ԻՆՉՊԵՍ «ՈՉ-ԲԵՆԳԱԼԱՑԻՆԵՐԸ» ԿՈԼԿԱՏԱՆ ԴԱՐՁՐԻՆ ԿԱԼԿԱԹԱ ՍԱՆԴԻՊ ՌՈՅ Ստորեւ թարգմանաբար ներկայացվող Կալկաթայի անցյալի հիշողություններով հարուստ հոդվածը վերցված է «GQ India» պարբերականից (արտատպված «Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթր» շաբաթաթերթում): Հեղինակն է «Մի թող, որ իմանա» (Don՛t Let Him Know) գրքի կալկաթացի գրող Սանդիպ Ռոյը: Կոլկատայում շատ ավելի շքեղ հյուրանոցներ կան, քան «Fairlawn Hotel-ը», բայց Շաշի Կապուրը, երբ այս քաղաքն էր ժամանում, նախընտրում էր իջեւանել «Fairlawn-ի» հյուրասենյակներից N17-ում: Այստեղ էր, որ նա սիրահարվեց Ջենիֆեր Կենդալին եւ 1958-ին նրանք այդտեղ անցկացրին իրենց մեղրամիսը: Այժմ երկուսն էլ հեռացել են այս աշխարհից: Հյուրանոցն էլ վաճառվել է իր հետ տանելով քաղաքի հարուստ կոսմոպոլիտ անցյալը: «Fairlawn» հյուրանոցը ժամանակին գործարկել են հայերը, որոնք իրենց երկրից փախել էին ցեղասպանությունից փրկվելու նպատակով: Վիոլետա Սմիթը իր մորից էր ժառանգել հյուրանոցը եւ այնտեղ էլ ապրում էր մինչեւ ընդամենը մի քանի տարի առաջ վախճանվեց 93 տարեկանում: Սա մի փոքրիկ մասն է Կալկաթայի անհետացող հայկական պատմության: Այստեղ ապրելով ես միշտ հավատացել եմ, որ սա բենգալական քաղաք է: Սատյաջիտ Ռայը, Ռաբինդրանաթ Թագորը, Սվամի Վիվեկանանդան հպարտության զգացում են հաղորդում այս քաղաքին: Բենգալացիներն են, որ հնդիկների շրջանում աշխարհը բաժանում են բենգալացիների եւ ոչ-բենգալացիների: Այժմ, երբ ես «Fairlawn» հյուրանոցի մասին եմ մտածում, հասկանում եմ, թե ինչպես եւ ինչքանով «ոչ-բենգալացիները» Կոլկատան դարձրին Կալկաթա: Հին պատմությունից փոքրիկ մասունքներ դեռեւս առկա են շինությունների եւ փողոցների անունների տեսքով: Օրինակ, հայկական եկեղեցին, Շոտլանդական եկեղեցու քոլեջը, հույն ուղղափառ եկեղեցին, պարսկական ատրուշանը, Սի Իպ չինական աղոթատեղին, աղջիկների հրեական դպրոցը, որտեղ ոչ մի հրեա աղջիկ էլ չի սովորում այլեւս, եւայլն: Կար ժամանակ, երբ պորտուգալացիները թվաքանակով ավելի շատ էին այստեղ, քան անգլիացիները: Իսկ եվրասիացիները գերազանցում էին պորտուգալացիներին: Կային մալայացիներ, բիրմացիներ, չինացիներ: Նրանք փոխեցին Կոլկատան, Կոլկատան էլ փոխեց նրանց: Ճիզվիտների դպրոցում, ուր հաճախում էի, հոգեւորականները խոսում էին բելգիական ակցենտով: Դպրոցին մոտիկ գերեզմանատուն էրՙ անգլիացիների, որոնք եկել էին կառավարելու Հնդկաստանը: Չգիտեի, որ մի փոքր ավելի հեռվում գտնվում էր նաեւ մեկ այլՙ շոտլանդացիների գերեզմանատունը, որն այժմ մաքրվում, հարթեցվում է, բայց դեռեւս նկատելի են ընկած կամ ջարդված խաչերն ու տապանաքարերը: Անցնելով այդ վայրերից ես քաղաքի անհետացած պատմությունն եմ վերհիշում: Հիշում եմ ճարտարապետներին, միսիոներներին, բժիշկներին, ջուտի վաճառականներին, որոնք նպաստել են կառուցելու այս քաղաքը: Նրանք այստեղ հարստացան, բայց քաղաքն էլ նրանց տեսակով հարստացավ: Առեւտրի քամիներն էին նրանց բերել այստեղ: Հայկական (Սբ. Նազարեթ) եկեղեցին ամենահինն է այստեղ: Արաթուն Ստեփանը (հավանաբար Հարություն Ստեփանյան, Հ.Ծ.) կառուցել է «Grand Hotel» հյուրանոցը, որն այժմ «Oberoi Grand» է կոչվում: Ամենահին քրիստոնեական գերեզմանը նույնպես հայկական է. 1630-ին այնտեղ է թաղվել Ռեզաբիբե Սուքիասը: Այժմ հազիվ թե 100 հայ գտնվի այստեղ: Հայկական փողոցում, որտեղ մեծածախ մարկետներն են խճողում հիմա, հայկական ոչինչ չի մնացել: Սա հյուծվածության պատմություն է: Պարսկական ակումբն այնքան ակտիվ գործունեություն էր ծավալում մի ժամանակ, այժմ հազիվ թե բավականաչափ երեխաներ գտնվեն, որ մի փոքր մրցույթ կարելի լինի անցկացնել: Բայց, զարմանալիորեն, 110-ամյա պարսկական դրամատիկական (սիրողական) ակումբը դեռ գործում է: Դռան առաջ կանգնած մի կին ասաց, որ իր ամուսնու ապուպապը Ջ.Ֆ. Մադանն էր, որ մի ժամանակ ամբողջ երկրում մոտ 150 կինոթատրոնների սեփականատերն էր: Փողոցն էլ կոչվում էր Մադանՙ իր անունով: Քաղաքում կային առնվազն երեք սինագոգներ, երկու հրեական դպրոց, մի սպորտային ակումբ: Այժմ բավականաչափ հրեաներ չկան, որոնց համար ծառայությունների կարիքն զգացվի: Քաղաքն այժմ պատկանում է ներկայիս այնտեղ ապրողներին: Սա երեւի անխուսափելի է: Բայց անցյալը, որն այս քաղաքը հիմնադրել է, մոռանալ չի կարելի: Շատ բաներ դեռեւս հիշեցնում են քաղաքի կոսմոպոլիտ անցյալը: Դա մեծ բան է ներկա դարում, որն ավերում է ամեն ինչ, որ հին է, նորը կառուցելու համար: Պատրաստեցՙ Հ. ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ Նկար 1. «Fairlawn Hotel-ի» ներսում |
