ՈՒՂԱՐԿԵԼ ԽՄԲԱԳՐԻՆ

Եթե կա անհրաժեշտություն ստանալ պատասխան խմբագրությունից, ապա խնդրում ենք հաղորդագրության մեջ նշել նաև Ձեր էլ.հասցեն։

ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԹՈՓՉՅԱՆԻ «ԲԱՆԿ ՕՏՏՈՄԱՆԸ» ՍԵՐԲԵՐԵՆ

Ընթերցողները հազիվ էին մարսել այս վեպի պարսկերեն թարգմանության լուրը, երբ, ահա, գրեթե երկու ամիս անց իմանում ենք մի նոր թարգմանության մասին , այս անգամ Սերբիայում: Ինչպես նախորդ թարգմանությունը, սա եւս կարելի է հաճելի անակնկալների շարքում դասել:

Ալ. Թոփչյանի կարծիքով, սա, անշուշտ, հաճելի է, բայց դժվար է ասել, թե երկուսն էլ կատարյալ անակնկալներ են: Մանավանդ Սերբիայի պարագայում: Իրանցիները հիմա հետաքրքրված են մեր մշակույթով, եւ վերջին տարիները հայ հեղինակների մի քանի գրքեր լույս տեսան պարսկերեն եւ լավ ընդունվեցին: Ինչ վերաբերում է «Բանկ Օտոմանի» թարգմանությանը, ապա ընդունելությունն իսկապես հրաշալի էր: Գիրքը, որպես բեստսելեր, ներկայացվեց Թեհրանի գրքի տոնավաճառում եւ տեղում էլ փառահեղ շնորհանդես արվեց` Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում ՀՀ դեսպան Արտաշես Թումանյանի ներկայությամբ: Իսկ Սերբիայի պարագան փոքր-ինչ տարբեր է: Վեպն` իր բովանդակությամբ, լիովին համահունչ է այդ երկրի եւ ժողովրդի պատմա-մշակութային համատեքստին: Սերբերը, ինչպես բալկանյան բոլոր ժողովուրդները, «բախտ» են ունեցել դարեր շարունակ տառապելու օսմանյան լծի տակ: Այսինքն, նրանց համար այս վեպը պիտի որ լիովին հասկանալի լինի, եւ «թարգմանել» բառը տվյալ դեպքում զուտ լեզվական իմաստ ունի: Եվ, վերջապես, գուցե ավելորդ չէ ընթերցողներին հայտնել, որ Սողոմոն Թեհլիրյանը մինչեւ Սան-Ֆրանցիսկո մեկնելը, երկար տարիներ ապրել է Բելգրադում:

Նրանք մի ամբողջ գրականություն ունեն` նվիրված այդ ողբերգական շրջանին: Բավական է հիշել Նոբելյան մրցանակակիր, հանճարեղ գրող Իվո Անդրիչի «Դրինայի կամուրջը» եւ «Տրավնիկյան տարեգրություն» փառահեղ վեպերը: Գործեր, որոնք առ այսօր, զարմանալիորեն, թարգմանված չեն հայերեն: Պետք է հիշեցնել նաեւ պատմական մեկ այլ ուշագրավ փաստ, որը վկայում է, որ Ալ. Թոփչյանի վեպը ոչ միայն հասկանալի, այլեւ պիտի հոգեհարազատ լինի բալկանյան ժողովուրդներին: 1903թ., հունական Սալոնիկ քաղաքում, մակեդոնացի հեղափոխականները գրավեցին «Բանկ Օտոմանի» բաժանմունքը եւ, ի տարբերություն հայ հեղափոխականների, պայթեցրին: Ասել է, թե մեր դառը դասն օգտակար եղավ նրանց համար:

Իսկ ո՞վ է թարգմանիչը եւ ո՞ր հրատարակչությունն է ստանձնել վեպի տպագրությունը: Գիրքը լույս է ընծայել Սերբիայի առաջատար հրատարակչություններից մեկը` «Ֆիլիպ Վիշնյիչը»: Վեպը սերբերեն է «հնչեցրել» փորձառու թարգմանիչ Միլիվոյե Բաչովիչը :

Վեպը թարգմանվել է երկրորդ լեզվից` ռուսերենից: Սակայն Ալ. Թոփչյանը պնդում է, որ այս դեպքում ռուսերենը երկրորդ լեզու չէ: «Նախ, ես երկլեզվյան հեղինակ եմ,- ասում է նա:- Բազմաթիվ հոդվածներ ունեմ գրված ուղղակի ռուսերեն` ռուսական մամուլի համար: Վեպը ռուսերեն թարգմանեց Անահիտ Թոփչյանը` իմ մշտական, ստեղծագործական ներկայությամբ, եւ այնքան անթերի, որ մոսկովյան հրատարակչությունում որեւէ դիտողություն չեղավ: Մի խոսքով, ռուսերեն տարբերակը ավելի կատարյալ է եւ որոշ առումով առավելություններ ունի հայերեն բնագրի հանդեպ»:

Այսպիսով, սա եղավ հինգերորդ թարգմանությունը` ռումիներենից, ֆրանսերենից, ռուսերենից եւ պարսկերենից հետո: «Իսկ վեցերորդ թարգմանությանը երկա՞ր պիտի սպասենք»,- հարցրեցինք հեղինակին: «Շատ չէ,- ասաց նա:- Հավանաբար մինչեւ Նոր տարի, եվրոպական երկրներից մեկում»:

Ըստ երեւույթին, կարող ենք ասել, որ «Բանկ Օտտոմանը» անկախությունից հետո լույս տեսած հայկական գեղարվեստական երկերից ամենաթարգմանվածն է:

Զրույցի վերջում, Ալ. Թոփչյանն ավելացրեց, որ վեպի պարսկերեն եւ սերբերեն թարգմանությունները համարում է լավագույն նվերներն իր մոտալուտ, հոբելյանական տարեդարձին: Գրողը 80 տարեկան կդառնա ընթացիկ տարվա սեպտեմբերի 7-ին:

Մեր կողմից ավելացնենք, որ, վստահորեն, մեզ` ընթերցողներիս մատուցված, ութսուներորդ տարեդարձի նվեր կարող ենք համարել վերջերս լույս տեսած Ալ. Թոփչյանի «Չարիքի զավակները» պատմվածքների եւ վիպակների ծավալուն ժողովածուն:

https://www.archive.azg.am/AM/2019082302

© AZG Daily, 2008