«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

Ո՞Ր ՈՒՂԻՆ Է ՆԱԽԸՆՏՐԵԼԻ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՄԱՐ

Մտորում են քաղաքական գործիչները

Վերջին շրջանում առավել հաճախացել են խոսակցությունները, թե գունավոր հեղափոխությունների հաջորդ հանգրվանը Հայաստանն է լինելու: Մեր քաղաքական գործիչները շունչները պահած հետեւում են դրսից եկող բոլոր կանխատեսումներին: Հետաքրքրական է, որ «հեղափոխական» Հայաստանի մասին շատ ավելի խոսում են ռուս քաղաքագետները: Վերջերս ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Բելկովսկին եւս անդրադառնալով հետխորհրդային տարածքում հեղափոխությունների հեռանկարին, Հայաստանն այդ ցանկում համարեց առաջիններից մեկը: Իսկ ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշի հայտնի հայտարարություններից հետո «ծաղկային» հեղափոխության շունչը կարծես մեզանում ավելի զգալի դարձավ:

Կհայտնվի՞ արդյոք Հայաստանը «հեղափոխական» վարդերի ու կակաչների շարքում, ի զորու կլինե՞նք տարածաշրջանով հետաքրքրված գերտերությունների շահերին համադրել մե՛ր երկրի շահերը: Այս հարցերի շուրջն է մեր զրույցը քաղաքական գործիչներ Վազգեն Մանուկյանի (ԱԺՄ), Արամ Կարապետյանի (ՆԺ), Սամվել Նիկոյանի (ՀՀԿ), Արամ Մանուկյանի (ՀՀՇ), Հրայր Կարապետյանի (ՀՅԴ) եւ Արամ Զ. Սարգսյանի («Հանրապետություն») հետ:

Վազգեն Մանուկյան - Անհրաժեշտ է նախ գնահատել, թե ինչպիսի երկիր է Հայաստանը: Իշխանությունը մեզանում բավական թույլ է, Ռոբերտ Քոչարյանն ու իր շրջապատը մեծ հեղինակություն չունեն: Բայց մյուս կողմից էլ իրենք նստած են մի համակարգի վրա, որը շատ հզոր է: Սակայն այսօր այդ համակարգը նոր տերեր է փնտրում, տերեր, որոնք ավելի ընդունելի կլինեն թե՛ դրսի, թե՛ մեր հասարակության համար:

Ի՞նչը լավ կլինի Հայաստանի համար. իշխանափոխությունը, բայց, եթե իշխանության եկած ուժը հաստատ զբաղվի այդ համակարգի ձեւափոխմամբ:

Ինչի՞ն եմ ես դեմ: Այսօր ընդդիմության մեջ կան գործիչներ, ովքեր ձեռքերը դոշերին խփելով ասում են, թե մենք արեւմտամետ ենք: Ուզում են դուր գալ, որ Արեւմուտքը իրենց միջոցով անի այն, ինչ արեց Վրաստանում, Ուկրաինայում: Կարծում եմ, որ Արեւմուտքը բավական խելք ունի, որ հասկանա, թե ով է իրական արժեքներ կրողը: Բայց եթե նրանց վրա հենվելով իշխանություն փոխվի, նոր չարիք է լինելու Հայաստանի համար: Ըստ իս, հեղափոխական փոփոխությունների շղթան կսկսվի 2007-ին: Մինչ այդ կարող են լինել տարբեր ցունամիներ, բայց ոչ ավելին:

Հրայր Կարապետյան - Կան քաղաքական ուժեր, որոնք շատ են ցանկանում, որ մեզ մոտ եւս տեղի ունենա հեղափոխություն, բայց դրանք մեզ չեն հասնում, որովհետեւ կայունությունը մեր ժողովրդի սրտով է: Եվ այն պետք է պահպանենք:

Արամ Մանուկյան - Գործընթացները ցույց են տալիս, որ ներմուծված հեղափոխությունները պարտքի վերադարձման պայման են պարունակում: Մենք սա մերժում ենք: Եվ ընդհանրապես հեղափոխությունների կողմնակից չենք: Բայց եթե հասարակության մեջ այդ պահանջը հասունանում է, ու դրան նպաստում են իշխանությունները, հեղափոխությունը դառնում է անխուսափելի: Ներկայիս իշխանություններն իրենց «խելոք» քաղաքականությամբ մոտեցնում են հեղափոխական ըմբոստության պահը:

Արամ Կարապետյան - Հայաստանում զարգացումները կգնան հեղափոխական ճանապարհով: Միանշանակ է, որ լինելու են արտահերթ խորհրդարանական եւ նախագահական ընտրություններ: Ինչ վերաբերում է դրսի ուժերի միջամտությանը, բացառում եմ, որ այդպիսիք չլինեն: Ով կասի հակառակը, սուտ է:

Սամվել Նիկոյան - Գունավոր հեղափոխությունների ձեռագիրը նույնն է, բոլորը կապված են համապետական ընտրությունների հետ: Այնպես որ, եթե 2007-2008 թթ. մեր ընտրությունները կեղծվեն, բացառված չէ, որ մեզ մոտ եւս հեղափոխություն լինի: Բայց մինչ այդ բացառում եմ:

Արամ Զ. Սարգսյան - Այլասերված արժեքային համակարգը միայն հեղափոխությամբ է հնարավոր փոխել: Հետեւապես, Հայաստանին անհրաժեշտ է դեմոկրատական հեղափոխությունՙ ժողովրդական ընդվզմամբ: Համոզված եմ, որ ե՛ւ Վրաստանում, ե՛ւ Ուկրաինայում հեղափոխությունները ոչ թե գունավոր էին, դրանով մենք վիրավորում ենք այդ ժողովուրդներին, այլ ժողովուրդն ուներ ռեսուրս, ոտքի կանգնեց, աշխարհն էլ օգնեց նրանց: Խելոք է այն գերտերությունը, որն օգնում է ոչ թե անհատին, այլ ժողովրդին: Ռուսաստանն օգնեց Քոչարյանին, իսկ Արեւմուտքը վրաց ժողովրդին, ոչ թե՛ Շեւարդնաձեին, եւ ձեռք բերեց հեղինակություն:

- Հայաստանում կա՞ այն քաղաքական ուժը, կամ ուժերը, որն ունի բավարար ռեսուրս հեղափոխություն իրականացնելու համար, ընդհուպ իշխանություն վերցնելը:

Արամ Զ. Սարգսյան - Անիմաստ է այդ ուժը փնտրել կուսակցությունների շարքում: Նրանցից ով որ կասի, թե ինքն է այդ ուժը, գլուխգովան է: Այդ ուժը ժողովուրդն է: Թե ո՞ւմ հետեւից կգնա ժողովուրդը, դա եւս նրա ընտրության խնդիրն է:

Արամ Կարապետյան - Որեւէ մեկն այսօր չի կարող ասելՙ ինքը կարո՞ղ է իշխանություն վերցնել, թե՞ ոչ: Որովհետեւ Հայաստանում հեղափոխության հաղթանակից հետո պետք է տեղի ունենան ազատ, արդար ընտրություններ եւ ժողովրդի լիիրավ մանդատին արժանացած ուժն էլ կձեւավորի իշխանություն: Իսկ հեղափոխություն իրականացնող ուժերն ընդդիմության ռադիկալ թեւերն են լինելու:

Արամ Մանուկյան - Այդպիսի ուժեր, անշուշտ, կան: ՀՀՇ-ն դիտում եմ նրանց շարքում: Բայց ցավալին այն է, որ մեծացել է արտաքին գործոնի դերը, եւ Հայաստանում չէ, որ որոշվելու է Հայաստանի ապագան: Դրանում որոշակի դեր կարող են ունենալ գերտերությունները, որոնք Հայաստանում կգտնեն «պարտնյոր» կուսակցություններ եւ նրանց միջոցով կիրականացնեն հեղափոխություն:

Սամվել Նիկոյան - Չեմ տեսնում ոչ այն քաղաքական ուժը, ոչ էլ այն իրավիճակը, որը կարող է գործընթացները տանել հեղափոխության:

Վազգեն Մանուկյան - Ես տեսնում եմ բազմաթիվ բեկորներՙ կուսակցություններ, անհատներ, որոնք ցրված են ե՛ւ ընդդիմության մեջ, ե՛ւ իշխանության: Որոշակի սկզբունքների շուրջը նրանց համախմբումը դեռ տեղի չի ունեցել, այն դեռ առջեւում է:

- Ռուսաստա՞ն, թե՞ Արեւմուտք: Գերտերություններից յուրաքանչյուրը մեր տարածաշրջանում ունի իր հստակ շահերը: Իսկ ո՞րն է մե՛ր իսկ շահով թելադրված նախընտրելի ուղին:

Վազգեն Մանուկյան - Միացյալ Նահանգները նախկին ԽՍՀՄ տարածքում ուզում է տեսնել այնպիսի պետություններ, որոնք ոչ միայն կատարեն իր թելադրանքը, այլեւ նման լինեն իրեն: Սակայն այդ երկրներում այսօր իշխում է կրիմինալ ռեժիմը: Եվ բնական է, որ Արեւմուտքը պաշտպանելու է այն ուժերին, ովքեր պայքարում են այդ ռեժիմի դեմ: Իսկ Ռուսաստանը պաշտպանում է կրիմինալ ռեժիմներին, քանի որ իր մոտ եւս նույնն է: Ստացվել է հետաքրքրական իրավիճակ: Թվում է, թե պայքարը Ռուսաստանի եւ Արեւմուտքի ազդեցությունների հաստատման միջեւ է: Բայց իրականում այն ուժերը, ովքեր ուզում են ազատվել կրիմինալ ռեժիմներից, դաշնակից տեսնում են ոչ թե Ռուսաստանին, այլ Արեւմուտքին: Այս առումով մեզ համար խոստումնալից է Արեւմուտքը, իհարկե, առանց փակ աչքերով նրա գիրկն ընկնելու:

Հրայր Կարապետյան - Ռուսաստանը մեր ռազմավարական գործընկերն է, բայց մեր շահը պահանջում է նաեւ սերտ հարաբերություններ Միացյալ Նահանգների հետ:

Արամ Կարապետյան - Ի՞նչ է կատարվում այսօր Վրաստանում: ԱՄՆ-ն իր շահն ունի այնտեղ, Ռուսաստանըՙ իր: Բայց այս ամենի մեջ ո՞րն է Վրաստանի օգուտը, չեմ տեսնում: Այն, որ մեծանում է արտագա՞ղթը, որ ունի ազգային փոքրամասնությունների լուրջ խնդիրնե՞ր: Ղարաբաղի, ազգային անվտանգության ապահովման, մեր տնտեսության զարգացման հարցում Ռուսաստանից բացի որեւէ մեկը մեզ օգնել չի կարող: Թող փորձեն հակառակն ապացուցել: Երբ ես ասում եմ, եթե թուրքական բանակն ուզենա, 40 րոպեում կհայտնվի Երեւանում, ինձ պատասխանում ենՙ թուրքերը նման բան չեն անի: Ես էլ հարցնում եմ. ԼՂ պատերազմն ավարտված չէ, Թուրքիան սատարում է Ադրբեջանին, Նախիջեւանում ստեղծվում են նոր դիրքեր, ո՞վ ասաց, որ հնարավոր չէ:

Ավանտյուրաների ժամանակներն անցել են եւ ռուսամետ ուղղվածությունն աքսիոմա է: Միաժամանակ կարեւորում եմ ԱՄՆ-ի դերը: Այնպես որ Հայաստանի հզորացման համար կարեւոր է գտնվել Ռուսաստանի գեոքաղաքական դաշտում, համադրելով բարյացակամությունը:

Արամ Զ. Սարգսյան - Հայաստանն անկախ երկիր է ու Ռուսաստանի գուբերնիան չէ: Թող մեզ չվախեցնեն Ռուսաստանից տարանջատվելու հետեւանքներով: Կան ռուս քաղաքական գործիչներ, որոնք ամեն ինչ անում են մեզ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ թշնամացնելու համար: Բայց չէ՞ որ պարտադրված ենք ապրել այս տարածաշրջանում: Ռուսները Ջավախքում հանրահավաքներ կազմակերպեցին, իրենք գնալու են, իսկ իրենցից հետո ի՞նչ է մնալուՙ իրար թշնամի հայ ու վրացի ժողովուրդնե՞ր: Տեսնենք ի՞նչ են առաջարկում Ռուսաստանը եւ ԱՄՆ-ը: Ռուսաստանը որեւէ բան առաջարկո՞ւմ է, բացի «Գույք պարտքի դիմաց»-ից, գազամուղը Հայաստանի տարածքով չանցկացնելուց: Ի՞նչ է առաջարկում Արեւմուտքը. մի՛ կեղծեք ընտրությունները, եղե՛ք ժողովրդավար: Մեր քաղաքակրթության ուղղությունը մենք որոշել ենք դեռ 301 թ.-ինՙ դառնալով քրիստոնյա: Եվրոպան մեզանից ուշ դարձավ քրիստոնյա, բայց նրանք քրիստոնեությունը վերածեցին քաղաքականության: Այն արժեքները, որ առաջարկում է Եվրոպան, քրիստոնեական են: Աստվածաշնչյան «մի՛ սպանիր»-ի, «մի՛ գողացիր»-ի փոխարեն ասում ենՙ հարգի՛ր մարդու իրավունքները, կոռումպացված համակարգ չի կարելի ունենալ:

Չմոռանանք, այս արժեքների հայրերը մենք ենք, հետեւապես, մեր ուղղվածությունը պետք է լինի դեպի Եվրոպա:

Արամ Մանուկյան - Խելացի արտաքին քաղաքականություն վարելու դեպքում կարող ես ունենալ լուրջ գործընկերներ թե՛ Ռուսաստանում, թե՛ ԱՄՆ-ում, թե՛ Եվրոպայում: Իզուր չեն ասումՙ շահերը հավերժական են լինում, իսկ միջոցներն ու գործընկերներըՙ ժամանակավոր: Պետք է հստակեցնել երկրիդ շահն ու այդ ուղղությամբ աշխատել:

- Ներքաղաքական ուժերն այսօր բաժանված են արեւմտամետների ու ռուսամետների: Արդյոք սա վտանգավոր խաղաքարտ չէ՞ այդ երկրների ձեռքում:

Հրայր Կարապետյան - Լիովին ընդունում եմ այդ անհանգստությունը: Լուրջ քաղաքական ուժը պիտի լինի հայամետ ու առաջնորդվի ազգային պետական շահով:

Արամ Զ. Սարգսյան - Շատ վատ եմ վերաբերվում նրանց, ովքեր քաղաքական դաշտը բաժանում են արեւմտամետների ու ռուսամետների: Ես ոչ մեկն եմ, ոչ մյուսը: Բայց եթե իշխանություններն ինձ արեւմտամետ են համարում, թող օգտվեն իմ արեւմտամետությունից, թող վազեն իրենց ռուս ղեկավարների մոտ ու ասեն, որ «Հանրապետությունը» երկիրը տանում է Արեւմուտք, մեզ փող տվեք, որ չթողնենք տանեն: Հօգուտ երկրի այդքանը թող անեն:

Արամ Կարապետյան - Աշխարհում չկա մի երկիր, ուր չլինեն տարբեր կողմնորոշումներ ունեցող կուսակցություններ: Ոչ Արամ Զ. Սարգսյանն է պակաս հայ, երբ ասում է, թե Հայաստանի համար ճիշտը արեւմտյան կողմնորոշումն է, ոչ էլ Արամ Կարապետյանը, երբ ճիշտը ռուսականն է համարում: Բայց նաեւ շատ ուրախ կլինեի, որ Հայաստանի հաջորդ նախագահն ու իշխանությունը այնպիսի ներքաղաքական իրավիճակ ստեղծեին, որ բոլորը հավաքվեին մեկ պնակի մեջ:

Արամ Մանուկյան - Քաղաքական ուժերի նման բաժանվածությունը սխալ եմ համարում: Հիվանդագին սեւեռումըՙ մի երկրին կողմ կամ մյուսին դեմ, դիվանագիտություն չէ: Պարզապես պետք է հայաստանամետ լինել:

Սամվել Նիկոյան - Այն ուժերը, որոնք իրենց հայտարարում են ռուսամետ կամ արեւմտամետ, ընդամենը համալրում են 5-րդ շարասյունը: Եվ եթե որեւէ գերտերություն ցանկանա միջամտել մեր ներքին գործերին, առաջին հերթին օգտագործելու է հենց այդ շարասյունը:

Վազգեն Մանուկյան - Ինչ վերաբերում է խաղաքարտ լինելուն, մենք այդպիսին կդառնանք, քանի դեռ չենք ստեղծել քաղաքացիական հասարակություն, այնպիսի ազգային գաղափարների վրա հիմնված իշխանություն, որը համահունչ է համաշխարհային արժեքներին:

ԱՐՄԻՆԵ ՍԻՄՈՆՅԱՆ