ՀԻՇԱՏԱԿԻ ՄԱՏՈՒՌՆԵՐ ԲԵՌԼԻՆՈՒՄ Հ.Ծ. «Փետրվարի կեսերին, ձմեռային ցուրտ մի օր, երբ ուժեղ քամին մինչեւ մարդու ոսկորներն էր թափանցում, իմ ուղեկից պրոֆ. Թեսա Հոֆմանի հետ, երկուսս էլ պատսպարված տաք վերարկուներով, մտանք Luisenkirchhof III գերեզմանատունը: Մտքումս անընդհատ պտտվում էին կանանց ու երեխաների տառապալից պատկերները, որոնք իրենց բնօրրանից տեղահանված, հարյուր տարի առաջ ստիպված էին բռնագաղթել դեպի անխուսափելի մահՙ սառը եղանակային պայմաններում», գրում է «Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթր» թերթի մարտի 3-ի համարում Մուրիել Միրաք-Վայսբախը: Նրա հոդվածից քաղում ենք հետեւյալ տեղեկությունները: Բեռլինի գերեզմանատունը մուտք գործելը նպատակ է հետապնդել այցելել աշխարհում եզակիՙ էկյումենիկ նորակառույց հուշահամալիրը, որտեղ իրարից քիչ հեռավորության վրա լուռ ու արժանապատիվ կերտվածքով վեր են խոյանում երեք մատուռներ: Առաջինը իր շնորհազարդ խաչքարով նվիրված Հայոց ցեղասպանության զոհերին, երկրորդըՙ հավասարաթեւ խաչովՙ նվիրված հույներին, եւ երրորդըՙ նվիրված ասորիներին եւ արամեացիներին: առաջին եւ երկրորդ մատուռների միջեւ տեղադրված մեծ հուշաքարի վրա գրված է. «Հիշեք 1912-1922 թվերի Օսմանյան ցեղասպանության զոհերին»: Իսկ յուրաքանչյուր մատուռի կողային թեւերին բնաջնջման տեսարաններն են: Հուշահամալիրի առջեւում նախատեսված է տեղադրել 68 քարե սալիկներՙ Ցեղասպանության հիմնական վայրերի անուններով: Դրանցից 7-ը արդեն տեղադրված են եւ կրում են Բիթլիս, Դիարբեքիր, Էդիրնե, Զմյուռնիա, Նիսիբին (նախկին Մծբինի մոտ), Տրապիզոն եւ Վան տեղանունները, այնտեղ ապրող համայնքների լեզուներովՙ հայերեն, հունարեն եւ/ կամ արամեերեն: «Պրոֆ. Թեսա Հոֆմանը հպարտանալու իրավունք ունի», գրում է Միրաք Վայսբախը: Եզակի հուշահամալիրը գլխավորապես իր եւ FՃGG-ում (FՓrderverein fu..r eine Okumenischen Gedenstatte fu..r Genozidopfer im Osmanischen Reich c. V) իր գործընկերների տքնաջան ջանքերի շնորհիվ է, որ իրականություն է դարձել: Նա բազմաթիվ գրքերի հեղինակ է եւ մարդու իրավունքների «ճանաչման համար պայքարող աշխատանքային խմբի» նախագահը (AGA), որն ընդդեմ ցեղասպանությունների եւ հանուն միջազգային հասկացողության է գործում: Հնարավոր տարբեր վայրեր զննելուց եւ համապատասխան իշխանությունների հետ հարցը քննարկելուց հետո, 2012-ի մայիսի Luisenkirchhof III-ի բողոքական եկեղեցու վարչությունը այս վայրն է տրամադրել, որտեղ երեք նախկին դամբարաններ են եղել: Բեռլինի վարչական շրջանի եւ պատմական հուշարձանների պաշտպանության գերմանական հիմնադրամի (Deutsche Stiftung Denkmalschutz) նյութական աջակցության շնորհիվ ամբողջովին եւ բարձր մակարդակով վերանորոգվել են դամբարանները եւ ներկայիս տեսքն ընդունել: Իհարկե, եղել են բողոքներ թուրքական համապատասխան մարմինների կողմից, բայց ուշ է եղել որեւէ բան փոխել: «FՃGG-ի» աշխատակիցները շատ զգույշ են գործելՙ մինչեւ ավարտին են հասցրել կառույցը: «FՃGG-ը» մտահղացել է կառուցել նման հուշահամալիր Բեռլնինի Տեխնիկական Համալսարանում 2002-ին կայացած Օսմանյան կայսրությունում քրիստոնյաների ցեղասպանությանը նվիրված գիտաժողովի ընթացքում: Հիմնվել է «Խոսենք մեկ ձայնով» աշխատանքային կոմիտե, որն էլ 2008-ին որոշել է սգո էկյումենիկ մի կենտրոն կառուցել Գերմանիայի մայրաքաղաքում: 2011-ին կոմիտեի աշխատանքներին միացել են նաեւ հայ, հույն եւ արամեան (սիրիացի ուղղափառներ) համայնքների ներկայացուցիչներ եւ ստեղծվել է FOGG-ը, որը որպես բարեգործական ասոցիացիա պաշտոնապես ճանաչվել է կառավարության կողմից 2012-ին: Այսուհետ, ինչպես Հոֆմանն է նշել, հայերը ապրիլի 24-ին, սիրիացիները հունիսի 15-ին, իսկ հույներն էլ սեպտեմբերի 14-ին կկարողանան այդ վայրում հարգել իրենց զոհված հայրենակիցների հիշատակը: |
