«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ

ՎՐԱՑԵՐԵՆԻ ԻՄԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆ ՈՒ ՀԱՅԵՐԵՆԻ ՊԱՀՊԱՆՈՒՄԸ ՋԱՎԱԽՔՈՒՄ ԿԼՈՒԾՎԵՆ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ՄՈԴԵԼՆԵՐՈՎ

Վրաստանի արտգործնախարար Գելա Բեժուաշվիլին մեկնաբանում է հայ-վրացական հարաբերությունները

ԱՂԱՎՆԻ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ, Թբիլիսի

- Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-վրացական հարաբերությունների ներկա փուլը:

- Վրաստանի եւ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը հիմնված է մերձավոր հարեւանների բարիդրացիական հարաբերությունների սկզբունքի վրա: Այս առումով մենք առանձնակի խնդիրներ չունենք: Հարցն այն է, թե ինչպես բարելավել այդ հարաբերությունները, դարձնել այնպիսին, որոնցով մենք ոչ միայն կհպարտանայինք, այլեւ կստանանք կոնկրետ արդյունքներ: Այս առումով Վրաստանը հասկանում է իր դերը Հարավային Կովկասում, փորձում է ինչ-որ կամրջի դեր կատարել: Հասկանում ենք, որ Հայաստանի համար տարանցման երկիր ենք եւ ապագայում էլ պիտի աշխատենք հարմոնիզացնել մեր օրենսդրությունները, հնարավորինս նվազեցնել փոխադրողի ծախսերը, որ Հայաստանը ելք ունենա դեպի ծով, դեպի տրանսպորտային մայրուղիներ: Մենք այդ դերը հասկանում ենք եւ դրա համար շատ բան ենք արել: Օրինակ, հայ զբոսաշրջիկների համար աշխատում ենք ոչ այնքան թանկ հանգիստ ապահովել Սեւ ծովի ափին:

- Ձեր իսկ խոսքերով, նկատի առնելով Վրաստանի դերը տարածաշրջանում, ինչպիսի՞ գնահատական եք տալիս Կարս-Ախալքալաք երկաթգծի նախագծին:

- Ես սպասում էի այդ հարցին: Այստեղ տրամաբանությունը պարզ է. մենք փորձում ենք դիվերսիֆիկացնել տնտեսության բոլոր ոլորտները, այդ թվում` տրանսպորտը: Տեխնիկապես հիմնավորված եւ մարկետինգի տեսակետից շահավետ ամեն մի նախագիծ կիրականացվի: Կարս-Ախալքալաքի տեսանկյունից մենք չենք այդ ձեռնարկման հիմնական խաղացողները: Այդ նախագիծը հիմա ունի տեխնիկական հիմնավորում, բայց դեռ չկա մարկետինգային հիմնավորում, թե որքանով երկաթգիծը ծանրաբեռնված կլինի, ուստի այսօր որոշում կայացնել այդ ուղղությամբ ճիշտ չի լինի:

- Ինչպե՞ս կորակեիք իրավիճակը Ջավախքում, արդյոք անկայո՞ւն է եւ ինչպիսի՞ խնդիրներ կան այս տարածաշրջանում:

- Ջավախեթիի անկայունության կամ կայունության մակարդակն այնպիսին է, ինչպիսին որեւէ այլ տարածաշրջանում, ավել կամ պակաս: Մենք ապրում ենք կայացման փուլում գտնվող երկրում, մենք չենք կարող խոսել Վրաստանի որեւէ տարածաշրջանի կայունության ու զարգացման մասին, բացի Աջարիայից: Նույնը մեկ օր տեղի կունենա Ջավախեթիում, ուղղակի միանգամից դա չի լինի: Այնտեղ իրավիճակը հասարակ չէ, մենք դա հասկանում ենք, բայց իրավիճակը փորձում են «տաքացնել»: Կան ուժեր, որ ցանկանում են, որ Վրաստանի ու Հայաստանի միջեւ լինեն հնարավորինս շատ խնդիրներ:

Օրինակ` ռուսական բազաների առնչությամբ փորձում են իրավիճակ ստեղծել, թե դրանց դուրսբերումը կբերի տարածաշրջանի ճգնաժամի: Դա անհիմն է: Զբաղվածության առումով ինչ-որ դեր բազաներն ունեն: Այսօր մենք ծրագիր ենք մշակում տարածաշրջանների վերականգնման, այդ թվում` Ջավախեթիի, որ ստեղծվեն աշխատատեղեր, ներգրավվեն ներդրումներ: Այս առումով բարձր ենք գնահատում Հայաստանի ղեկավարության դիրքորոշումը, որ Վրաստանի ներքին հարցերը պետք է որոշվեն Վրաստանի շրջանակներում: Ինչ վերաբերում է վրացերենի իմացությանն ու հայերեն լեզվի պահպանմանն այդ տարածաշրջանում, ապա մենք ընդհանուր եվրոպական տարածության մաս ենք եւ այդ հարցերը կլուծենք եվրոպական մոդելների տեսանկյունից:

Մեր հարեւանության մեջ կա հարեւան ի դեմս Ռուսաստանի, որը փորձում է օգտագործել ներքին դժվարությունները տարածաշրջանում` որպես ճնշման մեխանիզմ, բայց հարեւանը չպետք է օգտագործի մյուսի դժվարություններն իր քաղաքական նպատակների համար:

- Պարոն Սաակաշվիլին խոստացել էր, որ ռուսական բազաների դուրսբերմանը զուգընթաց Ախալքալաքում կսեղծվի 1000 աշխատատեղ: Ի՞նչ է արվում այդ ուղղությամբ:

- Ես չեմ կարող թիվ նշել, բայց ասեմ, որ էկոնոմիկայի նախարարությունը հատուկ ծրագիր է մշակում Ջավախեթիի տարածաշրջանում ներդրումների ներգրավման ուղղությամբ, իսկ բազաները դուրս կբերվեն մինչեւ 2008 թ.: Մենք փորձում ենք գնալ Աջարիայի մոդելով, որտեղ արդեն չկա երրորդ գործոնը. կար Աբաշիձեն, որին աջակցում էր Ռուսաստանը եւ տարածաշրջանը մեկ մարդու գրպանում էր:

- Ի՞նչ խնդիրներ կնշեք վրաց-հայկական հարաբերություններում, որ կարիք ունեն շտապ լուծման:

- Ես խնդիրներ չէի նշի, առանձնակի խնդիրներ չունենք: Կան բաց դիրքորոշումներ, որ պետք է փակել եւ մենք ինտենսիվ աշխատում ենք այդ ուղղությամբ: Դա նախ եւ առաջ սահմանների դելիմիտացիան է, այս հարցում տարաձայնություններ չկան, համաձայնեցրել ենք արդեն որոշակի երկարությամբ սահմաններ, կան ինչ-որ հարցերՙ քարտեզների տարբերության եւ այլն, բայց դրանք լուծելի են, եւ կան հնարավորություններ այս հարցը մինչեւ տարվա վերջ լուծելու: Մեր նախարարությունները լավ համագործակցում են եւ փոքր հարցերը փորձում ենք լուծել օպերատիվ կերպով:

- Ի՞նչ կասեք այսպես կոչված վիճահարույց եկեղեցիների առնչությամբ:

- Ես փոխանցել եմ իմ խոսակցությունը Ամենայն հայոց կաթողիկոսի հետ մեր պատրիարքին: Կրոնական հարցերում մենք ջանում ենք չմասնակցել, եթե եկեղեցին ինքը չի խնդրում:

- Պարոն Բեժուաշվիլի, ինչպե՞ս կմեկնաբանեք վրաց-հայկական հարաբերությունները` նկատի ունենալով Հայաստանի եւ Վրաստանի զարգացման քաղաքական ու տնտեսական վեկտորների տարբերությունը, ինչո՞ւ չկան այս երկու երկրների մասնակցությամբ տնտեսական նախագծեր:

- Լավ հարց է, դա հենց այն խնդիրն է, որ հիմա պետք է լուծել, չկան նման մեծ նախագծեր, ես համաձայն եմ: Արտաքին քաղաքական վեկտորների առումով Հայաստանը Հավաքական անվտանգության պայմանագրում է, իսկ մենք հայտարարել ենք մեր հստակ գիծը ՆԱՏՕ-ի ուղղությամբ: Ամեն պետություն ընտրում է անվտանգության այն համակարգը, որն արդյունավետ է այդ երկրի համար: Ի դեպ, ՀԱՊ-ի դեպքում նախ եւ առաջ չկան ընդհանուր արժեքներ, որոնց վրա եւ կառուցվում է անվտանգության համակարգը: Ընդհանուր վեկտոր է ԱՊՀ-ն, որից դուրս գալու հարցը մենք լրջագույնս ուսումնասիրում ենք: Վրաստանը գտնում է, որ ԱՊՀ-ի հիմնական դրույթներից` տեղաշարժման ազատություն, առեւտրի ազատություն եւ տնտեսական բարիքներ, տրանսպորտ-տարանցում, ոչինչ չի մնացել: ԳՈՒԱՄ-ի դեպքում էլ վեկտորների տարբերություն կա: Տարածաշրջանային տնտեսական նախագծերի առնչությամբ ասեմ, որ այդպիսիք չկան, բայց պետք է ստեղծել: Առաջին գաղափարը նախագահին էր, ըստ որի Վրաստանում կամ Հայաստանում գրանցված իրավաբանական անձը կարողանա ազատորեն գործել մյուս երկրում: Սա փաստացի Եվրոմիության տարր է: Այս գաղափարը գտել է հայկական կողմի աջակցությունը: Այսօր հայկական կապիտալը ներդրվում է Վրաստանում, որոշ ժամանակ անց վրացական կապիտալը կմտնի Հայաստան: Էներգետիկ հարցերում, օրինակ, Հայաստանն ու Վրաստանը չեն կարող անկախ քաղաքականություն վարել` Ռուսաստանի մասնակցության պատճառով: Թեեւ տեսականորեն դեռ հնարավոր է համագործակցել իրանական էներգակիրները Եվրոպա հասցնելու առնչությամբ: Նշեմ նաեւ, որ կային խնդիրներ Հայաստանի դեպի ծով ելքի առնչությամբ, ներկայումս նման հարցեր չկան:

- Ինչպե՞ս կարելի է մոտենալ հայ-վրացական հարաբերություններին` նկատի ունենալով հարավկովկասյան երեք երկրների ոչ պարզ հարաբերությունները կամ դրանց բացակայությունը:

- Հարցը շատ զգայուն է, այստեղ հստակություն է պետք: Մենք ուզում ենք հեռանալ երկակի ստանդարտների կիրառությունից: Այդ խնդիրը պետք է լուծել միջազգային իրավունքի նորմերով: Այսօրվա իրականությունն այն է, որ խնդիրները պետք է կարգավորվեն տարածքային ամբողջականության սկզբունքով:

- Քանի որ այսօր աշխատանքային այցով Վրաստան է ժամանում Հայաստանի արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը, ի՞նչ հարցեր եք պատրաստվում քննարկել եւ դրանցից որո՞նք են առաջնահերթ վրացական կողմի համար:

- Մենք հեռախոսազրույցներ շատ ենք ունենում, բայց պետք են նաեւ այցելություններ: Մեր վերջին հանդիպումից հետո արդյունքների մասին կխոսենք, կստորագրենք ավտոտրանսպորտային միջոցների առեւանգման դեմ պայքարում եւ դրանց վերադարձի ապահովման համագործակցության միջկառավարական համաձայնագիր: Ես պատրաստվում եմ իմ գործընկերոջը տեղեկացնել Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունների ներկա փուլի, Պուտին-Սաակաշվիլի հանդիպման, Եվրատլանտյան ինտեգրման ուղղությամբ իրականացվածի, տարածաշրջանային եւ այլ հարցերի մասին: Մեզ համար հետաքրքրական է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման իրադրությանը տեղեկանալ: Սա կարծիքների փոխանակման եւս մեկ հնարավորություն է: Մեր արտաքին քաղաքականության հիմնական սկզբունքները մենք հայտարարել ենք. կանխատեսելիություն, բաց քաղաքականություն եւ հետեւողականություն: Ես կասեի, սա ազնիվ դիվանագիտություն է:

- Վրացիներն ու հայերը լավ սեղանակիցներ ենք, լավ կենացներ են ասում, բայց երբ միասին աշխատելու տեղն է, այնքան էլ չի հաջողվում: Ինչպե՞ս բացատրել դա:

- Պետք են կոնկրետ արդյունքներ, մենք պետք է ստեղծագործաբար մոտենանք, գտնենք այն հատիկը, որ այսօր կամ վաղն արդյունք կտա: Իսկ որպեսզի հատիկը ցանես, բարեբեր հող է պետք, դա կա վրաց-հայկական հարաբերություններում:

- Իսկ Ջավախքը կարո՞ղ է արդյունավետ ու արգասաբեր համագործակցության այդ հիմքը դիտարկվել:

- Լիովին հնարավոր է, թեեւ բացի Ջավախեթիից կան ուրիշ հարցեր. խթանել մեր առեւտրային կառույցների համագործակցությունը, քանի որ վերջիվերջո աշխատատեղեր ստեղծում են նրանք: Մենք Հայաստանից սովորում ենք, ներկա պահին գնում ենք էներգետիկ հարցերում այն ճանապարհով, որով Հայաստանը գնացել է յոթ-ութ տարի առաջ. սեփականաշնորհում այդ ոլորտում: Մենք գնում ենք լիբերալացման ճանապարհով եւ նոր հեքիաթ չենք գրելու, գնալու ենք այն ստանդարտներով, որ ունի Եվրոմիությունը: