ԱԼԱՎԵՐԴՈՒ ՀԻԴՐՈԼԷԵԿՏՐԱԿԱՅԱՆ-110 ՍՏԵՓԱՆ ՊԱՊԻԿՅԱՆ, Հայկական էներգետիկական ակադեմիայի հիմնադիր նախագահ, Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու 2019 թվականին լրանում է Ալավերդու հիդրոէլեկտրակայանի հիմնադրման 110 ամյակը: ՀԷԿ-ը կառուցվել է Ֆրանսիական ընկերությունների կողմից հանքերի արդյունավետ շահագործման համար: Ժամանակին այնտեղ տեղադրվել էր երեք հիդրոագրեգատ, որոնց գումարային հզորությունը կազմում էր 1080 ԿՎտ: Այն իր հզորությամբ ցարական Ռուսաստանում երկրորդն էր եւ համարվել է ինժեներական կառույց: Ջուրը վերցվում էր Դեբեդ գետից եւ անցնելով 800 մետր երկարության բաց ջրանցքովՙ տրվում էր հիդրոտուրբինին: Կայանի օգտակար ճնշումը կազմում էր վեց մետր: Կայանը կառուցվել է Ալավերդու պղնձաձուլական գործարանին եւ Շամլուղի հանքերին էլեկտրական էներգիա մատակարարելու համար: Արտադրական օբյեկտները էլեկտրական էներգիայով ապահովելու համար հիդրոէլեկտրակայանից տարվել է երկու գիծ` մեկը Ալավերդու «Պիրիտիկ Ա», իսկ մյուսը` Մանեսի գործարանները: Կայանի գործարկումից հետո Ալավերդու եւ Մանեսի գործարանների սարքավորումների մեծ մասը սկսել են աշխատել էլեկտրաշարժիչներով: 1912թ. Մանեսում շահագործման է հանձնվում էլեկտրոլիզի արտադրամասը էլեկտրոլիտային պղինձ ստանալու նպատակով: Էլեկտրաէներգիայի տարեկան առավելագույն արտադրությունը 1912-1913թթ. կազմել է մինչեւ 4.5 միլիոն ԿՎտժ: Ներկայումս ՀԷԿ-ի շենքը օգտագործվում է գունավոր մետաղների գործարանի համար որպես պոմպակայան:Կայանի շենքում տեղադրված են 20Ժ-6 տեսակի երեք պոմպ: Առաջարկությունս կայանում է հետեւյալում: Տեղադրել նոր ժամանակակից հիդրոագրեգատներ եւ կայանի շենքն օգտագործել որպես ՀԷԿ-ի շենք: Տարեկան կարող ենք արտադրել մինչեւ հինգ միլիոն ԿՎտժ էլեկտրական էներգիա: Կունենանք լրացուցիչ աշխատատեղեր:Նախագծային աշխատանքները եւ շինարարությունը կարելի է իրականացնել 1.5-2 տարվա ընթացքում: Այն կարող է դառնալ նաեւ զբոսաշրջիկության համար կարեւոր վայր : ՀԷԿ-ի վերակառուցումը հնարավորություն կտա ունենալու ժամանակակից միջազգային չափորոշիչներին համապատասխանող հիդրոէլեկտրակայան: Կլուծվեն բազմաթիվ խնդիրներ: Անհրաժեշտ է տեղադրել հուշատախտակ հայերեն եւ այլ լեզուներովՙ հիմնադրության մասին: Հարկ է նշել, որ Հայաստանում առաջին էլեկտրակայանը կառուցվել է 1903թ. Դիլիջան քաղաքում 10 ԿՎտ հզորությամբ: Ներկայումս նրանից ոչինչ չի պահպանվել: Ալավերդու ՀԷԿ-ի 110-ամյակը կարելի նշել պատշաճ մակարդակով: Նկար 1. Ալավերդու հիդրոէլեկտրակայանի արտաքին տեսքը ստորին բյեֆի կողմից (1909թ.) | 
