«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

«ՄԻԱՅՆ ՈՒԺԵՂՆԵՐՆ ԵՆ ԸՆԴՈՒՆԱԿ ՆԵՐՈՒՄ ԽՆԴՐԵԼՈՒ»

<20013805.jpg>

Ռուբեն Միրզախանյանը պատասխանում է թուրքական «Զաման» թերթի հարցերին

«Զաման» թուրքական օրաթերթի թղթակից Էրհան Բաշյուրթը ընդարձակ հրապարակումներով անդրադարձել է Հայոց ցեղասպանության խնդրին, այս թեմայի շուրջ ՀՀ քաղաքական կուսակցությունների դիրքորոշումներին, հայ թուրքական հարաբերություններին: Թերթի փետրվարի 22-ի համարում տպագրվել է հարցազրույց Հայաստանի Ռամկավար ազատական կուսակցության ատենապետ Ռուբեն Միրզախանյանի հետ: Ստորեւՙ թուրք լրագրողի հոդվածը նույնությամբ, առանց խմբագրական միջամտությունների:

Ռամկավար ազատական կուսակցությունը կազմավորվել է հայերի հիմնած Արմենական անվամբ առաջին կուսակցության հենքի վրա: Արմենականները հիմնվել էին 1885-ինՙ Վանում «Անկախ Հայաստան» ստեղծելու նպատակով: 1990 թ.-ին կուսակցությունը պաշտոնապես հաստատվեց Հայաստանում: Ռամկավարներն այսօր ունեն 12 տպագիր օրգան: Հրատարակում են Հայաստանում ամենամեծ ժողովրդականություն ունեցող «Ազգ» օրաթերթը: Կուսակցությունը մամուլ եւ այլ կառույցներ ունի նաեւ ԱՄՆ-ում ու Լիբանանում:

«Զամանի» հարցերին պատասխանում է Ռամկավար ազատական կուսակցության ատենապետ, Երեւանի մանկավարժական համալսարանի պատմության դասախոս Ռուբեն Միրզախանյանը:

- Պրն Միրզախանյան, կո՞ղմ եք Թուրքիայի հետ տնտեսական հարաբերությունների զարգացմանը:

- Աստծո կամոք մենք հարեւաններ ենք: Կարծում եմ լուրջ ներուժ կա մեր տնտեսական զարգացման հարմար: Տնտեսական կապերի հաստատումը նախապայման կհանդիսանա դիվանագիտական եւ մշակութային հարաբերությունների զարգացման համար: Եթե Թուրքիան ճանաչի 1915 թ. հայերի ցեղասպանությունը, դա կխթանի երկկողմ կապերի զարգացումը: Գերմանիան, որ ընդունեց հրեական հոլոքոստը, այսօր Եվրոպայի հզորագույն տերությունն է: Ես կցանկանայի, որ մեր հարեւան Թուրքիան նման եղանակով ավելացներ իր կշիռը միջազգային հասարակայնության աչքում:

- Ինչպե՞ս եք գնահատում ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը:

- Ցեղասպանության ճանաչումն ընթացքի մեջ է:

Կարծում եմ, որ եվրոպական մյուս երկրները եւս կդատապարտեն եղեռնը:

- Ֆրանսիայի խորհրդարանը մերժեց օրակարգում դնել Ալժիրում գործադրած զանգվածային սպանությունների հարցը, բայց հաստատեց «երրորդ պետության» օրինագիծը: Չե՞ք գտնում, որ հայերին պարզապես օգտագործում են:

- Երրորդ երկրներին առնչվող խոսակցությունները, կարծում եմ, անլուրջ են: Բացի այդ, «երկու ոտքով մի կոշիկը չեն մտնում»: Թուրքիա՞ն ցանկանում է Եվրոպա մտնել, թե՞ մեկուսանալ Եվրոպայից: Այս հարցին պետք է վերջնական պատասխան տալ:

- Այլ երկրների խորհրդարաններում օրինագծի հաստատման ուղղությամբ աշխատելու փոխարեն ինչո՞ւ չեք դիմում Հաագայի միջազգային դատարան:

- 1983-ին ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հանձնաժողովը վճռեց զբաղվել 1915 թ. դեպքերի ուսումնասիրությամբ: 1985 թ. օգոստոսի 9- ին հանձնաժողովը հրապարակեց իր վճիռըՙ կատարվածը որակելով «ցեղասպանություն»: 1983-ին եւ 1989-ին Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը ցեղասպանությունը դատապարտող որոշումներ ընդունեց: 1969- ին Հելսինկիի Խաղաղության համաշխարհային կոնֆերանսի դռնփակ նիստում միաձայն ընդունվեց կատարվածը «ցեղասպանություն» որակող եւ դատապարտող որոշում: 1984-ի ապրիլին ցեղասպանությունը դատապարտեց Փարիզի Մարդու իրավունքների դատարանը: Մի խոսքով որեւէ իրավաբանական ատյանի դիմելու դեպքում «ցեղասպանության» իրողությունն ընդունվում է: Մինչդեռ Թուրքիան, չնայած որոշումներին, հրաժարվում է ճանաչել եղելությունը: Եթե դիմենք Հաագայի դատարան, նույն կերպ մեր իրավացիությունը պիտի ընդունվի, եւ Թուրքիան կրկին պիտի խուսափի հարցի ճանաչումից:

- Ընդունենք Թուրքիան 1915 թ. դեպքերը ճանաչի որպես «ցեղասպանություն», ի՞նչ է հետեւելու դրան:

- Նախ եւ առաջ Թուրքիայի համար է շատ բան փոխվելու:

Թուրքիան կապացուցի, որ զարգացած երկիր է: Ընդունելով պապերի գործած սխալներըՙ նա ցույց կտա իր ուժը: Միայն ուժեղներն են ընդունակ ներում խնդրելու: Մենք եւս ցանկանում ենք, որ մեր հարեւանը քաղաքական, տնտեսական եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտներում կայուն լինի:

Հայերն էլ կապացուցեն, որ տարիներ շարունակ մղում էին արդարության պայքար եւ արդյունքի կհասնեն:

- Կան պատմաբաններ, որոնք 1915-ի դեպքերը որակում են որպես «հայերի անկախության պայքարի ճնշում»:

- Որ հայերն ուզում էին իրենց բնակավայրերում անկախության հասնել, ճիշտ է: Բայց երիտթուրքերը ամենադաժան ձեւով պատասխանեցին դրան: Նրանց պատասխանը եղավ մի ազգի ֆիզիկական ոչնչացումը: «Եթե չլինեն հայեր, չի լինի հայկական հարց», ահա նրանց մոտեցումը: Հայկական ցեղասպանության անպատժելիության հետեւանքով դրան հետեւեցին 20-րդ դարի այլ ցեղասպանություններ, որոնցից էր հրեական հոլոքոստը: Այս պատճառով ճանաչումը կարեւորվում է ողջ աշխարհի համար: Անկախության մղումները հնարավոր չէ ճնշել ցեղասպանությամբ:

- Չե՞ք համարում, որ ցեղասպանության ճանաչման հակաթուրքական արշավը Հայաստանին եւս վնասում է:

- Դա բնական երեւույթ է: Թուրքիան հրաժարվում է ցեղասպանությունից: Ցեղասպանությունը մարդկության դեմ հանցանք է, եւ թուրք հասարակայնության մեջ բնականաբար բացասական տրամադրություններ են խմորվում: Այդ պատճառով Ֆրանսիայի եւ այլ երկրների օրինագծերին մեծ կարեւորություն եմ տալիս: Բայց առավելագույնս կարեւորում եմ Թուրքիայի կողմից ճանաչումը: Վերջիվերջո Ֆրանսիան Հայաստանի կամ Թուրքիայի հետ սահմաններ չունի, իսկ մենք հարեւաններ ենք:

Թարգմանեց ՀԱՅԿԱՐԱՄ ՆԱՀԱՊԵՏՅԱՆԸ, Ստամբուլ