Հայաստանի եւ հայ մշակույթի ինքնաներկայացումը արտերկրում «Ուրբաթ» ակումբում քննարկման նյութ էր առաջին անգամ Հայաստան ժամաիած Վազրիկ Բազիլի հետ հանդիպմանը: Գերմանիայի Մյունխեն քաղաքում պարսկահայերի ընտանիքում ծնված Բազիլը մի քանի տարի ապրել է Թեհրանում, այնուհետեւ Վենետիկում Մխիթարյանների վարժարանն ավարտելուց հետո Հռոմի պապական համալսարանում ուսանել է փիլիսոփայություն, աստվածաբանություն: Վերադառնալով Մյունխեն` շարունակել է ուսանել փիլիսոփայություն, այնուհետեւ ուսումնասիրել է հանրային կապեր, սկսել է ճառեր գրել Գերմանիայի քաղաքական ու հասարակական գործիչների համար, աշխատել է երկրի խորհրդարանում, ներկայումս էլ աշխատում է որպես հանրային կապի խորհրդատու` գերմանական խորհրդատվական ընկերությունում:
Թե ինչպես կարելի է լավ ներկայացնել Հայաստանը եւ հայ մշակույթը, այնքան էլ հնարավորությունների խնդիր չէ, այլ ավելի շուտ մատուցման, ինքնաներկայացման ձեւի: Մեծապես դրսում նախընտրում ենք ցույց տալ Մատենադարանում պահվող գրքերը, տարազներ, հախճապակի, ժողովրդական պարի համույթներ եւ այլն: Ըստ Բազիլի, դա չէ հայ մշակույթի ներկայացման կերպը:
«Ուրիշներին ցույց տալ` նշանակում է ասել, թե ես ինքս ինձ ինչպես եմ տեսնում», գտնում է Բազիլը: Մինչդեռ ակնհայտորեն մենք չգիտենք մեր մշակույթը, եւ չգիտենք, թե ինչպես կարելի է աշխարհին ներկայանալ: «Սկզբունքային տեսակետից մեր կեցվածքը սպառողական է մշակույթի հանդեպ: Մինչդեռ ստեղծագործական մոտեցում չունենք»: Անիմաստ է հայկական մշակույթը մեր օրերում ներկայացնել մի քանի հագուստով, ժողովրդական պարերով, որ ավելի հաճախ, ասենք, եվրոպացիների համար ոչ մի բանով չի տարբերվում թուրքականից, քրդականից, վրացականից եւ այլն: Դա ինչքան պակասի, այնքան լավ:
Վազրիկ Բազիլը, օրինակ, առաջարկում է աշխարհին ներկայացնել իբրեւ ազգային, համազգային խաղ, դերախաղություն հայ մշակույթի մեջ, ասենք` կառուցել միջնադարյան խաղեր, իսկ հանդիսատեսի հետ լինել ինտերակտիվ վիճակում: Եվ խաղը տարբեր է ու տարօրինակ, ինչով էլ առաջին գրավականն է նոր մոտեցում ունենալու սեփական մշակույթի նկատմամբ:
Բազիլն առաջարկում է տգեղ, թե գեղեցիկ աշխարհին ներկայացնել կյանքն ու մարդկանց, ասենք, երեւանյան կանգառների լուսանկարները` տարածված եկեղեցապատկեր նկարների փոխարեն, կամ ճարտարապետական տարբերությունների ցուցադրում...
Ընդ որում, հայերը որտեղ էլ իրենց ներկայացնեն, պիտի հաշվի առնեն տեղում եղած նախապաշարմունքները մեր` հայերի մասին: Ասենք, աշխարհին ավելի շատ ներկայացել ենք որպես քրիստոնեությունը առաջինը պետականորեն ընդունած պետություն: Ինչո՞ւ պիտի ներկայացվեն եկեղեցիները, բայց ոչ հայ եկեղեցու որեւէ տեսակետ: Կամ օրինակ, կարելի է Նարեկացին միացնել ջազի հետ եւ այդկերպ մատուցել աշխարհին: «Հինը հնացած չէ, հարց է, թե ինչպես այն ներառել նորի մեջ», գտնում է Վազրիկ Բազիլը:
Երկրի գրավչությունը արտերկրում որոշվում է ներդրումների, զբոսաշրջիկների եւ ուսանողների քանակով: Բոլոր երեք մակարդակներում էլ կարեւոր է, որ ներկայացվի Հայաստանը: Ընդ որում, այդ ներկայացումը սկսվում է անգամ օգտագործվող թղթի, տպագրական եւ այլ հանգամանքների որակից, որ ունեն խորհրդանշական բնույթ, ինչին այնքան էլ ուշադրություն չի դարձվում: Նույն անորակությամբ ենք կազմակերպվում անգամ ամենատարածված ցուցահանդեսները, որոնք կազմակերպվում են ոչ լավ պատկերասրահներում, մինչդեռ պետք է ներկայացնել որպես արժեք, արվեստ` անկախ հայ լինելուց:
«Ազգը» հետաքրքրվեց, թե որտեղ է աշխարհին ներկայանալու մեր թերացումը. արդյոք մենք չգիտենք մեր մշակույթը, թե՞ չգիտենք աշխարհը Հայաստանից դուրս, ինչն էլ անարդյունավետ է դարձնում ինքնաներկայացման փորձերը: Վազրիկ Բազիլը պատասխանեց, որ երկու պարագան էլ բերում է թերացման, ընդ որում, դա միայն չի վերաբերում Հայաստանին, այլեւ սփյուռքին, քանի որ սփյուռքահայերն էլ շատ ծանոթ չեն հայ մշակույթին:
«Հայերս ավանդապաշտ չենք, անցյալապաշտ ենք: Մեր հիմնական սխալն է, որ նույնացնում ենք անցյալն ու ավանդությունը», նշեց Բազիլը, ընդգծելով, որ ավանդապաշտ չէ անգամ հայ եկեղեցին, որը չի զբաղվում ինքն իրենով: Բազիլը պարզաբանեց. «Հայ եկեղեցին պիտի փորձի ճանաչել իր ավանդությունն ու վերաարժեվորել: Օրինակ, հայ եկեղեցին վանականություն չունի, եւ դա զարմանալի է այնպիսի եկեղեցու համար, որի ակունքը դա է եղել: Վանական համալիր ունենալով է զարգանում եկեղեցին: Դա միայն մի կողմն է: Մեկ այլ հարց է, օրինակ, թե ուր է հայ հոգեւոր մանրանկարչությունը: Կարելի՞ է խորացնել այդ ավանդույթը: Արդյոք աշխարհաբարը անհարի՞ր է շարականների ավանդությունը շարունակելու համար եւ այլն»: Պետք է պատմությունը ներկայացնել այսօրվա իրողության մեջ դերակատարումով:
ԱՂԱՎՆԻ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ