Մամուլում հաճախ է բարձրացվում Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունը արտաքին առեւտրային դրական հաշվեկշռի օգնությամբ կայացնելու խնդիրը: Հենց օրերս հայտնի տնտեսագետներից մեկը ահազանգեց, որ ՀՀ-ում լուրջ անհանգստության տեղիք է տալիս երկրի համախառն ներքին արդյունքի համեմատ արտաքին առեւտրային 17 տոկոսի հասնող դեֆիցիտը, այն դեպքում, երբ, ըստ նրա, ԱՄՆ-ում այդ ցուցանիշի անգամ 5 տոկոսի դեպքում սկսում են ինչ-ինչ քայլեր ձեռնարկել: Ցավոք, շատ հաճախ չի ասվում, թե ինչ է պետք անել, այլ գտնվում է պատասխանի հեշտ ձեւ. հարցը քաղաքականացվում է եւ հասցվում իշխանափոխության արդյունքում լուծելու տրամաբանության: Չվիճարկելով նման մոտեցումը, բայց եւ վստահ լինելով, որ ներկա իշխանությունը պատրաստակամորեն չի զիջի իր տեղը, փորձենք այս հակադրության պայմաններում այլ երկրների որոշ վիճակագրության ծանոթանալ: Սույն աղյուսակը կազմելու համար հիմք է դարձել ԱՄՆ-ում 1868 թվականից լույս տեսնող «Համաշխարհային փաստեր-2006» 1008 էջից բաղկացած տեղեկագիրքը:
Ընթերցողի ուշադրությունն եմ հրավիրում Հունաստանի թվերի վրա: Ներկայացված 2004 թվականի արդյունքներով երկրի արտաքին առեւտրային դեֆիցիտը կազմել է ՀՆԱ-ի 17 տոկոսը, ճիշտ այնքան, ինչքան Հայաստանում 2005-ին: Բայց արի ու տես, որ Հունաստանում մեզ հատուկ անհանգստությունը չեն ապրում. հույները ոչ թե աշխատանք գտնելու հույսով լքում են իրենց երկիրը, այլ Հունաստանում հայտնված տասնյակ հազարավոր մարդկանց են աշխատանք առաջարկում: Ընդամենը 6 տարի առաջՙ 1998-ին, երկրի ներմուծումը կազմել է 27,7 մլրդ դոլար, արտահանումը` 12,4 մլրդ: Մեզ համար վտանգավոր համարվող ցուցանիշը կրկնապատկվել է, իսկ արտահանումն ավելացել է հազիվ 20 տոկոսով, եւ երկիրը բարգավաճել է: Այնպես որ գուցե այնքան էլ տեղին չէ ՀՀ-ի կայացումը արտահանման գործոնի հետ կապելը: Աղյուսակից երեւում է, որ մենք Հնդկաստանի 1 բնակչի հաշվով քառապատիկ ավելի արտադրանք ենք արտահանում: Բայց արդյոք մեր տնտեսությունն առավե՞լ է կայացած, քան Հնդկաստանինը: Այդ դեպքում ինչո՞ւ ենք մենք 1 բնակչի հաշվով 5-ապատիկ ավելի ներմուծում, քան հնդիկները:
Ուշագրավ է Իռլանդիայի վիճակագրությունը. արտահանվում է երկրի համախառն ներքին արդյունքի 80 տոկոսը: Պատկերացնո՞ւմ եք ինչ կկատարվի Հայաստանում նման ցուցանիշի պարագայում. մենք գրեթե կզրկվենք տեղական արտադրանքից: Իռլանդացիներն այս վիճակում չեն հայտնվում, որովհետեւ 104 մլրդ դոլար արտահանումից հետո երկրում 22 մլրդ դոլարի ՀՆԱ է մնում, մեր 4 մլրդ դոլար ողջ ՀՆԱ-ի եւ բնակչության ոչ էական տարբերության արդյունքում: Իռլանդացիները 9 մլն կաթնա-մսատու անասնագլխաքանակ, 13 մլն թռչուն պահելու շնորհիվ լուծել են իրենց պարենային ապահովության խնդիրն ու տրվել այլ ոլորտներում բարգավաճելու տրամադրությանը, իսկ մենք դրսից եկած մոտ 2 մլրդ դոլարով սննդամթերք ենք ներկրում, քանզի իռլանդացիների համեմատ հազիվ 5 տոկոսի ապահովվածություն ունենք:
Ուշագրավ է ԱՄՆ-ի վիճակագրությունը: Այս երկրի առեւտրային արտաքին հաշվեկշիռը բացասական է եղել 1790-1875 թվականներին, այնուհետեւ ամբողջ 100-ամյակ դրական արդյունք է ապահովվել: 1980 թվականից մինչ օրս առեւտրային հաշվեկշիռը բացասական է, կայուն աճող ցուցանիշով. դեֆիցիտը 24 մլրդ դոլարից 2000 թվականին կազմել է 436 մլրդ, 2004-ին` 651 մլրդ դոլար:
Մեզ համար թերեւս ուսանելի լինի արտահանման փորձը համեմատաբար փոքր տարածք ունեցող երկրներում: Ասենք, Բելգիայում, Իռլանդիայում 1 բնակչի հաշվով արտահանումը կազմում է 26 հազար դոլար, մինչդեռ գերհզոր ԱՄՆ-ում ընդամենը 2.800 դոլար է: Այդ ի՞նչ են արտադրում ու աշխարհին առաջադրում այդ երկրները. եթե նայենք Հայաստանի շուկան, մենք նրանցից գրեթե ոչինչ չենք տեսնի: Այնպես որ, սովորեցրեք մեզ, պարոնայք տնտեսագետներ:
Հանրությունը այսօրինակ հարցերի մասնագիտական պատասխանի կարոտն ունի, որը եւ ակնկալում է տնտեսագետներից ու մեր տնտեսության կառավարիչներից:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
| Երկիրը | ՀՆԱ, մլրդ դոլար | Ներմուծում, մլրդ դոլար | Արտահանում, մլրդ դոլար | Ներմուծում 1 բն. հաշվով, դոլար | Արտահանում 1 բն. հաշվով, դոլար | Արտաքին առեւտուր- ՀՆԱ հարաբ., մինուս-պլյուս |
| Արգենտինա | 483 | 22 | 34 | 550 | 850 | +3 % |
| Բելգիա | 316 | 235 | 256 | 23.500 | 25.600 | +7% |
| Իռլանդիա | 126 | 60 | 104 | 15.000 | 26.000 | +30% |
| Էստոնիա | 19 | 7,3 | 5,7 | 5.700 | 4.400 | -8% |
| Հայաստան | 4 | 1,3 | 0,850 | 430 | 280 | -10% |
| Բրազիլիա | 1.500 | 61 | 95 | 300 | 420 | +2% |
| Կանադա | 1.000 | 256 | 315 | 8.000 | 9.600 | +6% |
| Չինաստան | 7.300 | 552 | 583 | 425 | 450 | +2,5% |
| ԱՄՆ | 11.800 | 1.500 | 800 | 5.000 | 2.800 | -6% |
| Մեծ Բրիտան. | 1.800 | 440 | 347 | 7.000 | 5.800 | -5% |
| Գերմանիա | 2.400 | 717 | 893 | 9.000 | 11.000 | +7% |
| Հնդկաստան | 3.300 | 90 | 70 | 90 | 70 | -0,7% |
| Հունաստան | 226 | 54 | 15 | 5.400 | 1.500 | -17% |
| Ֆրանսիա | 1.700 | 419 | 419 | 7000 | 7000 | 0 |