Երեւանի սրճարանային ծառայությունների «կուլտուրան»
Միջին քաղաքացու համար երեւանյան բար-սրճարանները հիմնականում մատչելի չենՙ աշխատավարձի համամասնությամբ եթե մոտենանք: Իհարկե, սա զուտ սուրճով չսահմանափակվելուն է վերաբերում, նախ չեն էլ թողնի, որովհետեւ մատուցողուհին իր պարտքն է համարում չծխող հաճախորդի մոխրամանը պարբերաբար փոխելու պատրվակով մոտենալ եւ հետաքրքրվել, թե արդյոք որեւէ բան չի ցանկանում: Այնքան, որ ճարահատ որեւէ բան ես պատվիրում կամ հեռանում ես: Առաջարկված սննդի ու ըմպելիքի որակը (հատկապես սուրճի) շատ հաճախ անհամապատասխան է առաջարկված գներին: Այսպես օրինակ, Թումանյան փողոցի «Ակումբ» ռեստորանը բավականին ինքնատիպ, բետոնի հատուկ անմշակ յուրօրինակ լուծումներովՙ մի քիչ արվեստական, մի քիչ արհեստական, մառանի նմանվող, նախասրահում գրքերի, կատալոգների վաճառատեղիով, հետաքրքրական վայր է դիտվում հատկապես արտասահմանցի հայերի եւ տեղացի երիտասարդների աչքերով: Այստեղ մատուցվում են արեւմտահայկական խոհանոցին բնորոշ ճաշատեսակներ: Տերը պոլսեցի է, սակայն այստեղ էլ թափանցել են հայաստանյան սպասարկման տարրերը. աստիճանաբար համափոխվող, կերպարանափոխվող, չափափոխվող սննդատեսակներով: Նախապես այս վայրին տեղյակ հաճախորդը մեկ այլ այցին կարող է նույն ուտեստը պատվիրելիս չստանա նույն որակի սնունդ, սակայն ձեռք բերի որոշակի հետեւանքներ, ասենք, առողջական: (Անշուշտ, վճարումը կատարում է):
Օղակաձեւ զբոսայգու կամերային երաժշտության տան հարեւանությամբ սրճարանում, որտեղ փայտյա ճաղերի շնորհիվ առանձնացումների համար անգամ ժամավճար են գանձում, մատուցողուհին պատվիրվող սննդի որակը վստահաբար երաշխավորում է, մատուցում, սակայն, անհայտ բաղադրությամբ մի բան: Զանգվի ձորի «Մոնտե Քրիստո» ռեստորանի բացօթյա սրահում հաճախորդին սպասվող անակնկալը, օրինակ, սեղանի փոշոտ ափսեները կարող են լինել: Հաճախորդիՙ դրանց փոխելու պահանջին հետեւում է մատուցողիՙ ճպպացնող բերանով «մաքուր թոզ էՙ ինչ կլինի» պատասխանը, որից հետո պատվիրատուին մնում է թողնել, հեռանալ: Մեկ ուրիշ տեղՙ Նկարչի տան կողքի սրճարանում մատուցված 4 սուրճի փոխարեն կարող են ներկայացնել 5-ը, եւ այսպես օրինակները կարելի է շարունակել:
Չընդհանրացնելով նման երեւույթներըՙ կարելի է, սակայն, ասել, որ հին ստերեոտիպով աշխատող հասարակական նման օբյեկտները մոռանում են այսօրվա մրցակցային պայմանները եւ մասնավորի իրենց կարգավիճակը: Մեկ-երկու անգամ հաճախորդին խաբելով չէ՞ որ հաճախորդ են կորցնում: Հայկական սովորության համաձայն, նախապես ապահովելով որոշակի որակ ու մակարդակ, անցնում են հաջորդ փուլինՙ «խալտուրային» (սա նաեւՙ արտադրության, ոչ միայն սպասարկման ոլորտում):
Թե ինչի հետեւանք է սա, կարելի է պատկերացնելՙ բացելով նրանց խոհանոցի վարագույրը: Խոհանոց, որ հիմնականում աշխատում է խաբեության վրա: Զրուցակցիս ընտրությունը որքան պատահական, նույնքան միտումնավոր է: Ռուս-հայկական սլավոնական համալսարանի սոցիալ-մշակութային ծառայության եւ տուրիզմ ֆակուլտետի IV կուրսի ուսանողուհին մինչ այդ անցել է սրճարանային կյանքի բովով: Կարծում եմՙ նոր մտայնությամբ ու սկզբունքներով կրթվող երիտասարդներըՙ մեր վաղվա հասարակության անդամները, որոշակի փոփոխությունների հնարավորություն կունենանՙ ցանկություն, համառություն եւ պրոֆեսիոնալիզմ հանդես բերելու պարագայում: Բերենք նորելուկ սպասարկողներին տրվող դասերից մի քանի օրինակ («Ջրաշխարհից», «Ֆիեստայից», «Բումերանգից»): Հաճախորդի հետ հարաբերություններում գնահատվում են ճարպիկ խաբեբայությունները: Խորհրդի կարիք ունեցող հաճախորդին պետք է կողմնորոշել դեպի ամենից թանկը: Տուփով թեյի կամ սուրճի պարունակությունը չի հանձնարարվում պարպել բաժակի մեջ ամբողջությամբ, հյութը լցնել քիչ, սառույցըՙ շատ, ջուր խնդրողներին մերժել, թե ջուրը չի գալիս, թեյավարձից մատուցողին մաս չի հասնում, դա տրվում է աման լվացողուհուն ու հավաքարարին:
Շատ տարածված է սպասարկման անհավասարությունը: Երիտասարդները համարվում են «Կոլա» խմողներ, եթե «հոթ-դոք» են պատվիրում, ասում ենՙ չկա, իսկ պարսիկ, արաբ կամ դրսեկ մյուս այցելուների համար ամեն ինչ կա:
Բուհական կրթությունը, սակայն, փոխել է կյանքի այսօրինակ պրակտիկա անցած երիտասարդուհուն, որն այսօր միանգամայն այլ պատկերացում ունի սոցիալ սպասարկման մարկետինգի վերաբերյալ, որի օրենքները ճիշտ հակառակն են: Ամենահիմնականըՙ մատուցել ոչ միայն հաճախորդին բավարարող, այլեւ նրա սպասելիքները գերազանցող ծառայություն: Մրցակցության ասպարեզում հասնել գերազանցության: Ծառայությունների քանակը բարձրացնելՙ որակը չիջեցնելով, նախապես մշակել հաճախորդի ընդունման ծառայությունների մեթոդներ:
Հաճախորդը համարվում է նպատակ, ոչ թե միջոց, ուստի նրա նկատմամբ խիստ ուշադիր եւ նրբանկատ է պետք լինել, ավելի շահավետ է հին հաճախորդին պահել, քան նորի ձեռքբերումը, կարեւորել նրա ժամանակը, սպասեցնել չտալ, որովհետեւ կան այնպիսիք, որ ժամանակի համար պատրաստ են կրկնակի վճարել: Սպասարկումը պիտի հավասար լինի (հաճախ տեսքին նայելով որոշում են գրպանի պարունակությունը եւ ըստ այդմ ծառայություն մատուցում): Հաճախորդին մոտենալ լուրջ, երբեք չվիճել, հագուստի, վերաբերմունքի, ժպիտի մեջ ունենալ զսպվածություն: Եվ այսպիսի մի շարք մանրամասներ, որոնք հիմնականում անտեսվում են:
Սրանցից բացի, հաշվի առնելով նման վայրերի հասարակական բնույթը, այստեղ հնչող երաժշտությունը նույնպես պետք է ենթարկվի որոշակի նորմավորման եւ գեղարվեստական ընդունելի մակարդակի: Նկատի առնել է պետք հաճախորդի նախասիրությունների ու տրամադրությունների բազմազանությունը: Մինչդեռ որոշ տեղերում, ինչպես օրինակ, Իսահակյանի արձանը շրջափակած սրճարաններից մեկում ինքըՙ տերն է պահանջում շատ բարձր երաժշտություն հիմնավորելով, որ դա ուշադրություն է գրավում եւ հաճախորդ շատացնում, երբ ճիշտ հակառակն է: Թվում է, ակնկալիքները շատ են, սակայն այս կանոններին հետեւելովՙ գուցե առավե՞լ շահ ապահովվի, այլապես սրճարանային սարդոստայնով պատված մեր քաղաքը սպասարկման այս կուլտուրայով շատ ավելի նմանվում է արեւելյան խառը տոնավաճառի, ուր ամենքը խաբում ու խաբվում ենՙ Սունդուկյանի «հանգի»:
ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ