«Թավշյա» հեղափոխության դեմ Ասկար Ակաեւի պատվաստանյութը ժամկետանց էր
Ընդամենը մի քանի օր առաջ Կիրգիզիայի արդեն նախկին նախագահ Ասկար Ակաեւը ռուսական հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում նշում էր, որ ինքը գունավոր հեղափոխությունների դեմ մշակել է պատվաստանյութ: Ընդհանրապես Վրաստանում տեղի ունեցած «վարդյա» հեղափոխությունից հետո ԱՊՀ առաջնորդներից ամենաանհանգիստը հենց Ակաեւն էր, որը Կիրգիզիան ղեկավարում է 1990 թ.-ից: Տեղի-անտեղի Ակաեւը ամենակոշտ ձեւով քննադատում էր Միխայիլ Սաակաշվիլուն, իսկ վրացական հեղափոխությունից հետո անգամ գիրք գրեց, թե ինչ տեխնոլոգիաներով է Արեւմուտքը հեղաշրջումներ իրականացնում հետխորհրդային տարածքում:
Ակաեւն առանց որեւէ դիմադրության հեռացավ Բիշքեկի իր նստավայրից: Առայժմ հայտնի չէ նրա գտնվելու ճշգրիտ վայրը, սակայն փաստ է, որ նա այլեւս Կիրգիզիայի նախագահը չէ: Ըստ պետական «Կաբար» գործակալության, Ակաեւը երկրում կատարվածը որակել է «պետական հեղաշրջում»: «Նախագահի պաշտոնից հրաժարական տալու մասին տարածված շշուկները կեղծ են: Իմՙ երկրի սահմաններից դուրս գտնվելը ժամանակավոր է», ասել է նա:
Երեկ երկրի խորհրդարանը, որի լիազորությունները վերականգնվել էին նախօրեին, ընդդիմության առաջնորդներից Կուրմանբեկ Բակիեւին հաստատել է վարչապետի պաշտոնում եւ նա կստանձնի երկրի նախագահի լիազորությունները մինչեւ նոր ընտրությունների անցկացումը: Մարտի 24-ի ուշ երեկոյան երկրի ժամանակավոր նախագահ եւ վարչապետ էր նշանակվել խորհրդարանի նախագահ Իշենբայ Կադիրբեկովը, որը, սակայն, այդ պաշտոններում մնաց ընդամենը մի քանի ժամ:
Մինչ կիրգիզական ընդդիմությունը, որը չի կարելի համարել միասնական, գիշերվա ընթացքում որոշում էր, թե ինչպես է բաժանվելու Ակաեւից մնացած իշխանությունը, մայրաքաղաքի փողոցներում շարունակվել են ավազակային հարձակումներն ու կողոպուտը: Բիշքեկի խանութների մեծ մասը թալանվել եւ հրդեհվել է: Կուրմանբեկ Բակիեւն, ըստ ռուսական լրատվամիջոցների, արդեն ձեւավորում է նոր կառավարությունը: Ընդդիմության առաջնորդներից Ռոզա Օթումբաեւան նշանակվել է արտգործնախարար: Նախօրեին բանտից ազատված Ֆելիքս Կուլովը, որը եղել է Կիրգիզիայի փոխնախագահ եւ ազգային անվտանգության ծառայության ղեկավար, դեռեւս պաշտոն չի ստացել:
Եթե վրացական եւ ուկրաինական հեղափոխություններից հետո կասկած չկար, թե ով է դառնալու երկրի նախագահ, ապա Կիրգիզիայում իրավիճակը բարդ է: Ընդդիմությունը միասնական չէ, չունի ընդգծված վառ առաջնորդ: Մյուս կողմից ակնհայտ է, որ հենց Բակիեւը խաղաց գլխավոր դերը կիրգիզական «կակաչագույն» հեղափոխության իրականացման գործում: Բակիեւը իր հայրենի Ջալալաբադի մարզից սկսեց հեղափոխությունը, որը տարածվեց Օշում, Բատկենում, ապա եւ ամբողջ Կիրգիզիայում:
Ի դեպ, եթե համեմատելու լինենք Կիրգիզիայի իրադարձությունները Վրաստանի եւ Ուկրաինայի հետ, ապա կտեսնենք, որ ամենաէական տարբերությունը հենց այն էր, որ հեղափոխությունն սկսվեց ոչ թե մայրաքաղաքում, այլ գավառում: Բացի դրանից, հնարավոր չեղավ Կիրգիզիայում խուսափել արյունահեղությունից եւ զոհերից: Ըստ լրատվական գործակալությունների, առնվազն 15 մարդ է սպանվել եւ մի քանի հարյուրը վիրավորվել են Բիշքեկում:
Ուշագրավ է, որ ԱՊՀ տարածքում իշխանափոխություններ են կատարվում այնպիսի երկրներում, որտեղ շատ թե քիչ կան ժողովրդավարություն, ազատ մամուլ: Կիրգիզիան համարվում էր ժողովրդավարական միակ պետությունը Միջին Ասիայում: Արեւմտյան մամուլը Կիրգիզիան տարիներ շարունակ անվանում էր «ժողովրդավարության օազիս»: Ակնհայտ է նաեւ, որ Ասկար Ակաեւը 1995 եւ 2000 թթ. նախագահ է ընտրվել եւ այդ ընտրությունները համարվել են օրինական, թեեւ 2000 թ. ընտրությունները ԵԱՀԿ-ն համարեց միջազգային չափանիշներին չհամապատասխանող:
Ակաեւի պաշտոնավարության ժամկետն ավարտվելու էր այս տարվա աշնանը: Նա բազմիցս հավաստիացրել էր, որ ի տարբերություն միջինասիական մյուս պետությունների ղեկավարների, հանրաքվեի ճանապարհով չի երկարաձգի նախագահական իր լիազորությունները, ինչին, սակայն, ընդդիմությունը չէր հավատում:
Երեկ Երեւանում Ռուսաստանի նախագահն իր գործընկերոջ հետ մամուլի համատեղ ասուլիսում նշեց, որ եթե Ասկար Ակաեւը ցանկություն հայտնի ժամանելու Ռուսաստան, ապա ռուսական իշխանությունները դեմ չեն լինի: Վլադիմիր Պուտինի համար, պարզվում է, Կիրգիզիայի իրադարձություններն անակնկալ չէին եւ դրանց պատճառը «իշխանությունների թուլությունն ու սոցիալ-տնտեսական կուտակված խնդիրներն էին»: Տպավորությունն այնպիսին էր, որ Պուտինն այնքան էլ չի ափսոսում Ակաեւի տապալումը:
«Մենք ակնկալում ենք, որ ընդդիմության առաջնորդները գիտակցելով իրենց պատասխանատվությունը սեփական ժողովրդի հանդեպ, որքան հնարավոր է կարճ ժամկետներում կվերահսկեն իրավիճակը: Այդ մարդիկ մեզ լավ ծանոթ են: Անցյալում աշխատելով Կիրգիզիայի կառավարման եւ իշխանական մարմիններում, տարիներ շարունակ ամեն կերպ օժանդակում էին Կիրգիզիայի եւ Ռուսաստանի հարաբերությունների զարգացմանը», ասաց Պուտինը:
Այսօր քաղաքական վերլուծաբաններն սկսել են նշել ԱՊՀ տարածքում հաջորդ «գունավոր» հեղափոխության հնարավոր վայրը: Եթե հետեւենք տրամաբանությանը, ապա նման հեղափոխություն կարող է տեղի ունենալ Ադրբեջանում: 2005 թ. աշնանը մեր հարեւան հանրապետությունում անցկացվելու են խորհրդարանական ընտրություններ եւ, ինչպես նկատում են Արեւմուտքում, դրանք փորձություն կլինեն Իլհամ Ալիեւի համար:
ԹԱԹՈՒԼ ՀԱԿՈԲՅԱՆ