Անցնում ենք քաղաքակիրթ առեւտրի՞
ԿԱՐԻՆԵ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
Վերջին ամիսներին առեւտրի եւ տնտեսական զարգացման նախարարության ստանդարտացման, չափագիտության, համապատասխանության հավաստման բաժին բազմաթիվ զանգեր են գալիս Ուկրաինայի, Ղազախստանի, Ռուսաստանի գործարարներից, ում հետաքրքրում են հունվարի 1-ից գործողության մեջ մտնող կառավարական որոշման մանրամասները:
2006 թ. ապրիլին կառավարական որոշմամբ Հայաստան ներմուծվող բոլոր սննդատեսակները սահմանը չեն կարող անցնել, եթե չունեն նաեւ հայերեն մակնշում: Որոշումը գործողության մեջ է մտնելու 2007 թվականի հունվարի 1-ից: Այն վերաբերում է սննդամթերքի մոտավորապես 4 տասնյակ ապրանքային խումբ ներկայացնող տեսականու` ընտանի թռչնի միս, ձու, ձվի փոշի, թեյ, բուսական յուղեր, երշիկեղեն, կաթ-կաթնամթերք, խտացրած կաթ, սերուցք, կարագ, ամեն տեսակի պահածոներ, շաքար-շաքարավազ, կակղամորթներից եւ անողնաշարավորներից սնունդ, հրուշակեղեն, ալյուրից եւ ձավարից մթերքներ, սուրճ, խմորիչներ եւ այլն: Մակնշման պարտադիր պահանջներն են` սննդամթերքի անվանման, արտադրողի անվան եւ հասցեի, արտադրանքի պատրաստման օրվա, տարեթվի, պիտանելիության ժամկետի, տարբերիչ հատկությունների (աղացած, ապխտած, խտացրած, դիետիկ), բաղադրիչների ցանկի հայերեն տարբերակների պարտադիր առկայություն: Իսկ եթե մթերքը հասցեագրված է երեխաներին, պիտի լինի նաեւ լրացուցիչ տեղեկատվություն դրա վերաբերյալ:
Հայերեն պիտի նշվեն նաեւ սննդային հավելումներն իրենց դասիչներով, պիտի լինի տեղեկություն գենետիկորեն ձեւափոխված օրգանիզմների առկայության մասին:
Հայերեն մակնշումը կարող է կատարվել գործարանային մակնշմամբ, անմիջապես արտադրողի մասնակցությամբ, իսկ բազաներից ու մեծածախ վաճառակետերից ներկրողներին թույլատրվում է ներդիրի կամ կրկնապիտակի միջոցով այն կատարել:
Եթե ներկրողն, այնուամենայնիվ, չի կարողացել ապահովել ոչ մեկը, ոչ մյուսը, ապա ըստ Առեւտրի եւ տնտեսական զարգացման նախարարության աշխատակազմի ստանդարտացման, չափագիտության, համապատասխանության հավաստման վարչության պետ Ռոբերտ Դայանի, նա կարող է դա կատարել մաքսային պահեստներում, ուր պիտակավորման բոլոր հնարավորություններն ու միջոցները նախատեսվելու են:
2007 թ. հուլիսի 1-ից որոշումը կվերաբերի նաեւ այն սննդատեսակներին, որոնք նախնական ցանկում չեն ներառվել:
Ըստ Ռոբերտ Դայանի, մինչ օրս խնդրին ուշադրություն չի դարձվել այն պատճառով, որ Սպառողների շահերի պաշտպանության մասին օրենքն անորոշ ձեւակերպում է բովանդակում վաճառքի, իրացման պահին ապրանքի մասին սպառողին տեղեկատվություն տալու վերաբերյալ: Այս մասին նոր օրենքի նախագիծը, որ հավանաբար կընդունվի այս քառօրյայում, հստակ սահմանում է, որ Հայաստան ներմուծվող սննդամթերքի մակնշումը պետք է լինի հայերեն:
Կառավարական մեկ այլ որոշմամբ միջոցառումների ծրագիր է մշակվել, ըստ որի առեւտրի եւ տնտեսական զարգացման նախարարությունը, մաքսային պետական կոմիտեն այս ինֆորմացիան պիտի հասցնեն ներմուծողներին եւ սպառողներին: Բոլոր խոշոր ներկրողները էլեկտրոնային կրիչների վրա արդեն ստացել են այն: Ռոբերտ Դայանը հիշեցրեց, որ նրանք, ովքեր չեն ստացել, կրիչներով ինֆորմացիան կարող են հայթայթել Ստանդարտների ազգային ինստիտուտից:
Իսկ եթե կեղծման ու ժամկետանց մթերքի ներկրումների սովոր մեր գործարարները փորձեն կեղծել նաեւ հայերե՞ն մակնշումները: Պարոն Դայանն ասում է, որ դրա դեմը կարող են առնել մաքսային կոմիտեում, ուր պարտավոր են նույնականացնել տվյալ ապրանքի փաստաթղթային եւ մակնշման տվյալները: Մայր մակնշման տվյալներին լիովին պիտի համապատասխանեն կրկնապիտակների եւ ներդիրների տվյալները, եթե ոչ` պատասխանատվությունն ընկնում է սերտիֆիկացման եւ մաքսային կառույցների վրա: Եթե սննդատեսակն, այնուամենայնիվ, առանց մակնշման հայտնվի վաճառքում, պատասխանատվությունը փոխանցվելու է վաճառողին, ով իրավունք չունի առանց հայերեն մակնշման արտադրանք վաճառել: Եթե նման բան բացահայտվի, վարչական իրավախախտումների մասին օրենքով վաճառողին սպասվում է նվազագույն աշխատավարձի 50-100-ապատիկի չափով տուգանք:
Ցավոք, կառավարական այս որոշումն ու օրենքը գործողության մեջ են մտնելու բավական ուշացումով, երբ հայ սպառողներն անընդհատ տուժել են անհասկանալի մակնշումներով կեղծված, ժամկետանց սննդամթերք օգտագործելուց, ինչին բազմիցս անդրադարձել ենք «Ազգ»-ի էջերում: Հայերեն մակնշման պահանջից ոչ պակաս կարեւոր է կասկածելի, առանց համապատասխան մակնշումների ապրանքի ոչնչացումը: Ցավոք, առ այսօր անորակ արտադրանքի ոչնչացման ոչ մի տեսակի կարգ ոչ մի օրենքով ու որոշմամբ գոյություն չունի Հայաստանում:
Կյանքն ապացուցում է մահակի քաղաքականության ճշմարտությունը: Եթե առ այսօր մի քանի գործարարի ապրանք ոչնչացվեր կամ հենց սահմանին արգելվեր մուտքը, վաղուց մեր վաճառակետերից անհետացած կլինեին դրանք: Բայց ոչնչացման նման կարգի առկայությունը ձեռնտու չէ խորհրդարանում տաք-տաք նստած ներկրող պատգամավորներին: