«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

https://www.azg.am | WAP | WAP-CULTURE

#97, 2005-05-28 | #98, 2005-05-31 | #99, 2005-06-01


ՎԵՐԱՀՐԱՏԱՐԱԿՎԵԼ Է Վ. ԲԵՐԱՐԻ «ՍՈՒԼԹԱՆԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ» ԳԻՐՔԸ

Փարիզի «Ֆելեն» հրատարակչությունը վերատպել է ճանապարհորդ, հելլենագետ, 19-րդ դարավերջի կայսրությունների (Ռուսաստան, Պարսկաստան, Թուրքիա, Մակեդոնիա) մասնագետ Վիկտոր Բերարի (1864-1931 թթ.) «Սուլթանի քաղաքականությունը» գիրքը: Առաջին անգամ 1897 թ. լույս տեսած աշխատության երկու մասերին ավելացված է երրորդ մասը («Մահմեդականները եւ Եվրոպան»), որտեղ խոսվում է Հայկական հարցի միջազգային կողմերի եւ քաղաքական նոր ուժերի մասին:

Վիկտոր Բերարը Կոստանդնուպոլսում էր 1894-1896 թթ. հայկական ջարդերից հետո, որոնց վերաբերող տեղեկություններ ժողովեց ինչպես հասարակ քաղաքացիներից, այնպես էլ օսմանյան կառավարիչների մերձավորներից: Աշխատության երկրորդ մասում Բերարը որպես սկզբնաղբյուր օգտագործում է անգլիացի եւ ֆրանսիացի դիվանագետների կազմած «Կապույտ գիրքը», որտեղ հաշվարկված են կայսրության արեւելյան նահանգների մարդկային եւ նյութական կորուստները:

Բոլոր պատմությունները բացահայտում են սուլթան Աբդուլ Համիդի բարբարոս քայլերը: Մտագար սուլթանը չէր վստահում ոչ մեկին, մարդկանց խմբերի միջեւ ատելություն ու թշնամանք էր սերմանում հանուն սեփական անվտանգության: Հեղինակը ցույց է տալիս, որ ինչպես Կոստանդնուպոլսում, այնպես էլ արեւելյան (հայկական) նահանգներում կոտորածները եղել են ծրագրված եւ իրականացվել են մանրակրկիտ կերպով:

Այս ամենը հերքում է թուրք կառավարիչների այն պնդումները, թե ջարդերն սկսվել են արեւմտահայերի ինչ-որ ապստամբության պատճառով: Հայտնի է, որ 1894-1896 թթ. 300 հազար հայ սպանվեց: Հեղինակը եվրոպական երկրների անտարբերությունը բացատրում է նրանց տնտեսական շահերով: Բերարի խոսքերով, Եվրոպայի համար կարեւորը «պետական պարտքի վերահսկումն էր»:

Աշխատությունը գրված է պարզ ոճով, թուրքական հասարակության խոր իմացությամբ եւ արդարամտությունը պաշտպանելու մտահոգությամբ:


© AZG Daily & MV, 2009, 2011, 2012, 2013 ver. 1.4