությամբ, այլեւ իրականո՛ւմ եւս փոքրամասնության վերածի տեղաբնիկ ժողովուրդներին... Սակայն, վերադառնանք 1918թ.: Համեմատության համար ներկայացնենք այդ ժամանակաշրջանի ռազմական պատմության մեկ այլ դրվագ: 1918թ. փետրվարին Երեւանի նահանգի հայկական զորամասերից մեկըՙ գնդապետ Տեր-Սարգսյանի եւ հարյուրապետ Նիկոլայ (Կուռո) Թարխանյանի հրամանատարության ներքոՙ մարտերով ճեղքեց եւ օգնության հասավ Նախիջեւանի թուրքերի կողմից շրջապատված ռուսական կազակական 2-րդ Կուբանյան դիվիզիային: Վերջինս մասն էր կազմում Իրանում եւ Միջագետքում օսմանցիների դեմ պատերազմած 1-ին կովկասյան առանձին հեծյալ բանակային կորպուսին (հրամանատարՙ գեներալ-լեյտենանտ Նիկոլայ Բարաթով): Ռուսական կայսրության փլուզումից հետո 2-րդ Կուբանյան դիվիզիան Իրանից (այն ժամանակՙ Պարսկաստանից) մարտերով հասել էր Երեւանի նահանգի Նախիջեւանի գավառ եւ փորձում էր Սադարակի թուրքերի զինված ջոկատների շրջապատումը հաղթահարելովՙ Երեւանի ու Թիֆլիսի նահանգներով վերադառնալ դեպի Ռուսաստան... Ի շնորհակալություն հայերի մարտական զինակցության, կազակական դիվիզիայի անձնակազմը հայկական զորագնդերին թողեց զգալի քանակությամբ սպառազինություն ու ձիեր... Այդ ամենը պետք եկավ հետագայումՙ Արեւելյան Հայաստանը օսմանա-թուրքական արշավանքից պաշտպանելիս... Կազակները, եւ ոչ միայն նրանք, հիանալի հասկանում էին, որ դրանով իսկ հայերը թուրք-իսլամական ագրեսիայից պաշտպանում էին նաեւ կազակների մայր Ռուսաստանը... Արդյո՞ք սկզբունքորեն շատ բան է փոխվել 20-րդ դարի երկրորդ տասնամյակից մինչեւ 21-րդ դարի երկրորդ տասնամյակը... Անաչառ դիտարկումը ցույց է տալիս, որ այժմ էլՙ 20-րդ դարի վերջին եւ 21-րդ դարի առաջին տասնամյակներին Արցախն ու մնացած ամբողջ Արեւելյան Հայաստանը պաշտպանելով կովկասյան եւ, փաստորեն, նաեւ օսմանյան թուրքերի ագրեսիայից եւ հերթական եղեռնից, հայկական զորքերը հավատարիմ են մնում խաղաղության ու ստեղծագործ աշխատանքի, ընդհանրապես մարդկային քաղաքակրթության պաշտպանների իրենց գենետիկական կոչմանը... Դրանով իսկ Արցախի Պաշտպանության բանակը եւ Հայաստանի Զինված ուժերը բառիս ուղղակի եւ անուղղակի իմաստներով հանդիսանում են մեզ դաշնակից համարվող Ռուսաստանի իսկական ու հավատարիմ պաշտպանները: Ավելինՙ Արցախի Պաշտպանության բանակը եւ Հայաստանի Զինված ուժերը բառիս ուղղակի եւ անուղղակի իմաստներով հանդիսանում են իրեն քաղաքակիրթ համարող Եվրոպայի, թե՛ ամբողջ Արեւմուտքի պաշտպաններն ու դաշնակիցները... Ահա ինչու Հայաստանը Ռուսաստանի ֆորպոստըՙ առաջնադիրքը չէ, ինչպես ոմանք իրենց թույլ են տալիս անզգուշորեն անվանել մեր պետությունը: Համենայն դեպս, եթե ֆորպոստ էլ է, ապաՙ ո՛չ միայն Ռուսաստանի: Ի դեպ, դեռ Հայկ Ասատրյանը, իր հայտնի գիրքը, տպագրված 1942թ. Սոֆիայում, վերնագրել էրՙ «Հայաստան. Արիական նախադիրք Առաջավոր Ասիայում» (Armenien. Ariesche Vorpost im Vorderasien): Հաշվի առնելով Մերձավոր Արեւելքում եւ Եվրոպայում ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակը եւ թուրքական ու իսլամիստական ծայրահեղականության դիմաց Արեւմուտքի դրսեւորած անվճռականությունը, Հայաստանը Արեւմտյան ու քրիստոնեական քաղաքակրթության ո՛չ թե պարզապես առաջնադիրքն է, այլ բաստիոնը, եւ նույնիսկՙ եթե այսպես շարունակվի այն ողորմելի ու անվճռական պարտվողական քաղաքականությունը, որը Արեւմուտքին դարձնելու է նեոօսմանականության պատանդն ու ենթական, ապաՙ միջնաբերդը... Ահա ինչու ամբողջ առաջադեմ մարդկությունը պետք է Աստծուն աղոթիՙ հանուն Հայոց զենքի հաղթության, փառաբանի՛ Հայ քաջարի զինվորին ու սպային, որոնց հաղթական ու արդարավրեժ բազուկն է նաեւ պահպանում մեր աշխարհաշրջանի խաղաղությունն ու կայունությունը... Հայն ու Հայաստանը հավատարիմ են իրենց խոսքին ու դաշինքին, հավատարիմ իրենց հազարամյակների գենետիկ արարող ու արարչաստեղծ բնույթին... Գիշերային կացնահարողների, դավադիր ռմբահարողների ու պայթեցնողների արշավանքներից ՆԱՏՕ-ի անդամ պետություններին, ասենքՙ Ֆրանսիային ու Բելգիային պաշտպանել չկարողացած, այսինքնՙ իր դաշնակցային պարտականություններն ուղղակիորեն ու տառացիորեն չկատարած Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի կազմակերպությունը (ՀԱՊԿ, այսինքնՙ ՆԱՏՕ) պիտի կարողանա՞ արդյոք մեր հանդեպ իր գործընկերոջ պարտականությունները կատարել... Թե՛ նմանվելով մյուս ՀԱՊԿ-ին (Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությանը), որի իրավահավասար դաշնակիցն ու նախագահող երկիրն է այժմ Հայաստանյայց պետությունը, անհասկանալի վարքագծով պիտի վարկաբեկի իրեն աշխարհի խաղաղասեր ու ստեղծագործ ժողովուրդների աչքում... Ռուսաստանի դաշնակցային խաղերին 2013-2016թթ. ընթացքում արդեն մի լավ ծանոթացանք: Թեպետ Կրեմլից նեղանալու ոչինչ չունենք... Պիտի՛ սպասեինք... Ուստի հույսներս դնենք մե՛ր վրա: Միա՛յն մեր վրա: Իսկ մենք 12 միլիոնից ավելի թվով Հայ-Արմեն ազգն ենք: Ու դեռ այդքան էլ իսլամացած-թրքացած ազգակիցներ ունենք թշնամու կողմից ժամանակավորապես զինակալված Արեւմտյան Հայաստանում... Ովքեր սպասում են մեր հաղթանակին... Պիտի լինենք ինքնավստահ ու ինքնահարգ ազգ, միջուկային ու տիեզերական տեխնոլոգիաների տիրապետող եւ սեփական զենքով ու ինտելեկտով այլոցՙ մեր հանդեպ հարգանք ու խաղաղություն պարտադրող: Ուստիՙ մեր բանակի հետեւում պետք է ստեղծենք համահայկական ԱԶԳԱՅԻՆ ԳՎԱՐԴԻԱ... Միով բանիվ, Հայաստանի Հանրապետությունն ու Արցախը պետք է վերածենք հայկական քաղաքակրթության անառիկ միջնաբերդի, իսկ աշխարհասփյուռ հայությունը պիտի լինիՙ այդ միջնաբերդի անսպառ օժանդակ զինական ուժն ու զինամատակարարը... Ահա եւս մի քանի դաս թե՛ Սու-24-ի «դանակահարությունից», թե՛ Սիզրանյան գիշերային կացնահարություններից դեռ լրիվ դաս չքաղած մեր ռուս դաշնակցի քաղաքականությունից, թե՛ թուրք-վրացական հրոսակախմբերի կողմից 1918թ. Շամխորի եւ մյուս սպանդների մոռացման ռուսական եւ համաշխարհային ռազմապատմական գիտության մշակների պահվածքից, թե՛ Արեւմտյան Հայաստանում օսմանյան ասկյարների կողմից հենց այժմ շարունակվող արյունահեղ «գաղտնի» ու բացահայտ պատերազմից... Դասեր պետք է քաղել թե՛ նմանՙ ոմանց կարծիքով եզակի կամ աննշան թվացող դեպքերից, թե՛ աշխարհաքաղաքական իրադրության վերլուծությունից... Մի բան, որ դեռ 1930-ական թվականներին կատարել են իսկական նվիրյալ հայ քաղաքագետներըՙ Գարեգին Նժդեհ, Շահան Նաթալի, Հայկ Ասատրյան... Եվ Հայաստանի դաշնակիցներին ընտրելիս չսահմանափակվենք որեւէ ապազգային նկատառումով... Այլՙ առաջնորդվենք դեռ առողջ ազգային բնազդով եւ ազգային անանց շահերով: Դիմենք մասնավորապես սպարապետ Նժդեհի քաղաքագիտական բանաձեւերից մեկին. «Հեռատես ժողովրդի քաղաքականութիւնը իր գործունէութեան համար ընդգրկում է մի առաջնորդող նպատակ եւ նրա համաձայն որոշում իր հաւանական թշնամին եւ զինակիցը - նպատակ, որի ուղութեամբ առաջանում է յամառ ու վճռական քայլերով, եւ, օգտուելով սեփական եւ զինակից ոյժերիցՙ չէզոքացնում է խոչ ու խոչընդոտներն իր ճամբին: Նա նախապատրաստում է բարեյաջող պայմաններ իր ռազմագիտութեան համար, երբ պէտք է զէնքի դիմել: Դաշինքների միջոցաւ նա ապահովում է այս կամ այն պետութեան զինակցութիւնը կամ չէզոքութիւնը, օգտագործում հասարակական կարծիքն իր դատի համար, երբ պէտք է պատերազմել: Նա չի արհամարհում ամենատկար զինակցին անգամ, բայց միշտ էլ գերադասում է ուժեղը, այդպիսին համարելով ոչ թէ թուով մեծ ժողովուրդը, այլ նկարագրով, մշակոյթով եւ ռազմունակութեամբ գերազանցը»: Նկար 1. Գնդապետ Գոշտի եւ նրա կնոջ հուղարկավորության արարողությունը Սիզրանում... | 
