ՀԱՄԱԼՐՎԵՑ ԳՈՂԹՆ-ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ ԲԱՐԲԱՌՆԵՐԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔԸ

RSS | FACEBOOK | NLA

#032, 2021-09-03 > #033, 2021-09-10 > #034, 2021-09-17 > #035, 2021-09-24 > #036, 2021-10-01

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #34, 17-09-2021

ՄՇԱԿՈՒՅԹ

Տեղադրվել է` 2021-09-16 22:46:36 (GMT +04:00)

Ընթերցված է` 1265, Տպվել է` 2, Ուղարկվել է էլ.փոստով` 0

ՀԱՄԱԼՐՎԵՑ ԳՈՂԹՆ-ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ ԲԱՐԲԱՌՆԵՐԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔԸ

ՀՐԱՉՅԱ ԲԱԼՈՅԱՆ, Բան. գիտ. թեկնածու

Օրերս ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի կայքում (http://language.sci.am) տեղադրվել է ինստիտուտի բարբառագիտության բաժնի ավագ գիտաշխատող, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Արտակ Վարդանյանի «Հյուսիսային Գողթնի միջբարբառը» մենագրության էլեկտրոնային տաբերակը:

Աշխատության մեջ քննության են ենթարկված անցյալ դարում հայաթափված Նախիջեւանի Գողթն գավառի հյուսիսային Բիստ, Խուրստ (Խուրց), Մեսրոպավան (Նասրվազ), Ողոհի (Ալահի), Ռամիս, Փառակա տեղաբնիկ գյուղերի չուսումնասիրված խոսվածքները: Գիրքը հեղինակիՙտարիների հետազոտական ու հավաքչական աշխատանքի արդյունքն է:

Ագուլիսի բարբառը կամ զոկերենը ընդգրկում էր պատմական Գողթն գավառի հարավային մասում տեղադրված Վերին Ագուլիս ավանը, Ներքին Ագուլիս, Տանակերտ, Ցղնա, Քաղաքիկ, Դիսար, Հանդամեջ գյուղերը: Լինելով հայերենի տարածքային ամենաառանձնահատուկ տարբերակներից մեկըՙ այս բարբառը ժամանակին պատշաճ կերպով ուսումնասիրվել է ինչպես հայ, այնպես էլ օտար լեզվաբանների կողմից, սակայն գավառի հյուսիսային մասում գտնվող վերոհիշյալ գյուղերի խոսվածքները առանձին չեն ուսումնասիրվել: Այս խոսվածքներին Ագուլիսի բարբառին նվիրված իրենց բարբառագիտական ուսումնասիրություններում թռուցիկ անդրադարձել են Հրաչյա Աճառյանը, Սարգիս Սարգսյանցը եւ Մարի Զաքարյանըՙ այս կամ այն խոսվածքը մասամբ ընդգրկելով կամ չընդգրկելով Ագուլիսի բարբառի մեջ:

ՀՀ ԳԱԱ Հ. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտի բարբառագիտության բաժնի աշխատակիցների կողմից Հայերենի բարբառագիտական ատլասի նյութերի հավաքման ծրագրով 1970-80-ականներին գրանցվել են Փառակայի, Մեսրոպավանի եւ Բիստի խոսվածքները: Հաշվի առնելով, որ տառացիորեն վերջին բարբառակիրներն են մեր օրերում ապրում Ռամիս եւ Ողոհի գյուղերի նախկին բնակիչներիցՙ Ա. Վարդանյանը անհապաղ ձեռնամուխ է եղել այս բնակավայրերի խոսվածքների գրանցմանը: Բարբառագետին, անշուշտ, օգնել է այն հանգամանքը, որ ծնունդով Նախիջեւանից է, եղել է «Նախիջեւան» հայրենակցական միության նախագահը եւ անձամբ է ճանաչել իր հայրենակից բարբառախոսներին:

Հետազոտողը, կատարելով նշված գյուղերի խոսվածքների հատկանիշների համեմատական քննություն եւ կիրառելով բարբառների բազմահատկանիշ դասակարգման սկզբունքըՙ բացահայտել է խնդրո առարկա խոսվածքների հնչյունաբանական ու ձեւաբանական հատկանիշների բավական սերտ մերձավորություն եւ հանգել այն եզրակացության, որ այդ խոսվածքները կարող են դիտվել որպես միեւնույն բարբառի կամ միջբարբառի խոսվածքներ: Խոսվածքախմբի միջինացված հատկանիշները համեմատելով հարեւան բարբառային միավորների հատկանիշների հետՙ բարբառագետը եզրակացրել է, որ հիշյալ խոսվածքները ներկայացնում են բարբառային այնպիսի միավոր, որը մերձավոր առնչություններ ունի շրջակա մեկից ավելի բարբառների հետ (Արցախ-Սյունիքի, Մեղրու, Ագուլիսի), ինչի հիման վրա էլ այդ միավորն անվանել է Հյուսիսային Գողթնի միջբարբառ: Հեղինակը գիտականորեն հիմնավորել է իր դիտարկումներն ու եզրահանգումները:

Աշխատության մեջ զետեղված են նաեւ բնակավայրերի խոսվածքների բառացանկերը եւ այդ խոսվածքներով բանահյուսական նմուշներ:

Ա. Վարդանյանը մենագրությունը երախտագիտությամբ նվիրել է իր գործընկերոջ եւ թեկնածուական ատենախոսության ղեկավար, ճանաչված բարբառագետ Անի Հանեյանի հիշատակին:

Հայոց պատմական հայրենիքի նվիրական հատվածներից մեկըՙ Գողթն-Նախիջեւանը, թուրք-բոլշեւիկյան խարդավանքով Ադրբեջան անունով նորաբույս պետությանը նվիրաբերվելուց հետո ոչ միայն իսպառ հայաթափվեց, այլեւ ենթարկվեց մշակութային ու լեզվական եղեռնի. ամբողջովին ոչնչացվեցին տարածքի հայ մշակույթի հազարավոր հուշարձաններ եւ հայերենի ամբողջ խումբ բարբառներ:

Արժեքավոր այս աշխատանքով հեղինակը մոռացությունից փրկել է Գողթնի տեղաբնիկ գյուղերի չուսումնասիրված խոսվածքախումբը: Մենագրությունը ամբողջացնում է երկրամասի ութ բարբառներին նվիրված ուսումնասիրությունների շարքըՙ համալրելով նաեւ Գողթն-Նախիջեւանին նվիրված հետազոտությունների շարքը. երկրամաս, որի պատմական հուշարձանների վիրավոր բեկորները այսօր էլ սպասում են հայոց նվիրական այս եզերքի նոր արշալույսին եւ իրենց օրինական տերերի վերադարձին...

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #34, 17-09-2021
2021-09-17	ՀԱՅԿ ՄԱՐՈՒԹՅԱՆԸ ԱՄԻՍՆԵՐ ՇԱՐՈՒՆԱԿ Ի ՎԻՃԱԿԻ ՉԷ ԼՈՒԾԵԼ ՄԻ ՏԱՐՐԱԿԱՆ ՀԱՐՑՙ ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍՆԵՐԻ ԲԱՐՁՐԱՀԱՐԿ ՇԵՆՔԻ ՉԱՇԽԱՏՈՂ ՎԵՐԵԼԱԿԻ ԽՆԴԻՐԸ. ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ
2021-09-17	ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
2021-09-17	ՀԲԸՄ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ 30-ԱՄՅԱԿԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ
2021-09-17	ՄԱՀԱՑԵԼ Է ԱՆԱՀԻՏ ԹՈՓՉՅԱՆԸ
2021-09-17	ՍԹԱՓԵՑՆՈՂ ԽՈՐՀՐԴԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ 30-ԱՄՅԱԿԻ ԱՌԹԻՎ
2021-09-17	ՀՐԱԺԵ՞ՇՏ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆԸ
2021-09-17	ՀԱՊԿ-ԻՑ ՍՊԱՍԵԼԻՔ ԿԱ՞
2021-09-17	ԻՆՉԻ ՀԱՄԱՐ Է ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԸ
2021-09-17	«ՌԱԶՄԱԿԱՆԱՊԵՍ ԹՈՒԼԱՑԱԾ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ԹԵ՛ ԻՐ, ԹԵ՛ ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՄԱՐ ԵՐԱՇԽԱՎՈՐ ԼԻՆԵԼ»
2021-09-17	ԽԱՂԱՂՈՒԹԵԱՆ ԳԻՆԸ
2021-09-17	ԳՈՂԸ ՈՐ ՏՆԻՑ ՉԼԻՆԻ, ԵԶԸ ԵՐԴԻԿԻՑ ԴՈՒՐՍ ՉԻ ԳԱ
2021-09-17	«ԻՇԽԱՆԱԿԱՆ ԱԲՍՈՒՐԴ» ԺԱՆՐԻՑ
2021-09-17	Ո՞Վ ԿԼԻՆԻ ԳՅՈՒՄՐՈՒ ՆՈՐ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԸ
2021-09-17	ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ 30-ՐԴ ՏԱՐԵԴԱՐՁԸ. ԱՌԻԹ ՈՉ ԾԻԾԱՂԵԼՈՒ ԵՎ ՈՉ ԷԼ ԱՐՏԱՍՎԵԼՈՒ
2021-09-17	ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԵՐԹԱԿԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳԸ
2021-09-17	ԻՐԱՆԻ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐԻ ՇՈՒՐՋ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐՍԿՍՈՒՄ
2021-09-17	«ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ԵՆՔ, ՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՀԱՐԳԻ ԶԻՆԱԴԱԴԱՐԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ ԵՎ ՉԿԱՏԱՐԻ ՈՐԵՎԷ ՍԽԱԼ ՔԱՅԼ»
2021-09-17	ՀԱՊԱՂԵԼԸ ԿԱՐՈՂ Է ԲԺՇԿԻ ԿՅԱՆՔՆ ԱՐԺԵՆԱԼ
2021-09-17	ԲՆԱԿԻՉՆԵՐՆ ԸՆԴԴԵՄ ԿԱՌՈՒՑԱՊԱՏՈՂԻ
2021-09-17	ԲԱՔՈՒՆ, «ԹԱԼԻԲԱՆ» ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԵՎ ՄԵՆՔ
2021-09-17	ԶՈՀԱԽՆՋՈՒՅՔ
2021-09-17	ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒԶՈՒՄ Է ՉԵԶՈՔԱՑՆԵԼ ԸՆԴԴԻՄԱԴԻՐ ԲՈԼՈՐ ՀԱՄԱՅՆՔԱՊԵՏԵՐԻՆ
2021-09-17	«ԱՆԻԾՎԻ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ, ԹՈՂ ԱՅԼԵՎՍ ՆՄԱՆ ՀՈՒՇԱԿՈԹՈՂՆԵՐ ՎԵՐ ՉԽՈՅԱՆԱՆ»
2021-09-17	ԲՈԼՈՐԸՙ «ԲՆԱԿԱՎԱՅՐ» ՈՒ «ՀԱՄԱՅՆՔ», ԷԼ ԻՆՉՊԵ՞Ս ՏԱՐԲԵՐԵՆՔ ԳՅՈՒՂ ՈՒ ՔԱՂԱՔ
2021-09-17	ԿԱՏԱՐՎԱԾԻ ՀԵՏ ՀԱՄԱԿԵՐՊՎԵԼՈՒ ՓՈՐՁ
2021-09-17	ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ ՆԵՐԿԱ ՓՈՒԼՈՒՄ
2021-09-17	ԳՐԱՎԻՉ ՎԵՐՆԱԳԻՐՙ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏՆՏԵՍԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ
2021-09-17	ՀՈՒՇ-ՑԵՐԵԿՈՒՅԹՙ ՆՎԻՐՎԱԾ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԲԺԻՇԿԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻՆ
2021-09-17	ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆԸ ԽԱՐԽԼՎԱԾ ԵՐԿՐՈՒՄ
2021-09-17	«ՉՏԵՍԱՆ ՊԱՏԻՑ ԿԱԽ, ՏԵՍԱՆ ՃԱԿՏԻՑ ԿԱԽ»
2021-09-17	ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ
2021-09-17	ԿԻՆ ՁԵՌՆԵՐԵՑՆԵՐԻ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ
2021-09-17	ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ՄԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ
2021-09-17	ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՉԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԵՍ
2021-09-17	ՀԱՅԿ ԱՒԱԳԵԱՆ. «ԱՅՍՕՐ ՍՓԻՒՌՔԸ ՏԱՐՈՒԱԾ Է ՄԵԾ ՊԱՏՈՒՄՆԵՐՈՎՙ ՄՈՌՆԱԼՈՎ ԻՆՔՆ ԻՐԵՆ»
2021-09-17	«ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԱՐԸ ՇԱՀԵՑ ԲԱՑԱՌԻԿ ՄԻ ՊԱՐՈՒՀԻ...»
2021-09-17	ԹԱՎՋՈՒԹԱԿԱՀԱՐ ՆԱՐԵԿ ՀԱԽՆԱԶԱՐՅԱՆՆ ԱՅՍՈՒՀԵՏ ՆԱԵՎ ԴԻՐԻԺՈՐ
2021-09-17	ԵՐՐՈՐԴ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽԱՉՔԱՐԸ ՉԵԽԻԱՅՈՒՄ
2021-09-17	ՀԱՄԱԼՐՎԵՑ ԳՈՂԹՆ-ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ ԲԱՐԲԱՌՆԵՐԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՇԱՐՔԸ



	ԱԶԳ-Ը ԱՌԱՋԱՐԿՈՒՄ Է ԳՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿՉԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

	ԱԶԴԱԳԻՐ