Ասում է հայտնի թուրք սոցիոլոգ Թաներ Աքչամը
Ավարտվեց «Ծանրագույն հանցանք, ծայրագույն մարտահրավեր. ցեղասպանությունն ու մարդու իրավունքները» թեմայով Երեւանում հրավիրված միջազգային համաժողովը: Դա հրավիրել էր Հայոց ցեղասպանության 90-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումների կազմակերպման պետական հանձնաժողովը: Թերեւս այս հանգամանքն էլ նպաստեց, որ համաժողովն ունենա որոշակի բարձր մակարդակ, դրա աշխատանքներին մասնակցեն աշխարհի տարբեր երկրներից հայտնի մասնագետներ, այսպիսով ապահովվի համաժողովի ներկայացուցչությունը:
Կարեւորն, ինչ խոսք, համաժողովի արդյունքներն են եւ միջազգային արձագանքները: Կարեւոր է նաեւ աշխատանքների գնահատականը: Որքան էլ դժվար լինի առանց արդյունքների ամփոփումը խոսել գիտաժողովի աշխատանքների գնահատման մասին, այնուամենայնիվ, «Ազգը» գնահատականի խնդրանքով դիմեց համաժողովի մասնակիցներից Մինեսոտայի համալսարանի պրոֆ Թաներ Աքչամին:
- Ի՞նչ կարծիքի եք երեւանյան համաժողովի աշխատանքների մասին:
- Սա գիտական համաժողով չէր: Ավելի շուտՙ համաշխարհային հասարակական կարծիքին ուղղված հիշատակման միջոցառում էր: Հետեւաբար չէր կարելի ակնկալել այստեղ գիտական լուրջ բանաձեւերի ծավալում: Համաժողովի նպատակը սեփական հարցի մասին այլ ժողովուրդներին հաղորդակից դարձնելն էր եւ նրանց աջակցությունն ստանալը: Ըստ երեւույթին, փորձ է արվում հարցի լուծումն այդ ճանապարհով ապահովել:
- Լուծում ասելիս ի՞նչ նկատի ունեք:
- Իմ կարծիքով, Թուրքիան պետք է հաշտվի իր պատմության եւ համակերպվի հայերի դեմ կատարված անարդարության փաստի հետ: Թե դա ինչպե՞ս կլինի, դժվարանում եմ ասել: Անցյալի պատմական իրադարձությունների որակումը սոսկ ցեղասպանություն բավական չէ դրա լուծման համար: Կան բազմաթիվ ձեւեր: Այդ ձեւերից կարեւորը ուժերի միջազգային հարաբերակցությունն է եւ դա ընդունելու հասարակությունների կարողությունը: Այդ առումով թուրք հասարակությունը որքա՞ն ընդունակություն կկարողանա ցուցաբերել, չգիտեմ: Միշտ չէ, որ հնարավոր է լինում արդարությունն ապահովել մինչեւ վերջ:
- Համաժողովը կնպաստի՞ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը:
- Որոշակի ազդեցություն կունենա կամ ոչ, որովհետեւ ճանաչման համար կարեւոր են մի շարք այլ գործոններ: Համենայն դեպս, համաժողովը կարող է սկիզբ դնել, որ հաշտեցման գործով զբաղվող մարդիկ ծանոթանան, շփվեն: Դա միաժամանակ կարող է օգտակար լինել հասարակական կազմակերպությունների մակարդակով քաղաքացիական նախաձեռնությունների ցուցաբերման համար:
- Համաժողովն ինչպե՞ս կանդրադառնա հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա:
- Չգիտեմ, որովհետեւ այդ հարաբերությունները միջպետական են, հետեւաբար համաժողովը կարող է եւ բացասաբար անդրադառնալ: Չի բացառվում, որ թուրքական մամուլը բացասաբար արձագանքի դրան:
- Ձեր կարծիքով, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանը հետամուտ լինելիս Հայաստանն ի վիճակի՞ է միաժամանական բարելավել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ:
- Կարող է եւ ոչ, սակայն դրա համար չպետք է ակնկալել, որ Հայաստանը հրաժարվի ցեղասպանության ճանաչումից: Դա աբսուրդ կլինի: Միջազգային ճանաչումը Հայաստանի բնական իրավունքն է: Եթե նա երկկողմ հարաբերություններում Թուրքիայից չպահանջի ցեղասպանության ճանաչումը... Հայաստանն արդեն այդպիսի պահանջ չի ներկայացնում:
ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ