ԱՅՐՎԱԾ ԳՐՔԵՐ. ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻ ԳՐՈՂ ԱՔՐԱՄ ԱՅԼԻՍԼԻՆ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀԻՇՈՂՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ Քեթրին Ի. ՅԱՆԳ 2013 թվականի փետրվարի 9-ին գրող Աքրամ Այլիսլիի աշխատանքները հրապարակավ այրվեցին Ադրբեջանում, քանզի նրա գրականությունը վշտացրել էր Ադրբեջանի կառավարությանը: Այլիսլին իր գրքերի այրվելուն հետեւել էր համացանցով, ինչը հետագայում նկարագրել էր նույն հանդեսում մեջբերվածՙ իր 2018 թվականի էսսեում: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը զրկեց Այլիսլիին «Ժողովրդական գրող» տիտղոսից եւ իր կողմից սահմանված նախագահական թոշակից. նրա կնոջն ու որդուն ազատեցին աշխատանքից, իսկ գրողն ինքը ստանում էր մահվան սպառնալիքներ: Այլիսլիի թեկնածությունը մի շարք երկրների իր կողմնակիցները առաջադրել են Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի: 2016 թվականի մարտին նրան հրավիրել էին մասնակցելու Վենետիկում կայանալիք Incroci di civiltaՙ գրական փառատոնին, սակայն 79 տարեկան գրողը ձերբակալվել էր Բաքվի օդանավակայանում, որտեղ նրան կեղծ մեղադրանքներ էին առաջադրվել: Այդ մեղադրանքները դեռեւս չեն հանվել: 2020 թվականի դեկտեմբերին Այլիսլին տարիներ անց առաջին անգամ ելույթ ունեցավ հանրության առջեւ գրականագետ Մարկ Լիպովեցկու , ադրբեջանա-ամերիկյան լրագրող Ալեքս Ռաուֆօղլու եւ թարգմանիչ Քեթրին Ի. Յանգի հետ «Այրված գրքեր. Աքրամ Այլիսլին, գրականությունը եւ մարդու իրավունքները ներկայիս Ադրբեջանում» առցանց միջոցառման ընթացքում: Այլիսլին պատասխանեց համաշխարհային հանրության կողմից իրեն ուղղված հարցերին: Նա անդրադարձավ 2020 թվականի աշնանը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ զինված հակամարտության վերսկսմանը, որտեղ ադրբեջանական զինված ուժերը մի քանի անգամ գերազանցում էին հայկականին: Այդ երկարատեւ հակամարտության մասին մասնավորապես խոսվում է Այլիսլիի «Մնաս բարով, Այլիս. երեք մասից բաղկացած ոչ ավանդական վեպ» եռագրության մեջ (Գիտահետազոտական մամուլ, 2018 թվական, թարգմ. Քեթրին Ի. Յանգ): Միջոցառման ընթացքում Այլիսլին նաեւ խոսեց գրականության, Ադրբեջանում իր կրած մշտական իրավական անախորժությունների եւ մարդու կարեկցանք զգալու ունակության հանդեպ իր հավատի մասին: Միջոցառումը հովանավորվել էր Կոլումբիայի համալսարանի Հարրիման ինստիտուտի, Մարդու իրավունքների ուսումնասիրությունների ինստիտուտի եւ ամերիկյան Պեն ակումբի կողմից: Մարկ Լիպովետսկին էր վարում հանդիսատեսի հետ հարց ու պատասխանը: Այլիսլին խոսում էր ռուսերենով, Բաքվում գտնվող իր տնից, որտեղ փաստացի տնային կալանքի տակ էր: Նրա դիտարկումները թարգմանվել, խմբագրվել եւ համառոտագրվել են Քեթրին Յանգի կողմից. նրա դիտարկումների ամբողջական պատճենները անգլերեն եւ ռուսերեն թարգմանությամբ կարող եք գտնել այստեղՙ միջոցառման տեսանյութի հետ միասին: Մարկ Լիպովետսկի.- 2016 թվականի մարտին դուք պետք է ելույթ ունենայիք Վենետիկում կայացած գրական փառատոնին, սակայն չկարողացաք ներկայանալ, քանզի Ադրբեջանը լքելու թույլտվություն չստացաք: Ավելի ուշ դուք հրապարակեցիք այն դիտարկումները, որոնք ծրագրում էիք ներկայացնել: Ձեր ելույթի սկզբում դուք գրում եք, - «Այժմ մենք բոլորս անպաշտպան ենք այս անհավատալիորեն դաժան ժամանակների առջեւ: Պատմության ընթացքում լինում են փուլեր, երբ ոչինչ չի կարող լցնել մարդկային սրտի դատարկությունըՙ ո՛չ կրոնը, ո՛չ գիտությունը եւ ո՛չ էլ գրականությունը»: Այժմ է՞լ եք նույնը զգում, եւ ձեզ համար ի՞նչ է նշանակում մեր ժամանակաշրջանում գրող լինելը: Աքրամ Այլիսլի. - Ես կցանկանայի նախեւառաջ հստակեցնել իմ վիճակի հանգամանքները, որոնք բոլորին չէ որ ամբողջովին պարզ են: Նրանք ինձ ստիպեցին ստորագրել ճամփորդելն արգելելու մասին համաձայնություն, որպեսզի ես իրավունք չունենամ լքել Բաքվի սահմանները: Բացի դրանից, դատախազությունը առգրավեց իմ ինքնությունը հաստատող փաստաթուղթը: Առանց այդ փաստաթղթի անձը փաստացի չունի իրավունքներ, չի կարող մասնակցել ընտրությունների կամ որեւէ այլ բան ձեռնարկել: Համաձայն Ադրբեջանի օրենքիՙ դատախազությունը պետք է քններ իմ գործը մեկ տարվա ընթացքում: Սակայն մինչեւ այսօր այդ գործը, որը բացվել էր 2016-ի մարտին, չի քննվել: Նրանք պարզապես ընթացք չեն տալիս գործի քննությանը: Այս ամենը ծանր հոգեբանական բեռ է իմ ուսերին, այս ամենը ճնշում է ինձ: Սակայն կարծում եմ, մարդկանց մոտ արդեն սկսում է փարատվել այն մտահոգությունը, թե Ադրբեջանի տարածքը, այսպես ասած, Հայաստանի վերահսկողության տակ է: Նրանք մի փոքր հանգստացել են, եւ կարծում եմ (ծիծաղում է) այդ հանգստությունը շատ բան կարող է փոխել իմ կյանքում: Նրանք կհանգստանան եւ վերջապես կասենՙ «Իսկ այս մարդը՞: Որքա՞ն կարող ենք նրան հեռու պահել հասարակությունից : Դա նրա համար լավ չէ»: Կարծում եմ այս ամենը կանցնի: Համոզված եմ դրանում: Ինչ վերաբերում է նրան, թե ինչպես եմ ապրում այս դժվար ժամանակներում, ինձ թվում է, որ անկախ հանգամանքներից, անկախ այն իրավիճակից, որի միջով անցնում է գրողը, վերջինս ապրում է իր սեփական աշխարհում: Օրինակ ես այդքան խորը չզգացի այն ամենի կորուստը, ինչ խլեցին ինձնից եւ չընկա ընկճախտի մեջ, որովհետեւ չեմ հիշում, որ երբեւէ ազատ եղած լինեմ: Ես երբեք չեմ զգացել այդ ազատությունըՙ ո՛չ դպրոցում, ո՛չ համալսարանում, ո՛չ էլ աշխատավայրում: Ինձ փոքր-ինչ ազատ եմ զգացել միայն իմ աշխատասեղանիՙ իմ գրասեղանի դիմաց: Նրանք չկարողացան խլել դա ինձնից: Դրանից ոչ մի գրողի էլ չեն կարող զրկել: Հիմա ես գրականության շնորհիվ եմ ապրում: Հնարավոր է ապրել գրականության շնորհիվ, քանզի այդտեղ շատ օդ կա շնչելու: Երեւի ավելի շատ, քան փողոցումՙ հատկապես համավարակի ժամանակ: - Ձեր «Մնաս բարով, Այլիս» եռագրության երեքՙ «Եմեն», «Քարե երազներ» եւ «Երթեւեկության ֆանտաստիկ խցանում» վեպերից ո՞րն է ձեզ համար ամենակարեւորը: - Կարծում եմՙ «Քարե երազները»: Ես «Քարե երազները» գրել եմ ադրբեջանցիների, ոչ թե հայերի համար: Ես գրեցի վեպը այն հույսով, որ մեր ժողովուրդների միջեւ բոլոր կամուրջները չէ, որ այրվելու են: Գրեցի հուսալով, որ օտարացումը չի խորանա, հատկապեսՙ մշակութային օտարացումը: Մենք, ի վերջո, թուրք ժողովուրդ ենք, սակայն փաստացի մենք կովկասցի ենք: Մեր աշխարհընկալումը թուրքական չէ, միջին ասիական չէ, այն տիպիկ կովկասյան աշխարհընկալում է: Ես գրեցի «Քարե երազները» մարդկանց իրար մոտեցնելու փափագով, որպեսզի նրանք դադարեն մտածել, որ պետք է թշնամանալ իրար հանդեպ , որ պետք է սպանել իրար: - Աջակիցներ ունե՞ք: Կա՞ն գրողներ, մշակութային գործիչներ Ռուսաստանից ու Ադրբեջանից, որ աջակցել են ձեզ: - Ընդհանուր առմամբ ռուս մտավորականությունը ինձ մեծ աջակցություն է ցուցաբերելՙ Անդրեյ Բիտովը, Վիկտոր Երոֆեյեվը: Գրողների այդ մակարդակըՙ նշանակալի գրողները, իրապես աջակցեցին ինձ: Նաեւ մի քանի ռուս լրագրողներ: Ադրբեջանում ինձ աջակցություն ցուցաբերեցին հիմնականում երիտասարդ գրողները: Նրանց մեջ կային այնպիսիները, որոնք տեսնում էին իրերն այնպես, ինչպես ես եմ դրանք տեսնում եւ ինչպես մի օր մարդիկ կսկսեն տեսնել ու հասկանալ: - Ինչպե՞ս կարող ենք մենքՙ ամբողջ աշխարհի ընթերցողներս, օգնել ձեզ: - Դուք արդեն իսկ օժանդակում եք ինձ: Մենք այստեղ նստած ենք, ես նայում եմ ձեզՙ այսպիսի բարեսիրտ մարդկանց: Այդ ուրախությունը ինձ համար բավարար է, միայն է թեՙ ժամանակավոր: Երբեմն հիշում ես այսչափ գեղեցիկ պահերը եւ դա օգնում է քեզ ապրել: Ես չգիտեմ կոնկրետ ինչպես կարող են օգնել ընթերցողները: Շատ կազմակերպություններ են ցանկացել օժանդակել ինձ: Նորվեգիայում նրանք նույնիսկ լավ պայմաններ առաջարկեցին, որպեսզի տեղափոխվեմ այնտեղ: Ես չգնացի, քանզի մի օր այս մարդիկ կհասկանան, որ ես ավելի շատ եմ սիրում Ադրբեջանը, քան իրենք: Կարծում եմՙ ադրբեջանցիների մեջ կան անհատներ, ովքեր գիտեն, որ ես ավելի շատ եմ սիրում Ադրբեջանը, քան իշխանությունները: Այսպես արտահայտվելը վտանգավոր է (ծիծաղում է), բայց անհրաժեշտ: - Ի՞նչ եք գրում այժմ: Ասացիք, որ գրականությունը ձեզ փրկում է: - Այո, գրականությամբ եմ ապրում: Ինձ միայն գրականությունն է փրկում, եթե անկեղծ լինեմ ձեզ հետ: Հարցնում եք, թե ինչով եմ ապրո՞ւմ: Այս իրադարձություններից հետո ես գրել եմ մի քանի բան , որոնք շատ կարեւոր են ինձ համար: Մոսկվայում ես ունեի մի շատ լավ թարգմանիչՙ Թամարա Կալյագինան, որը երկար տարիներ թարգմանում էր ստեղծագործություններս: Շնորհիվ իր թարգմանություններիՙ Սովետական Միության տարիներին գրքերս միլիոնավոր օրինակներով հրատարակվում էին: Սակայն նրա մահից հետո ռուս ընթերցողներիս հետ իմ կապը կորավ: Այժմ ես գրում եմ միայն ադրբեջանցի ընթերցողների համար: - Սակայն դուք նաեւ ձեր իսկ ստեղծագործությունները ռուսերեն եք թարգմանում, այդպես չէ՞ - Ես սկսեցի թարգմանել: Այժմ ինձ համար դժվար է իմ իսկ ստեղծագործությունները թարգմանել: Թարգմանությունը ինձ համար ծանր աշխատանք է: Գրելը ավելի հեշտ է, քան թարգմանելը: Օրինակՙ ես ադրբեջաներեն եմ թարգմանել հսկայական քանակությամբ էջեր Տուրգենեվի, Պաուստովսկու, Բյոլի, Գարսիա Մարկեսի, Շուկշինի, Այտմատովի եւ շատ այլ գրողների ստեղծագործություններից: Այդ ժամանակ էներգիա ունեի: Այժմ ես էներգիաս ուղղում եմ գրելունՙ միայն ադրբեջաներենով: Ես ռուսերենի լեզվակիր չեմ, սակայն երբ սկսում եմ թարգմանել, վատ չեմ թարգմանում, լավ է ստացվում: - Դուք ինքներդ եք «Քարե երազները» ռուսերեն թարգմանել, այդպես չէ՞ - Այո, ռուս լեզվակրի օգնությամբ: - Ո՞վ է ձեր վրա ազդել որպես գրող: Ո՞վ է գրականության մեջ ձեզ համար հեղինակություն: - Տարբեր ժամանակներում տարբեր գրողներ են ազդել ինձ վրա: Ինձ սկզբում ապշեցրել էր Հենրիխ Բյոլը: Թվում էր, թե մենք ծնվել ենք միեւնույն վայրում, ապրել միեւնույն գյուղում, ահա այդքան հոգեհարազատ էին նրա ստեղծագործությունները ինձ: Իսկ հետո, արդեն ռուս գրողներից, ես իրապես, խորապես սիրեցի Մաքսիմ Գորկու վաղ շրջանի գործերը: Նա գրավեց ինձ նրանով, որ ցույց տվեց, որ այս կյանքը բարդ էՙ երազելով ավելի լավ կյանքի մասին: Իսկ այժմ ռուս գրողներից ինձ գրավում է Իվան Բունինը: Բունինը նույնպես ինձ հոգեհարազատ գրող է: Նրա անուրջները, իրեն բնորոշ յուրահատուկ ոճը, նրա հանգստաոճ արձակը խոսում են ինձ հետ իմ լեզվով: Իմ սիրելի ամերիկացի գրողը Ջոն Սթեյնբեքն է: Ես նրան խորապես սիրում եմ: Ադրբեջանի հերոսական վեպերն են հատկանշական ազդեցություն թողել ինձ վրա: Այնպիսիները, որտեղ կա երազանք, մարդը ուզում է հերոս լինել եւ լավը անել մյուսների համար: Վաղ մանկության շրջանում հատկապես շատ էի սիրում հեքիաթներ: Եվ մինչեւ այսօր էլ սիրում եմ: Ինձ թվում է, որ այն ամենը, ինչ գրում ենքՙ հեքիաթ է: Դժվար է գտնել Գարսիա Մարկեսից ավելի լավ հեքիաթասաց: Նա ամեն ինչում է հեքիաթասաց: Հատկապես «Հարյուր տարվա մենություն» վեպում նա կատարյալ հեքիաթասաց է: Գիրքն ամբողջությամբ հեքիաթ է: - Այժմ կկարդամ Զում հարթակով ուղարկված հարցերը: Ինչո՞ւ են ադրբեջանցիները այդքան ատում հայերին եւ ինչո՞ւ է պատմությունը կեղծվում: - Շնորհակալ եմ հարցի համար: Ես քիչ հայերի եմ ճանաչում, ովքեր ատում են ադրբեջանցիներին: Եվ իմ ադրբեջանցի ընկերները նույնպես ատելություն չեն տածում հայերի հանդեպ: Ես չեմ կարծում , որ որեւէ մեկը կարող է ոչնչացնել Հայաստանի հետ մեր մշակութային կապերը: Այդ մշակույթն էր մեզ միավորողը, եւ հուսով եմ, որ կրկին կմիավորի մեզ: Այս օրերին քաղաքական գործիչների հետ հույսեր չենք կարող կապել: Այդ հույսը ժամանակի բովով անցած այնպիսի արժեքների վրա է, ինչպիսիք ենՙ մշակույթը, մեր երգերը, մեր պարերըՙ այն պարերը, որ պարում ենք միասին: Ադրբեջանցիներից բացի չկա այլ թուրք ժողովուրդ, որ կարող է պարել այդ երաժշտության ներքո: Ես դեռ հույս ունեմ, քանզի մշակույթը առավել կայուն է, քան քաղաքականությունը: Քաղաքականությունը մշտապես փոփոխվում է, իսկ մշակույթը անցողիկ չէ: Ես հույս ունեմ, որ կգա ժամանակ, երբ մշակույթը մեզ կմիավորի եւ կկոչի դեպի ավելի լավը: - Ինչպե՞ս կարող է Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ վերջին հակամարտությունից եւ Լեռնային Ղարաբաղում շարունակվող մարդու իրավունքների ոտնահարումներից հետո երկու երկրների միջեւ երկխոսությունը վերականգնվել: - Հայերը լրջորեն տրավմայի են ենթարկվել: Ես շատ կցանկանայի, որպեսզի այդ տրավման հնարավորինս շուտ անցներ: Վերջին հակամարտության ժամանակ թվում էր, թե բոլորը օգնության ձեռք կմեկնեն հայերին, սակայն փաստացի ոչ մի օգնություն չցուցաբերվեց: Եթե ռուս բանակը այնտեղ չլիներ, եթե ռուս խաղաղապահ ուժերը Լեռնային Ղարաբաղ չգնային, չեմ ուզում պատկերացնել, թե ինչպիսի չարիք տեղի կունենար այնտեղ: Կարծում եմՙ այնտեղ սարսափելի կոտորած կլիներ: Փառք Աստծո, այդպիսի կոտորած տեղի չունեցավ: Սակայն Հայաստանի այս վերքերը շատ խորն են: Միայն հայերը կարող են բուժել այդ վերքերըՙ նրանց ոգին, նրանց հավատը սեփական պատմության, սեփական ուժի նկատմամբ: Իսկ ինչ վերաբերում է քաղաքականությանը, ես մնում եմ այն կարծիքին, որ հայերը չպետք է հավատային իրենց քաղաքական գործիչներին. այն հայրենասիրական ֆանատիզմը, որ տեսնում ենք որոշ հայ քաղաքական գործիչների մոտ նույնն է, ինչ տեսնում ենք նաեւ մեր մի շարք գործիչների մոտ եւ դա շատ է խանգարում իրավիճակը կարգավորելուն եւ հավասարակշռության բերելուն: Եվ ես իսկապես կարծում եմ, որ կան ադրբեջանցիներ, որոնք կցանկանային, որ հայերը ոտքի կանգնեն եւ լուծեն իրենց խնդիրները: Այնքա՜ն բան կա ասելու, որ ինձ զգացմունքներն են համակում: Ինձ համար դժվար է խոսել այս մասին, քանզի ես միշտ այս ողբերգություններին վերաբերվել եմ որպես իմ անձնական ողբերգություն: Ես սրտիս շատ մոտ եմ ընդունում այս բոլոր պատերազմները, յուրաքանչյուր մարդու ցավը, ամեն մի երիտասարդի մահը. սա իմ ցավն է: Ահա ինչպիսին եմ եղել ես եւ ինչպիսին եմ մնացել: Ինչպես այլ կերպ օգնելՙ չգիտեմ: - Ձեզ համար հետաքրքրական կլինե՞ր գրել ուտոպիա եւ նկարագրել այն Ադրբեջանը կամ Կովկասը, որը դուք կցանկանայիք տեսնել: - Շատ կցանկանայի: Ի բնեՙ ես իդեալիստ եմ: Չէի էլ պատկերացնում, որ այս ամենը կտանի այսպիսի արյունահեղության: Կարծում եմ, որ մեր կովկասյան մշակույթը եւ աշխարհընկալումը կօգնի երկրի առաջնորդներին լուծել իրենց խնդիրները: Ես միշտ մտածում եմ. «Եթե նրանք չլուծեն այս խնդիրները, ոչ ոք էլ չի լուծի դրանք, եւ փաստացի ոչ ոք էլ չի լուծել դրանք»: Ո՞վ կարող է լուծել քո երկրի ներքին խնդիրները: Աշխարհի համար Կովկասը մոլորակի մի փոքրիկ հողակտոր է: Ես գրեցի «Քարե երազները», որպեսզի հայերն ու ադրբեջանցիները հավերժ թշնամիներ չլինեն: Չեմ կարծում, թե որեւէ հերոսական բան եմ արել: Ես պարզապես չէի ցանկանա, որ այս երկու ժողովուրդները կորցնեին միմյանց, կորցնեին իրենց հիշողությունը: - Ադրբեջանում մնալու ձեր որոշումը նման է Սոկրատեսի որոշմանը, ում աշակերտները առաջարկեցին լքել Հունաստանը: Կա՞ն պատմական դեմքեր, որոնք այս դժվար ժամանակաշրջանում ձեզ համար օրինակ են ծառայում: - Այդ ամենը ստիպում է ինձ մտածել այն գրողների ճակատագրի մասին, որոնք ինձնից վատ իրավիճակում են եղել: Այն ինձ հիշեցնում է, որ ես միայնակ չեմ եւ երբեք էլ միայնակ չեմ եղել: Հնարավոր չէ, որ մի մարդ մտածած լինի որեւէ սուրբ, մեծ գաղափարի մասին, իսկ մյուսների մտքով դա անցած չլինի: Եթե գրողի գլխում մի լավ միտք է ծնվում, նշանակում է այդ միտքը հասու է եղել շատերին եւ ոչ միայն այդ գրողին: Գրողը ընդամենը արտահայտում է այն, ինչ կա մարդկանց հոգում: Իրական, ճշմարիտ գրողը երբեք միայնակ չէ: - Այժմ, երբ Խորհրդային Միության փլուզումից անցել է մոտ 30 տարի, ի՞նչ կարծիքի եք դուք Խորհրդային Միության թողած ժառանգության, դրա մասը կազմող հանրապետությունների միջեւ հարաբերությունների եւ դրա տարածքում ռուսաց լեզվի դերի մասին: Եվ ի՞նչ կասեք այսպես կոչված խորհրդային «բազմազգ» գրականության, կենտրոնի եւ հանրապետությունների միջեւ կառուցված հարաբերությունների, լեզուների փոխազդեցությունների մասին: - Դա իրականում շատ հեշտ հարց է: Օրինակ, Մոսկվայի գրականության ինստիտուտում ես նույն կուրսում սովորում էի արձակի եւ չափածոյի այնպիսի վարպետների հետ, ինչպիսիք էինՙ Վասիլի Բելովը, Գենադի Ռուսակովը, Վիկտոր Աստաֆեւը, Եվգենի Եվտուշենկոն, Բելլա Ախմադուլինան: Գրականության ինստիտուտում այդ տարիներին շատ հայտնի անձինք էին սովորում: Հիշում եմՙ նրանցից մի քանիսին վտարել էին ինստիտուտից: Սակայն սերտ անձնական կապերը պահպանվել էին: Տարբեր հանրապետություններում տարբեր միջոցառումներ էին անցկացվում: Գրողները հավաքվում էին, կիսում իրենց տեսակետները: Այսօր որոշ կապեր պահպանվում են միայն համացանցի միջոցով: Միգուցե դա շատերի համար հեշտացնում է շփումը, սակայն իմ սերնդի համար բնականը կենդանի շփումն է: - Վենետիկում ձեր պատրաստած ելույթում դուք գրում եք, որ ոչ միայն այն հասարակությունը, որում ապրում եք, այլեւ ամբողջ աշխարհն է հայտնվել փակուղում, որ աշխարհը տառապում է ազգայնամոլությամբ պարուրված դատարկության ախտով: Դրանից անցել է գրեթե հինգ տարի: Ձեր ախտորոշումը նո՞ւյնն է մնացել: - Ես նույնիսկ այսօր համոզված եմ, որ դա այդպես է: Շայթանըՙ սատանան ինքը, պատրաստ սպասում է. եվ որտեղ դատարկություն է տեսնում, ներս է սողոսկում եւ կատարում իր սարսափելի գործերը: Սատանայի դատարկության մարմնավորումը գերհայրենասերն է: Յուրաքանչյուր կառավարություն ասում է. «Իմ ազգային շահը ինձ համար ամեն ինչից վեր է»: Ոչինչ չի կարող դրանից ավելի վնասակար լինել: Ի՞նչ ազգային շահ, երբ բոլոր ազգերը բախվում են գրիպի այնպիսի համաճարակի, որից ոչ ոք չի կարող ազատվել: Այդ հպարտությունըՙ այդ «Իմ երկիրը ամեն ինչից վեր է» գաղափարախոսությունը, սպանում է մարդկությանը: Ի՞նչ արժեք ունի քո ազգի շահը, երբ ամբողջ մարդկությունը վտանգված է: Ի՞նչ կարող է լինել տարածքային ամբողջականությունը, երբ ամբողջ մոլորակը, որպես մեկ ընդհանուր տարածք, կործանման սպառնալիքի տակ է: Այսօր բոլոր պետությունների ղեկավարների կարգախոսն է. «Ես հետապնդում եմ իմ ազգային շահը»: Սա ինձ նույնիսկ զավեշտ է թվում: Սա նշանակում է թքել Աստծո ճակատին, բնության ճակատին, մարդկության ճակատին: «Իմ շահը ավելի կարեւոր է ինձ համար: Ի՞նչ շահ: Եթե մարդ ես, ինչպե՞ս կարող ես երջանիկ լինել, երբ հարեւանդ սարսափելի վիճակում է»: - Շատ շնորհակալ եմ: Կարծում եմՙ ձեր վերջին պատասխանը շատ կարեւոր էր, եւ մենք դրանով ավարտում ենք մեր հարցազրույցը: - Ես երջանիկ եմ, որ ձեզ հետ եմ, անգամ այն դեպքում, երբ երկխոսությունն առցանց է: Ես այս ամենը, մեր այսօրվա հանդիպումը չեմ մոռանա, կհիշեմ իմ ողջ կյանքի ընթացքում: Ձեզ երջանկություն եւ քաջ առողջություն եմ մաղթում: Թող համավարակը ձեզ չդիպչի: Զգուշացեք չարիքից որեւէ ձեւով, զգուշացեք որեւէ ձեւի չարիքից: Անչափ շնորհակալ եմ ձեզ: ՏԵՂԵԿԱՆՔ Աքրամ Այլիսլին Ադրբեջանցի գրող է, դրամատուրգ, վիպասան եւ խմբագիր: Իր «Քարե անուրջներ» գրքի համար առաջադրվել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի: Ներկայումս նա բնակվում է Ադրբեջանի Բաքու քաղաքումՙ փաստացի տնային կալանքի տակ: Քեթրին Ի. Յանգը «Աբսենթ խմող կինը» գրքի հեղինակը եւ նախկին դափնեկիր բանաստեղծ է Վիրջինիա նահանգի Առլինգթոն քաղաքից: Նա թարգմանել է Աննա Ստարոբինեցին, Աքրամ Այլիսլիին, Իննա Կաբիշին եւ բազմաթիվ այլ ռուսալեզու գրողների: Նա Արվեստի հիմնադրամի ազգային մրցանակ է ստացել Աքրամ Այլիսլիի «Հրաժեշտ Այլիսին» գրքի թարգմանության համար: «Լոս Անջելեսի գրքերի գրախոսական հանդես» Անգլ. թարգմ. ԼՈՒՍԻՆԵ ՂԱԼՈՒՄՅԱՆԸ |
