ՍՅՈՒՐՄԵԼՅԱՆԻ ԴԱՍԱԿԱՆ ՎԵՊԸ ՎԵՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿՎԱԾ Հ.Ծ. Հայոց պատմությունն ու մշակույթը օտարներին ծանոթացնելու գործին նվիրված Մեծ Բրիտանիայում գործող Հայկական ինստիտուտը վերահրատարակել է հայազգի անգլիագիր գրող Լեւոն-Զավեն Սյուրմելյանի դասական դարձած ինքնակենսագրականՙ «Ձեզ եմ դիմում, տիկիններ եւ պարոններ» (I Ask You, Ladies and Gentlemen) վեպը, նոր սերնդի համար հատորին ավելացնելով պատմական ակնարկ, քարտեզ, բառարան եւ լուսանկարներ: Սյուրմելյանը ծնվել է 1907-ին Տրապիզոնում: 1915-ին զրկվել է ծնողներից, ապաստանել տարբեր որբանոցներում: Սովորել է Կ. Պոլսի Կեդրոնական վարժարանում, որտեղից ուղարկվել է ԱՄՆՙ ուսանելու Կանզաս Սիթիի երկրագործական քոլեջում: Ստեղծագործել է 15 տարեկանից: 1924-ին Փարիզում լույս է տեսել «Լույս զվարթ» հայերեն բանաստեղծությունների անդրանիկ եւ վերջին ժողովածունՙ Վ. Թեքեյանի առաջաբանով: Հետագայում գրել է միայն անգլերեն: Նրան մեծ համբավ է բերել վերոնշյալ վեպը, որը բնագրից հայերեն է թարգմանել Հրաչ Բուջիկանյանը («Սովետական գրող» հրատ., Երեւան, 1980): Գրքի առաջաբանում Վիլյամ Սարոյանը գրում է. «Վեպը պարունակում է ամենալավ էջերը, որ երբեւէ կարդացել եմ: Գրեթե ամբողջ գիրքը քնարական բանաստեղծություն է: Սյուրմելյանի ոճը պարզ է եւ անսեթեւեթ, ջերմ ու սրամիտ եւ միաժամանակ լի քաղաքակիրթ ու խելացի մարդու թախիծով»: Իսկ Սյուրմելյանը իր ներածականի առաջին տողերը սկսում է այսպես. «Հիշեցե՛ք մեզ», գոչեց Ազնիվ հորաքույրս, եւ այս եղավ վերջին խոսքը, երբ ժանդարմները մեզ բաժանեցին Ջեվիզլիքում ու կանանց ստիպեցին տողանցել դեպի մահ»: Վեպում հստակ ուրվագծված են այն դաժանությունները, որ ծնում են պատերազմն ու մարդատյացությունը: Այդ հատկանիշներն էլ վեպը դարձնում են այժմեական: Այն թարգմանվել է իտալերեն, շվեդերեն, գերմաներեն, չեխերեն, հունարեն եւ այլ լեզուներով: Սյուրմելյանի մյուս վեպըՙ «98,60» խորագրով դարձյալ ինքնակենսագրական է: Ունի նաեւ թարգմանություններ հայերենիցՙ «Սասնա ծռեր» (1965) դյուցազներգությունը եւ «Անմահության խնձորներ» (1965) վերնագրով հայկական ժողովրդական հեքիաթների ժողովածուն: Նրա «Վիպագրության տեխնիկա» գրականագիտական աշխատությունը օգտագործվում է ամերիկյան բարձրագույն դպրոցներում: 1983-ին արժանացել է Հայաստանի գրողների եւ Ժուռնալիստների միությունների Խաչատուր Աբովյանի անվան մրցանակին: |
