Ռուբեն Միրզախանյանի մեկնաբանություններըՙ ադրբեջանական լրատվամիջոցներին
ԼԻԼԻԹ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
Երեկ ՀՌԱԿ ատենապետ Ռուբեն Միրզախանյանը հեռուստակամրջային մամլո ասուլիսում պատասխանեց ադրբեջանցի լրագրողների հարցերին։ Հեռուստակամուրջը կազմակերպել էին Երեւանի եւ Բաքվի մամուլի ակումբներըՙ «Միր» միջպետական հեռուստառադիոընկերության տեխնիկական աջակցությամբ։ Երեկվա հայ-ադրբեջանական եթերային հանդիպումը մաս է Բաց հասարակության ինստիտուտի դրամաշնորհով իրագործվող ծրագրի, որը նախատեսում է նման ասուլիսներ ամսական երկու անգամ։ 2002-ին մեկնարկած ծրագրի շրջանակներում դեկտեմբերին հայ լրագրողներն իրենց հարցերն ուղղել են Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիեւի նախկին խորհրդական Էլդար Նամազովին, ադրբեջանցի լրագրողներըՙ ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, ԱԺԿ նախագահ Շավարշ Քոչարյանին։ Երրորդՙ Ռուբեն Միրզախանյանի հետ հանդիպման հարց ու պատասխանի գլխավոր մասերը ներկայացնում ենք ստորեւ։
¬ Նախ, ցավակցում եմ Տիգրան Նաղդալյանի սպանության կապակցությամբ։ Ինչպե՞ս է Ձեր կուսակցությունը վերաբերվում այն երեւույթին, որ Հայաստանում իշխանափոխության գործընթացը մշտապես ուղեկցվում է քաղաքական սպանություններով, ահաբեկչությամբ։ Վարուժան Կարապետյանը, որ եվրոպական շատ պետություններում հայտնի է որպես ահաբեկիչ, Ձեր երկրում ընդունվում է որպես հերոս։
¬ Շնորհակալություն ցավակցության համար։ Ինչ վերաբերում է հարցին, նախ հարկ է հիշեցնել, որ, ի տարբերություն ԱՊՀ շատ երկրների, այդ թվում եւ Ձեր երկրի, Հայաստանում ե՛ւ գործադիր, ե՛ւ օրենսդիր իշխանությունները փոխվում են ընտրությունների արդյունքում։ Մեզ մոտ չեն եղել խիստ յուրօրինակ երթեր, խիստ հետաքրքիր գնդապետներ, որոնք 100¬200 մարդու ուղեկցությամբ փոխեին իշխանությունը երկրում։
Վերադառնալով հայտնի լրագրողի սպանությանըՙ դա իսկապես ողբերգություն է ոչ միայն մարդկային մակարդակով, այլեւ քաղաքական։ Եվ քննությունը պիտի մանրամասն ուսումնասիրի բոլոր վարկածները, պարզի։ Պիտի դիտարկվի նաեւ քաղաքական վարկածն էլ, բայց այսօր, երբ դեռ քննություն է ընթանում, պնդել որեւէ վարկած ճիշտ չի լինի։ Իսկ լրագրողի սպանությունն, այո՛, ողբերգություն է, անկախ այն բանից, թե որ երկրում է աշխատում։ Բայց դրանից որոշակի հետեւություններ անել այս պահին առնվազն սրբապղծություն է։
¬ «Նովոյե վրեմյա» թերթ։ Մինչեւ վերջին ժամանակներս ՀՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին պաշտպանում էր ՀՅ Դաշնակցությունը։ Հիմա նրան սատարում է Ձեր կուսակցությունը։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս հանգամանքը։
¬ Հիշեցնեմ, որ դեռ 1998-ի նախագահական ընտրություններին Ռոբերտ Քոչարյանը եղել է նաեւ մեր կուսակցության կողմից պաշտպանվող թեկնածու։ Այնպես որ, այս կամ այն կազմակերպության կողմից նախագահին աջակցելու առաջնահերթության խնդիրը բավականին հարաբերական բնույթ ունի։ Հիշեցնեմ նաեւ, որ մեր ավանդական կուսակցությունների շարքում ՀՌԱԿ-ը միակ աջակողմյան ուժն է։ Եվ քանի որ գործող նախագահի որդեգրած քաղաքական ու տնտեսական կուրսը համահունչ է մեր գաղափարական հենքին եւ ծրագրին, նրա պաշտպանությունն օրինաչափ երեւույթ ենք համարում։
¬ «Էխո» թերթ։ Ձեր գործընկեր Շավարշ Քոչարյանը մեզ հետ նմանատիպ հանդիպման ժամանակ նշեց, թե Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության փաստն ինքնին խոչընդոտում է ԼՂ խնդրի լուծմանը։ Չե՞ք կարծում, որ նրա ոչ փոխզիջումային դիրքորոշումը խանգարում է խնդրի կարգավորմանը։
¬ Կտրականապես համաձայն չեմ, թե Ռոբերտ Քոչարյանիՙ Ղարաբաղից լինելու հանգամանքը խոչընդոտում է կարգավորման գործընթացին։ Կարծում եմՙ ընդհակառակը։ Ռ. Քոչարյանն, ավելի քան որեւէ մեկը, ծանոթ է խնդրին, հակամարտության բոլոր փուլերին, եւ այդ հանգամանքը շատ որոշակի կերպով կարող է օգնել ինչպես բանակցությունների ընթացքին, այնպես էլ վերջնական լուծման ձեռքբերմանը։
¬ «Մոնիտոր» ամսագիր։ ՀՀ ԳԱԱ «Հայաստանի լրաբեր» հանդեսում օրերս լույս է տեսել «Եվս մեկ անգամ Հյուսիսային Ղարաբաղի (կամ Արցախի) մասին» վերնագրով հոդված, որտեղ, ի թիվս շատ «իբր» հայկական քաղաքների, խոսվում է նաեւ Ադրբեջանի երկրորդ մայրաքաղաք Գյանջայի մասին։
¬ Այս հարցն ինձ հնարավորություն է ընձեռում խոսել ադրբեջանական մամուլում հանդիպող հրապարակումների մասին, մասնավորապես վերջին շրջանի։ «Զերկալո» թերթի հունվարի 9-ի համարում լրագրողը գրում է, թե հայ ահաբեկիչների գերեվարած ադրբեջանցի երեխաների օրգանները վաճառվում են համապատասխան նպատակների համար։ Այնպես որ, եկեք նախ պարզենք այս խնդիրը եւ միանշանակորեն հաստատենք, որ հայերն ադրբեջանցի երեխաների չեն գերեվարել ու, բնականաբար, չեն օգտագործել նրանց օրգանները։ Հետո նոր լրջորեն խոսենք այն հարցի մասին, թե այս կամ այն տարածքն ինչ պատմական ծագում ունի։
¬ «525» թերթ։ Հայաստանն ինքնավարություն է պահանջում Ղարաբաղի համար։ Չե՞ք կարծում, որ լավ կլիներ, որ Հայաստանը մտածեր ադրբեջանական ծագումով իր քաղաքացիների մասին (փախստականների- Լ. Գ.) եւ ինքնավարություն շնորհեր նաեւ ադրբեջանական Զանգեզուրին։
¬ Նախ, Հայաստանը ԼՂ համար ինքնավարություն չի պահանջում։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն է հայտարարել ինքնիշխան պետություն կառուցելու իր կամքի մասին։ Եվ դա, ի դեպ, նրան մեծապես հաջողվում է։ Դրա վկայությունն են վերջերս անցկացված նախագահական ընտրություններն այնտեղ։ Ես դիտորդի կարգավիճակով էի ներկա ու պիտի փաստեմ, որ դրանք անցան ժողովրդավարական կարգով։ Այդ տեսակետը հայտնեցին նաեւ օտարերկրյա դիտորդներն, այդ թվում, ասենք, եւ ԱՄՆ Կոնգրեսի ներկայացուցիչները։
ԼՂՀ-ում արդեն մի ամբողջ սերունդ ծնվել եւ ապրում է անկախ պետականության պայմաններում։ Սա իրականություն է։ Ինչ վերաբերում է Ձեր հարցին, մենք խոչընդոտներ չենք տեսնում այն առումով, որ նախկինում Հայաստանում բնակված ադրբեջանցիները վերադառնան մեր երկիր։ Բայց ինչպես Ձեզ հայտնի է, Ադրեջանի շատ քաղաքացիներ ունեին հայկական ծագում։ Եվ մեծ հայ համայնքՙ պատմականորեն ձեւավորված համայնք ապրում, գործում էր եւ օգտակար հսկայական դեր ուներ հենց Բաքվում։
Հարյուր հազարավոր մարդիկ, ինչպես ադրբեջանցիներ, այնպես էլ հայեր, ստիպված են եղել լքել իրենց հայրենիքը։ Հայրենիք, որտեղ նրանք ծնվել էին։ Ուրեմն, եկեք միասին աշխատենք այն ուղղությամբ, որ մարդիկ, ընտանիքներն ի վերջո կարողանան վերադառնալ իրենց տները։
¬ «Զերկալո»։ Եթե Հայաստանը եւ Ադրբեջանը գան ԼՂ հակամարտության կարգավորման վերջնական լուծման, բայց այդ տարբերակն անընդունելի լինի Ռուսաստանի համար, ի՞նչ եք կարծում, Հայաստանի գործող նախագահը, որ ամենայն հավանականությամբ կվերընտրվի, կկարողանա՞ այդ լուծումը պնդելու եւ Ռուսաստանի տեսակետին դիմակայելու քաղաքական կամք դրսեւորել։
¬ Մինչեւ անմիջական հարցին անցնելը, մի քանի հիմնավորում ներկայացնեմ։ Հայաստանի գործող իշխանությունների վարած քաղաքականությունը որեւէ կերպ չի կրում միակողմանի բնույթ։ Մենք ինտեգրացիոն լուրջ գործընթացներ ունենք Եվրոպայի երկրների, Մ. Նահանգների հետ։ Վարվում է շատ բազմակողմանի քաղաքականություն։ Եվ այլ կերպ չէր էլ կարող լինել, քանզի մեծագույն պատմական ողբերգությանՙ 1915-ի Հայոց ցեղասպանության պատճառով մենք սփռված ենք աշխարհի շատ երկրներում։ Խոշոր հայկական համայնքներ կան ե՛ւ Ռուսաստանում, ե՛ւ ԱՄՆ-ում։ Այս հանգամանքն, անշուշտ, հաշվի է առնվում երկրի արտաքին քաղաքականության ուղեգծման ժամանակ։ Եվ գեթ այս պատճառով այն չի կարող լինել միակողմանի։ Այնպես որ, այնպիսի վտանգներ, ինչպիսիք են քաղաքական էլիտայի անգործունակությունը կամ որեւէ մեկի կողմից մեզ որեւէ որոշման պարտադրումը, մեզ չեն սպառնում։
¬ «Մոնիտոր» ամսագիր։ Պենտագոնի որոշ տվյալների համաձայն, Հայաստանի բանակի վիճակն այնքան էլ բարվոք չէ, եւ վերջինս իր մարտունակությամբ զիջում է ԱՊՀ մյուս երկրների ու անգամ Լեռնային Ղարաբաղի զինված ուժերին։ Ինչպե՞ս եք Դուք գնահատում Ձեր երկրի բանակի այսօրվա վիճակը։
¬ Իհարկե, ցանկացած երկրում բանակի հետ կապված որոշակի նյութեր փակ են։ Բայց կան հրապարակվող տվյալներ, եւ, որ ամենակարեւորն է, առկա է հասարակական կարծիքն այդ ինստիտուտի վերաբերյալ, որ ուղղակիորեն բխում է բանակի վիճակից։ Եվ Հայաստանում այդ կարծիքն այսօր շատ բարենպաստ է, ավելի բարենպաստ, քան անգամ մի քանի տարի առաջ։
Ես հպարտությամբ պիտի նշեմ, որ մեր բանակում այսօր փոքրաթիվ են մահացության դեպքերը, որոնք գրանցվում են ցանկացած երկրի զինված ուժերում։ Որակապես նվազել են դասալքության դեպքերը։
Այնպես որ, իրերի այս դրությունը, հրապարակումները հայաստանյան, եւ ոչ միայն, մամուլում չեն համապատասխանում Ձեր հղման ներկայացրած տեսակետին։
¬ «Սպեյս» հեռուստաընկերություն։ Ֆրանսիայում ծնվող հայ-թուրքական երկխոսության երկրորդ հանձնաժողովի առումով տեղի ռամկավարները հանդես եկան դատապարտող հայտարարությամբ։ Չե՞ք կարծում, որ նրանք իրավացի չէին, հատկապես որ առաջին հանձնաժողովն էլ, ըստ էության, շարունակում է իր աշխատանքները, եւ հունվարի 22-ին պատրաստվում է նիստ գումարել Նյու Յորքում։
¬ Որպես Հայաստանի Ռամկավար Ազատական կուսակցության ղեկավար, ես չեմ կարծում, որ ռամկավարները սխալ են ընդհանրապես եւ մասնավորապես այս խնդրում։
Այն հանձնաժողովը, որը Դուք ոչ կազմալուծված անվանեցիք, իր հայկական մասով չէր արտահայտում հայ հասարակական կարծիքի ոչ թե հետաքրքրություններն, այլ անգամ հարգանքը։ Պատահական չէ, որ այդ հաննձնաժողովում ներկա էր ՀՀՇ ներկայացուցիչ, որը, վստահ եմ, մոտակա 50 տարիներին իշխանության չի գա եւ չի վայելում անգամ տարրական հարգանք մեր հասարակության մեջ։ Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի հայ համայնքներից ընտրված ներկայացուցիչներին էլ դժվար է անվանել մեր խոշոր այդ գաղութներում մեծ հեղինակություն վայելող գործիչներ։ Մեծ արհեստականություն կար այդ հանձնաժողովի հենց ստեղծման փաստի մեջ։
Այսպես կոչված հայ-թուրքական հաշտեցման հանձնաժողովի ստեղծման պահին էլ մեր կուսակցությունը հայտարարել է Թուրքիայի հետ լուրջ երկխոսության, տնտեսական փոխգործակցության ծավալման պատրաստակամության մասին։ Բայց այդ երկխոսությունն արդյունավետ կլինի պետական մակարդակով։ Իհարկե, կարեւոր են նաեւ ժողովրդական դիվանագիտությունը, նմանատիպ հանձնաժողովները։ Բայց դրանք պիտի ընդունվեն հասարակության կողմից։
Այստեղ հնարավոր չէ շրջանցել 1915-ի Հայոց ցեղասպանության խնդիրը։ Ճանաչելով ցեղասպանությունըՙ Թուրքիան կդառնա ուժեղ, ավելի քաղաքակիրթ։ Բոլորովին այլ կլինի Թուրքիայի ընկալումը միջազգային հանրության կողմից։ Եվ ցանկացած հանձնաժողովի աշխատանքներն էլ շատ ավելի արդյունավետ կլինեն, եթե տրվի երկկողմ օբյեկտիվ գնահատական Հայոց ցեղասպանությանը։