ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒՄ ԵՆ ԿԻՊՐԱՀԱՅԵՐԻ ԾԱԳՈՒՄՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ Հ.Ծ. Կիպրոսի ընդհանուր բնակչության ծագումնաբանությունը ուսումնասիրելու շրջանակներում հունվարի 6-ին Նիկոսիայում Սբ. Ծննդյան եկեղեցական արարողությունից հետո հայ հավատացյալներին խնդրել են ԴՆԹ-ի լաբորատոր անալիզներ հանձնել: Օրը ընտրվել է հատուկ, որպեսզի 18 տարեկանից բարձր հնարավորինս շատ մարդ մասնակցի ծրագրին, տեղեկացնում է կիպրական «Սայփրըս Մեյլ» պարբերականը: Ծրագիրը իրականացնում է Կիպրոսի նյարդաբանության եւ ծագումնաբանության ինստիտուտը, ծագումնաբանական դատա-իրավական լաբորատորիայի հետ համատեղ: Ծրագրի պատասխանատու պրոֆ. Մարիոս Կարիոլուի հավաստմամբ նման անալիզներ հանձնել են նաեւ կղզու հույն եւ թուրք բնակիչները: Հայերից հետո հերթը մարոնիտ եւ լատին ազգաբնակչությանը կհասնի: Ըստ խորհրդարանի ներկայացուցիչների պալատի հայ պատգամավոր Վարդգես Մահտեսյանի, ներկայիս Կիպրոսում ապրում են մոտ 4 հազար հայեր, որոնց մեծամասնությունը Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների հետնորդներն են: Նրանք կղզի են հասել 1920-ական թվերին, չնայած մինչ այդ էլ (մեր թվարկության 560-80-ականներից) հայեր ապրել են կղզում եւ հիմնել Արմենոխորի եւ Այմինու գյուղաքաղաքները: 973-ին Խաչիկ Ա. Արշարունեցին ստեղծել է առաջնորդական թեմ, նպաստել կաթողիկոսական աթոռը Արգինայում հաստատելուն, բյուզանդական կայսրության արեւելյան շրջաններում հայ բնակչությունը հունադավանական ազդեցությունից զերծ պահելուն Անտիոքում եւ Տարսոնում: Պատմականորեն ենթարկվել է Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությանը: 1200-1500 թվերին հայկական եկեղեցիներ են հիմնադրվել կղզում, Նիկոսիայում, Ֆամագուստայում, Կոռնոկիպոսում, Պլատանիում եւ այլուր: 1947-49 թվերին նույնպես Պաղեստինից եւ 1956-57 թվերին Եգիպտոսից հայեր են հաստատվել Կիպրոսում: Հակագաղութարարական շարժման (ԱԿԷԼ) տարիներին մոտ 900 հայեր արտագաղթել են Միացյալ Թագավորություն: 1962-64 թվերին դեպի Հայաստան են ներգաղթել մոտ 600 հայեր: Կիպրահայ համայնքը բարգավաճել է 1878-1960 թվերին: Գործել են բարեգործական, մշակութային եւ մարզական կազմակերպություններ: Հայկական դպրոցներ հիմնվել են 19-րդ դարի երկրորդ կեսին եւ 20-րդի սկզբում: Ամենահայտնի կրթօջախը Մելգոնյան կրթական հաստատությունն է, որը փակվեց 2005-ին: Ամենահայտնի եկեղեցական համալիրը այժմ կղզու գրավյալ մասում գտնվող Սբ. Մակարն է կամ Մակարավանքըՙ կառուցված 560-ին: 1960-ին անկախություն ձեռք բերելուց հետո կղզու կառավարությունը մեծ հարգանքով ու հոգատարությամբ է վերաբերվում հայկական համայնքին, նպաստում նրա մշակութային եւ հոգեւոր ժառանգության պահպանմանը: Խոսելով ծագումնաբանական անալիզների մասին, Մահտեսյանը նշել է, որ ժամանակին պապն իրեն ասել է, որ իրենք պարսկական անցյալ են ունեցել: «Հետաքրքրական կլինի պարզել համայնքի անդամների անցյալը», ասել է նա: | 
