Նշեց «Ապավեն» ընկերության նախագահ Արսեն Ղազարյանը
Ռուսաստանի իշխանությունների կողմից Վրաստանի հետ ցամաքային սահմանի փակումը թերեւս ավելի շատ վնասեց Հայաստանի, քան Վրաստանի տնտեսությանը: Գաղտնիք չէ, որ մեր բեռնափոխադրումների մի մասը կատարվում էր հենց այս ճանապարհով: Այս իրավիճակը մեկնաբանելու խնդրանքով դիմեցինք բեռնափոխադրումներ իրականացնող խոշոր ընկերություններից մեկի նախագահ, Հայաստանի արդյունաբերողների եւ գործարարների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանին:
- Նախ ներկայացնեմ, թե ինչ տրանսպորտային սխեմաներով են իրականանում Հայաստանից Ռուսաստան արտահանումը եւ ներմուծումը: Առաջինը բեռնարկղներով փոխադրումներն են բեռնանավերով, Փոթիից Նովոռոսիյսկ եւ հակառակ ուղղությամբ: Այս ճանապարհը չի փակվել եւ չեմ կարծում, որ այդտեղ բարդություններ լինեն: Երկրորդը շուրջ 5 տարի գործող երկաթուղային լաստանավն է, ուկրաինական Իլյիչեւսկից Փոթի եւ հակառակ ուղղությամբ: Դրանով առաքվում են Ռուսաստան գնացող մեծաքանակ բեռները: Գոյություն ունի նաեւ ավտոբեռնային փոխադրման լաստանավ, որը պտտվում է Նովոռոսիյսկ, Բուրգաս, Փոթի նավահանգիստներով: Առ այսօր Հայաստանից փոխադրումներն իրականացվում են երեք ճանապարհներով, իսկ որոշ քանակի բեռներ էլ Լարսի սահմանային անցակետով: Ցամաքային փոխադրումը սեզոնային է, քանի որ նոյեմբերից մինչեւ մարտ, պարբերաբար, կախված եղանակից, անանցանելի է դառնում: Այդուհանդերձ, հիմնականում միջին եւ մանր գործարարների բեռների զգալի մասը տեղափոխվում է այս ճանապարհով: Լարսի այս սահմանակետի փակումը շատ էական է, որովհետեւ գործարարների մի հատվածը մշտապես օգտվել է այս ճանապարհից: Երկու շաբաթվա ընթացքում 1800-2000 մեքենաներ են մնացել սահմանակետում, հիմնականում բեռներ ներկրող: Արտահանողները կարողացան արագ արձագանքել եւ կուտակումներ չեղան: Դժբախտաբար, այդ նույն ժամանակահատվածում, նույն սեպտեմբերի 12-ից տեխնիկական պատճառներով դադարեց աշխատել ավտոբեռնալաստանավը: Այն պետք է նորոգվեր երկու շաբաթում, բայց հիմա էլ ասում են մինչեւ հոկտեմբերի վերջը:
- Ի՞նչ է լինելու սահմանային անցակետում գտնվողների վիճակը:
- Հայաստանի քաղաքական ղեկավարությունը, մասնավորապես նախագահը Ռուսաստանի նախագահի առջեւ բարձրացրել է այս հարցը, որպեսզի այն բեռները, որոնք անցել են ռուսական մաքսատնով եւ ձեւակերպում են ստացել, բաց թողնվեն: Պետք է նաեւ հստակեցվի, այս փակումը ժամանակավո՞ր բնույթ է կրելու, թե՞ մշտական, որպեսզի բեռնափոխադրման սխեմաները մշակվեն ըստ այդ իրավիճակի: Ասեմ, որ սա շրջափակում անվանել չի կարելի, բայց կործանարար է որոշ ընկերությունների, օրինակՙ Ռուսաստանից ավտոմեքենա ներկրողների համար: Եթե այդ ավտոմեքենաները բերվեն լաստանավով, ինքնարժեքը կբարձրանա եւ այդ ապրանքները անմրցունակ կլինեն:
- Իսկ արտահանման վրա ինչպիսի՞ ազդեցություն է գործում կամ կգործի այս կացությունը:
- Սպիրտային խմիչքների արտահանման վրա չի ազդի, որովհետեւ Լարսով ակցիզային բեռները չեն անցնում: Դրանք փոխադրվում են լաստանավով կամ բեռնարկղներով: Սակայն չպետք է մոռանալ, որ սա Ռուսաստանի հետ կապող միակ ցամաքային ճանապարհն է: Այդ մասին մենք գրել ենք Ռուսաստանի մեր գործընկեր կազմակերպություններին, ասացինք ՌԴ դաշնային խորհրդի նախագահ Սերգեյ Միրոնովի հետ հանդիպմանը: Վերջինիս հետ հանդիպման ժամանակ նաեւ ասացինք, որ այդ քայլն ուղղակի հարվածում է Հայաստանի տնտեսությանը: Այս անցակետով ավելի շատ հայկական բեռներ են անցնում, քան վրացական:
- Բացի ըմբռնումով մոտենալու կոչից, ի՞նչ պատասխան տվեց Սերգեյ Միրոնովը:
- Նա խոստացավ մեր այս մտահոգությունը եւ իրական պատկերը ներկայացնել Ռուսաստանի ղեկավարությանը:
- Փաստորեն սահմանի փակումը հիմնականում կազդի ներմուծման վրա:
- Ավելի շատ ներմուծման վրա: Այսինքն սա նախ ազդելու է Ռուսաստանի տնտեսության վրա, քանի որ դա իրենց արտահանումն է: Այս մասին էլ ասվեց: Տնտեսական կապերի զարգացման համար մեզ պետք են ճանապարհներ: Ընդամենը մի քանի ամիս առաջ խոսում էինք աբխազական ճանապարհի բացման հնարավորության մասին, հիմա սա էլ է փակվում: Իսկ եթե տնտեսական կապերը ընդհատվում են, ապա վտանգվում են նաեւ քաղաքական եւ մշակութային կապերը: Մենք ըմբռնում ենք Ռուսաստանի վիճակը եւ ցավում ենք այնտեղ տեղի ունեցածի համար: Սակայն, օրինակ, Հայաստանի արդյունաբերողների եւ գործարարների միությունը ցանկանում է երկու բեռնատար սննդամթերք եւ շինանյութ ուղարկել Բեսլանի ահաբեկչությունից տուժածներին, բայց չի կարողանում, որովհետեւ ճանապարհ չկա:
- Մի ժամանակ խոսվում էր հյուսիս-հարավ ճանապարհի մասինՙ իրանական Հենզելի նավահանգստից մինչեւ Աստրախան լաստանավով: Սա չի՞ կարող այլընտրանք լինել:
- Այլընտրանք կարող է լինել, բայց յուրաքանչյուր ճանապարհ իր նշանակությունն ու տեղն ունի: Իսկ վերոնշյալ ճանապարհի առնչությամբ հաշվարկները մենք ներկայացրինք պրն Միրոնովին: Մեկ մեքենայի հաշվարկով բեռների տեղափոխման տրանսպորտային արժեքը թանկ է 1000-1500 դոլարով: 1 տոննայի հաշվարկով բեռի արժեքը թանկանում է 100-120 դոլարով: Այս ճանապարհը կարող ենք օգտագործել միայն ծայրահեղ դեպքում, որպես պահեստային տարբերակ:
- Այսպիսի կացությունները առավել չե՞ն կարեւորում այլընտրանքային (այդ թվում Թուրքիայով անցնող) ճանապարհների առկայությունը:
- Անկախ այս վիճակից, Հայաստանը մշտապես կարեւորել է իր հարեւանների հետ բարիդրացիական հարաբերություններ ունենալու անհրաժեշտությունը: Սակայն հիմնականում ճանապարհների փակ լինելը մեզանից կախված չէ: Թուրքիայի հետ ճանապարհի բաց լինելն էլ ամեն դեպքում չի փոխհատուցի դեպի Ռուսաստան տանող ճանապարհներին: Իհարկե, շատ լավ կլինի, որ հյուսիս-հարավ, արեւելք-արեւմուտք բոլոր ճանապարհներն աշխատեին, բայց մեկը մյուսին չի լրացնելու:
- Այս վիճակի հետ կապված այլ ասելիք ունե՞ք:
- Նախ կցանկանայի նշել, որ հասարակական կարծիքը չպետք է տագնապի: Սա ոչ ոք թող չշահարկի, հիշեցնելով 90-ական թթ. սկիզբը, երբ լիակատար շրջափակման մեջ էինք: Մենք ճկուն գործարար խավ ունենք, որ լուծումներ կգտնի: Սակայն հարկ է նշել նաեւ, որ Հայաստանի տնտեսության, հատկապես հայ-ռուսական տնտեսական եւ ռազմաքաղաքական հարաբերությունների համար շատ կարեւոր է, որ այս սահմանը բաց լինի:
ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ