«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

ՈՉ ՄԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ ԱՅՍՊԻՍԻ ՊԱՏԱՐԱԳ ՉՈՒՆԻ

Հարցազրույց Հայաստանի պետական երգչախմբի գեղ. ղեկավար եւ գլխավոր դիրիժոր, ժող. արտիստ Հովհաննես Չեքիջյանի հետ

Օրերս Հայաստանի պետական երգչախումբը Հովհաննես Չեքիջյանի ղեկավարությամբ իրականացրեց Կոմիտասի «Պատարագի» ամբողջական ձայնագրությունը` բնագրին հարազատ:

Հաշվի առնելով կոմիտասյան «Պատարագի» կոթողային արժեքը եւ ձայնագրության գեղարվեստական բարձր մակարդակը` տեղի ունեցածը պիտի համարել իրադարձություն մեր ազգային-հոգեւոր երաժշտական կյանքում:

- «Մաեստրո՛, տարիներ առաջ ձայնագրեցիք Եկմալյանի «Պատարագը», այսօր` Կոմիտասի: Որքան ինձ հայտնի է, մտահղացումը եւ նախաձեռնությունը եւս բացառապես Ձերն էր:

- Դուք ճիշտ եք: Տարիներ շարունակ փայփայել եմ Կոմիտասի «Պատարագը» ձայնագրելու միտքը, քանի դեռ ողջ եմ: Ես ինձ չպիտի ներեի, եթե դա չանեի: Ձայնագրությունն իրականացավ պետական պատվերի շրջանակներում, եւ այս առիթով ուզում եմ երախտագիտությունս հայտնել մշակույթի նախարարությանը, որ ճիշտ եւ ժամանակին հասկացան գործի կարեւորությունը եւ ընդառաջեցին:

- Կոմիտասի «Պատարագը» հաճախ որակվում է որպես համաշխարհային հոգեւոր երաժշտության գոհարներից մեկը, մանավանդ իբրեւ բազմաձայնության անգերազանցելի նմուշ: Դուք համաձա՞յն եք այդ բնորոշմանը:

- Միանշանակ այո: Ես կասեի ավելին. ծանոթ լինելով շատ ժողովուրդների, հռչակավոր կոմպոզիտորների մեսսաներին, որոնցից առավել հայտնիները նաեւ մեր երգչախումբն է հնչեցրել, այդուհանդերձ պիտի համարձակվեմ ասել, որ ոչ մի ժողովուրդ այսպիսի պատարագ չունի: Այսինքն, իմ խորին համոզմամբ, այս գործը ոչ միայն համաշխարհային արժեք է առհասարակ, այլեւ մեսսաների եւ պատարագների մեջ իրեն հավասարը չունեցող միավոր: Սա իմ կարծիքն է: Փառք Աստծո, որ իրականացավ իմ վաղեմի երազանքը` պետական երգչախմբի շուրթերով ձայնագրվեց Կոմիտասի «Պատարագը»: Եվ քանի որ մեր զրույցի առիթը Կոմիտասն է, ավելորդ չեմ համարում կրկնելու այն, ինչ միշտ ասել եմ եւ որը, անշուշտ, նորություն չէ. դա այն է, որ Կոմիտասը մեզ համար անչափելի մեծություն է: Նորություն չէ նաեւ այն, որ Կոմիտասը իր խոշոր ու մնայուն տեղն ունի նաեւ համաշխարհային երաժշտության անդաստանում: Այսքանով հանդերձ` զարմանալին, թե՞ ողբերգականը (իր իսկ ճակատագրի հանգույն) այն է, որ այդ մեծությունը մինչեւ օրս ըստ արժանվույն հասկացված ու գնահատված չէ հենց մեզանում: Պատճառներից մեկը եւ, կարծում եմ, հիմնականը կոմիտասյան երաժշտության ոչ լիարժեք քարոզչությունն ու մատուցումն է:

Այս առումով գոնե մեր խումբը ամաչելու խնդիր չունի, քանի որ Կոմիտասը մշտապես իր ծանրակշիռ տեղն է ունեցել Հայաստանի պետական երգչախմբի երգացանկում: Մեր բազմաթիվ համերգային շրջագայությունների ընթացքում ականատեսը եւ վկան ենք եղել այն իրողության, թե օտար ունկնդիրը ինչպիսի ոգեւորություն եւ լուրջ հետաքրքրություն է դրսեւորել կապելլայի հատկապես կոմիտասյան կատարումների հանդեպ: Եվ այսօր իրապես հպարտ եմ, որ Հայաստանի պետական երգչախումբը կոմիտասյան երգի քարոզչության ազգանվեր գործում ունեցել է եւ այսօր էլ ունի իր համեստ ներդրումը, որի հերթական դրսեւորումը եղավ «Պատարագի» նորերս ավարտված ձայնագրությունը:

- 2005 թ. գարունը բավական բեղուն էր կապելլայի համար. բացի ձայնագրությունից նաեւ մի շարք ելույթներ, հիշարժան էր օպերային թատրոնի դահլիճում կայացած ապրիլի 23-ի հուշ-համերգը, որը Մեծ եղեռնի 90-ամյա տարելիցին նվիրված գլխավոր համերգային իրադարձությունն էր: Հիանալի արձագանքներ եղան մասնագետների եւ ունկնդրի կողմից, որոնց մեջ զգալի թիվ էին կազմում 90-ամյակի միջոցառումներին մասնակից օտարազգի հյուրերը: Պատասխանատվությունը մեծ էր. Ձեզ եւ երգչախմբին էր վիճակված ներկայացնել մեր երգը, մշակույթը, մեր պետության դեմքը...

Երգչախումբը այս անգամ եւս պատվով դուրս եկավ հերթական փորձությունից. հրաշալի համերգ տեղի ունեցավ: Օրվա առիթը թելադրում էր չծափահարել, այլապես դահլիճը պիտի թնդար ծափերից, ինչը ի վերջո տեղի ունեցավ. զսպված հիացումը պայթեց ամենավերջում:

Եվ այնուամենայնիվ, մեր երաժշտասերը վերջին տարիներին շատ քիչ առիթներ է ունենում լսելու կապելլային` չհաշված նմանատիպ ելույթները, որոնց ժամանակ որպես կանոն ծրագիրը, թեկուզ մենահամերգը, մեծապես հարմարեցվում է իրադարձությանը, որ նույնպես հասկանալի է: Այնինչ մարդիկ ավելի հաճախ են ուզում լսել կապելլային մենահամերգով, նոր ծրագրով:

- Այո՛, ես ինքս էլ շատ գոհ մնացի թե՛ երգչախմբի, թե՛ Հայաստանի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի (որոշ համերգներ կատարվեցին նվագախմբի հետ) կատարումներից: Ծրագիրն էլ օրվա ոգուն համահունչ էր` հատվածներ պատարագից, ռեքվիեմներից: Մեր հոգու պարտքն էր, պարտավոր էինք: Ամենակարեւորն ինձ համար ժողովրդի գնահատականն է. նա է իսկական դատավորը: Ժողովրդական արտիստի իմ կոչումը նախ եւ առաջ ընկալում եմ այդ տեսանկյունից, այդ գիտակցությունն ունեցել եմ միշտ:

Ինչ վերաբերում է մենահամերգներին, նորություն պիտի չասեմ. դրանց բացակայության պատճառը մեր օրերին հատուկ տխուր իրողությունն է. ծախսերը չեն արդարացնում, օժանդակություն է պետք, որը գրեթե չկա: Հասկանալի է` մի պետություն, որ նոր է կառուցվում, իր առջեւ ուրիշ խնդիրներ ունի` գուցե ավելի կարեւոր, բայց կարծում եմ` ժամանակն է արդեն, որ լուրջ ուշադրություն եւ պետական օժանդակություն հատկացվի մեր ազգային մշակույթին ու արվեստին լայն առումով: Այլապես հետո ուշ է լինելու վերականգնել կորսվածը: Իսկ կորցնում ենք ամեն օր` հեռանալով մեր արմատներից: Կորցնում ենք մեր ազգային-դասական երգը, պարը, մեր ոսկեղենիկ լեզուն: Չորս կողմը` օտարամուտ բարքեր, բառեր, ռիթմեր: Եվ եթե կապելլան (եւ մեզ պես շատ-շատերը) չի կարող իր ծախսերը ծածկել, ուրեմն պիտի լռի՞, ուրեմն պիտի խոսի անճաշակությո՞ւնը, ցածրակա՞րգը, ուրեմն մեր մատաղ սերունդը «հայացրած» բառերով արաբաթուրքաքրդական ռիթմն ու «երաժշտությո՞ւնը» պիտի ընկալի որպես ազգային ու սնվի դրանով: Ո՛չ եւ ո՛չ: Մենք բոլորս ենք պատասխանատու ապագա սերունդների առաջ:

- Ի՞նչ ծրագրեր ունեք մոտ ապագայում:

- Հույս ունենք, որ վերջերս հետաձգված շրջագայությունը կիրականանա, եւ հուլիսին կմասնակցենք Հունաստանում կայանալիք փառատոնին: Շատ դժվար է նման մեծ խումբը համերգային շրջագայության տանել, բայց անում ենք հնարավորը, որ իրականանա: Վերադառնալով Կոմիտասի «Պատարագին»` ասեմ, որ ձայնասկավառակը շուտով պատրաստ կլինի, որը, կարծում եմ, մեծ նվեր է մեր երաժշտասեր հասարակությանը, բոլորիս:

Հարցազրույցը վարեց ՀԱՅԿ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ