ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԹԵՄԱՆՙ ՉԵԽԻԱՅԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆՈՒՄ

ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ ՍԽԱԼԻ ՄԱՍԻՆ

Եթե կա անհրաժեշտություն ստանալ պատասխան խմբագրությունից, ապա խնդրում ենք հաղորդագրության մեջ նշել նաև Ձեր էլ.հասցեն։

«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ #40, 2016-10-28

ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԹԵՄԱՆՙ ՉԵԽԻԱՅԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆՈՒՄ

Թուրքիայի դեսպանը կրկին զիջեց Հայաստանի դեսպանին

ՊՐԱՀԱ. Չեխիայի Ազգային գրադարանի կենտրոնական Կարոլինում մասնաշենքում ավարտվեցին Հայ գրքարվեստին նվիրված ցուցահանդեսի շրջանակներում կազմակերպվող դասախոսությունները։ Հոկտեմբերի 18-ին այդ շարքի վերջին դասախոսությունը անցկացրեց հայագետ Միլադա Կիլյանովան, ներկայացնելով «Հայոց ցեղասպանությունը եւ Չեխիայի դիրքորոշումը» թեման։ Բանախոսը նախ պատմական անդրադարձ կատարեցՙ լուսանկարային շարքով ու քարտեզներով ցույց տալով Օսմանյան կայսրությունում հայերի բնակության վայրերը, տեղաբաշխվածությունը, որից հետո մանրամասն ներկայացրեց հայերի տեղահանությունների եւ բնաջնջման քաղաքականության իրականացումը։

Բանախոսը նշեց նաեւ, որ թեեւ Չեխիայի խորհրդարանը դեռ չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, չեխ պատագամավորները երեւի վախենում են Թուրքիայի արձագանքից, բայցեւայնպես դեռեւս 2006 թվականին Չեխիայի Սենատում մեծ գիտաժողով է անցկացվել, իսկ 2015-ին խորհրդարանի Պատգամավորների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող բանաձեւ է ընդունել։

Հետաքրքրական տեղեկություններ տրվեցին նաեւ այն մասին, թե ինչպես է 20-րդ դարասկզբի չեխական մամուլը արձագանքել հայերի դեմ կատարված բնաջնջման քաղաքականությանը։ Միլադա Կիլյանովան նաեւ խոսեց Չեխիայում հրատարակված Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված գրականության մասին, հատկապես Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» եւ Կարել Հանսայի «Արեւելքի սարսափները» գրքերի մասին, ներկայացնելով նաեւ այլ հրատարակություններ։

Այնուհետեւ հարցուպատասխանի ժամին Չեխիայում Թուրքիայի դեսպան Ահմետ Բիգալին, ինչպես նախկին ձեռնարկների ժամանակ, հարց հնչեցրեց, թե ինչո՞ւ է բանախոսը օգտագործում ցեղասպանություն (գենոցիդ) բառը։ Միլադա Կիլյանովան ընդգծեց, որ ինքն օգտվել է տպագրված գրականության գնահատականներից, ինչպես նաեւ հաշվի է առել այն հանգամանքը, որ «գենոցիդ» բառը գրելուց դրա հեղինակ Ռաֆայել Լեմկինը նկատի է ունեցել ոչ միայն հրեական, այլեւ հայկական կոտորածները։

Այնուհետեւ չբավարարվելով, Թուրքիայի դեսպանը սկսեց ելույթի վերածել իր հարցը, նշելով, որ միայն հայկական տեսակետն է ներկայացվում, եւ իրենք կոչ են անում թուրքական տեսակետին էլ ծանոթանալ։

Դասախոսությանը ներկա Չեխիայում Հայաստանի դեսպան Տիգրան Սեյրանյանն էլ ձայն խնդրելով, առաջին հերթին ներկայացրեց թուրքական կողմի արդեն հայտնի բոլոր փաստարկները եւ միաժամանակ տվեց դրանց պատասխանըՙ սկսած ցեղասպանություն բառի օգտագործումից մինչեւ հայ-թուրքական արձանագրությունների մերժումն ու Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանությունը ընդունող մտավորականների հետապնդումը։ Առավել, այդ ցեղասպանությունը վերջերս ճանաչած Գերմանիան իր խորհրդարանի կողմից ընդունված բանաձեւում նաեւ ճանաչել է իր մեղքը։ Նմանաձեւ բանաձեւ է ընդունել նաեւ Ավստրիան։

Թուրքիայի դեսպանը տեսնելով, որ ոչ մի փաստարկ չունի, նշեց, որ իրենք կիսում են հայերի ցավը, եւ թե այս թեմայի շուրջ կարելի է անվերջ խոսել։

Այսինքն կարելի է ենթադրել, որ թուրքերն ընդունում են կատարվածը, սակայն չեն ընդունում ցեղասպանություն անվանելը։

Նշենք նաեւ, որ հոկտեմբերի 13-ին եւ 17-ին Չեխիայի Ազգային գրադարանի դահլիճում երկու դասախոսություններով հանդես եկավ ցուցահանդեսի համակարգող եւ մենագրություն-պատկերագրքի հեղինակ, դոկտոր Հայկ Ութիջյանը, ով վերջերս է պաշտպանել դոկտորական ատենախոսությունը։ Բանախոսը հանդես եկավ «Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի «Հրեշտակային Վարդապետ»ՙ Ընդհանրական եկեղեցվոյ վարդապետ» եւ «Որք զծորանս Հոգւոյն արբին»ՙ հայկական եկեղեցական երաժշտություն» թեմաներով դասախոսություններով։

Դասախոսությանը մասնակից, Պրահայի շաբաթօրյա դպրոցի ուսուցչուհի Լարիսա Գրիգորյանը մասնավորապես նման գնահատական տվեց դոկտոր Ութիջյանի ելույթին։ Ըստ նրա, ինչպես նախորդ դասախոսություններին, այս անգամ եւս հեղինակըՙ Հայկ Ութիջյանը, գերազանցեց այդ բնագավառում ունեցած իր խոր, բազմաշերտ գիտելիքներով: Հիացմունքի արժանի էր նաեւ տարբեր դարերի հնատիպ գրքերում տեղ գտած եկեղեցական երաժշտության հատվածների անթերի կատարումըՙ իր իսկ հրաշալի ձայնով: Ուրախալի էր, որ դահլիճում նստած էին տեղեկացված, այս ամենը գնահատող ու հասկացող չեխեր եւ այլ ազգությամբ մարդիկ եւ ցավալի էր, որ հաշված թվով հայեր էին ներկա»:

Ցուցահանդեսի վերջին օրը, հոկտեմբերի 25-ին ժ.19.30-ին, Կլեմենտինումի հայլեպատ մատուռում դիրիժոր Հայկ Ութիջյանի ղեկավարությամբ հանդես կգա Կարլի համալսարանի լարային նվագախումբըՙ Կոմիտասի ստեղծագործությունների կատարմամբ։

https://www.archive.azg.am/AM/2016102821