Գրում է թուրքական «Միլլիեթի» թղթակիցըՙ մեկնաբանելով ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցը
Հայաստանում անկախության հռչակման 17-րդ տարեդարձի նախօրյակին նախագահ Սերժ Սարգսյանն ընդունել է մի խումբ օտարերկրացի լրագրողների, որոնց թվումՙ թուրքական «Միլլիեթի» մոսկովյան թղթակից Ջենք Բաշլամշին: Լրագրողները Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններին, Ղարաբաղի հիմնահարցին եւ Վրաստանի վերջին զարգացումներին առնչվող բազմաթիվ հարցեր են ուղղել ՀՀ նախագահին: Հարցերով Սերժ Սարգսյանին է դիմել նաեւ «Միլլիեթի» թղթակիցը, որոնց պատասխանները թուրքական թերթում հրապարակվել են հենց սեպտեմբերի 21-ի համարումՙ Հայաստանի անկախության հռչակման օրը:
Հաշվի առնելով հայ-թուրքական միջպետական շփումների ակտիվացումն ու «Միլլիեթի» թղթակցի հարցադրումների հրատապությունը երկու երկրների հարաբերությունների համար, մասնակի կրճատումներով ուշադրության ենք ներկայացնում նախագահ Սարգսյանի հարցազրույցը:
- Հայաստանը հողային պահանջ ունի՞ Թուրքիայից:
- Ինձ շատ է զարմացնում հողային պահանջի հարցը: Չգիտես ինչու, այս տեսակետը տարածված է: Սակայն որեւէ հայ իրավասուից լսե՞լ եք, որ ասի. «Հող ենք ուզում Թուրքիայից»: Այսպիսի հայտարարություն երբեք չի արվել: Ոմանք ինչ-ինչ նկատառումներով ցեղասպանության հարցը կապակցում են հողային պահանջին առնչվող պնդումների հետ:
- Դուք հայտարարել էիք, որ առնվազն դեմ չեք, որ ցեղասպանության հարցի ուսումնասիրման համար պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով ստեղծեն Թուրքիան եւ Հայաստանը: Եթե դեմ չեք, ապա պատրա՞ստ եք ընդունելու հանձնաժողովի եզրակացությունը:
- Ես ընդհանրապես ասել էի, որ դեմ չեմ համատեղ հանձնաժողովի ստեղծմանը: Միաժամանակ ընդգծել էի մինչ որեւէ հանձնաժողովի ստեղծումը երկու երկրների միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման նպատակահարմարությունը: Թող սահմանները բացվեն, հաստատվեն դիվանագիտական հարաբերություններ, որից հետո կարելի է ստեղծել հանձնաժողովներ, ենթահանձնաժողովներ: Ինչ վերաբերում է հանձնաժողովի եզրակացությունն ընդունելու վերաբերյալ ձեր հարցին, ապա դա ինձ տարօրինակ թվաց, որովհետեւ որոշումն ընդունելու են մի խումբ գիտնականներ, պատմաբաններ: Այսօր ես եմ նախագահը, ասենքՙ ես ճանաչեցի նրանց որոշումը: Եթե ինձնից հետո մեկ ուրիշը վեր կենա եւ ասի. «Իսկ ես չեմ ճանաչում»: Այսինքնՙ հանձնաժողովի ընդունած որոշումը չի կարող որոշիչ լինել: Դա ընդամենը կլինի խորհրդակցական որոշում որոշողների, այսինքնՙ կառավարության համար: Ժամանակին ԱՄՆ-ի նախաձեռնությամբ այդպիսի հանձնաժողով ստեղծվել էր, որը հանգեց «ցեղասպանությունը եղել է» եզրակացության: Հետո ի՞նչ եղավ: Փոխվե՞ց որեւէ բան: Որեւէ մեկը դա ընդունե՞ց: Ո՛չ, չընդունեց:
- Թուրքիայի եւ Հայաստանի ազգային հավաքականների պատասխան խաղը դիտելու համար մեկնելու եք Ստամբուլ: Այցի ընթացքում կամ դրանից հետո նախատեսո՞ւմ եք հանդիպում վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ:
- Ուրախ կլինեմ, եթե հնարավորություն ունենամ հանդիպելու հարգարժան Էրդողանին:
- Ինչպե՞ս եք գնահատում Հարավային Օսիայի վրա Վրաստանի հարձակմամբ սկզբնավորված գործընթացը: Ինչո՞ւ Դուք չճանաչեցիք Ղարաբաղի անկախությունը, երբ Ռուսաստանը ճանաչում էր Հարավային Օսիան:
- Այդ իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե որքան վտանգավոր են էթնիկ խնդիրները զենքի ուժով լուծելու դրսեւորումները: Ղարաբաղի ճանաչումը մեզ համար վերջին տարբերակն է: Սակայն պետք է ասեմ նաեւ հետեւյալը. եթե «հրաշք» կատարվի եւ Ղարաբաղը հայտնվի Ադրբեջանի կազմում, ապա հայերը ստիպված կլինեն իսկույն հեռանալ այնտեղից:
- Նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի հետ հանդիպմանն ունեցե՞լ եք ոչ քաղաքական խնդիրներին անդրադառնալու հնարավորություն: Օրինակՙ նախագահը Ձեզ չի՞ փոխանցել երեւանյան տպավորությունները կամ հայերեն որեւէ բառ չի՞ արտասանել, գուցե Դուք նրան թուրքերեն բանե՞ր եք ասել...
- (Երկար ծիծաղելուց հետո) Ո՛չ, այլ խնդիրներին անդրադառնալու առիթ մեծարգո նախագահի հետ չենք ունեցել: Չեմ կարծում, որ հարգարժան Գյուլը հայերեն իմանա: Չգիտես ինչու, առասպել է տարածվել, թե ես տիրապետում եմ ադրբեջաներենի: Ընդամենը գիտեմ, որ ադրբեջաներենը մոտիկ է թուրքերենին: Սակայն շուրջ 20 տարի ադրբեջաներեն չեմ խոսել: Այսինքնՙ ներկա պահին ի վիճակի չեմ նախադասություն կազմել: Ուզում եմ ասել, որ հարգարժան Գյուլի մասին իմ տպավորությունը շատ դրական է, նա շատ հաճելի անձնավորություն է:
Հարցազրույցի վերջում «Միլլիեթի» թղթակից Բաշլամշը եզրակացնում է. «Հարկ է նշել, որ ներկա պահին Հայաստանում ամենաակտիվ արծարծվող հարցը նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի Երեւան կատարած այցն է: Չնայած այցի կայծակնային արագությամբ իրականացմանը, պատմության մեջ առաջին անգամ Թուրքիայի նախագահի ժամանումը Հայաստան լայն արձագանք է գտել երկրում: Ծայրահեղ ազգայնականները մի կողմ, հայ հասարակության մյուս հատվածն աջակցում է «ֆուտբոլային դիվանագիտություն» կոչվող մերձեցման այս փորձին: Իրականում շարքային հայը որեւէ խնդիր չունի թուրք քաղաքացու հետ: Ընդհակառակը, Երեւանում հատուկ վերաբերմունք են ցուցաբերում Թուրքիայի քաղաքացիների նկատմամբ:
Ո՞րն է Հայաստանի վարչակարգի պատմական նախաձեռնությանՙ Գյուլին հրավիրելու իմաստը: Հարկ է նշել, որ Երեւանը բացարձակապես մտադրություն չունի հրաժարվելու Անկարայի կողմից ցեղասպանության ճանաչման պահանջից: Իրականում նախագահ Սերժ Սարգսյանը «Միլլիեթի» հարցին ի պատասխան բոլորովին այլ պատճառներով էր բացահայտ ասում, թե Թուրքիայից հողային պահանջներ չունեն: Ներկա պահին Հայաստանն ունի ավելի հրատապ խնդիր, քան ցեղասպանության ճանաչման կամ հողային պահանջի խնդիրներն են: Մի կողմիցՙ թուրքական, մյուս կողմից ադրբեջանական շրջափակման ենթարկված Հայաստանի տնտեսությունը կանգնել է փակուղու առջեւ: Հայաստանյան վարչակարգը զգալով, որ ցեղասպանության եւ հողային պահանջներին առնչվող հարցերը համառորեն օրակարգում պահելը չի համապատասխանում իր շահերին, նպատակադրվել է Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների շնորհիվ դուրս գալ շրջափակումից: Սարգսյանի վարչակարգի. «Թող դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվեն, ապա բոլոր խնդիրները կլուծենք» մոտեցումն անկե՞ղծ է, թե՞ մարտավարություն, ցույց կտա ժամանակը: Բայց որ ներկա պահին Երեւանի օրակարգում երկու երկրների միջեւ նորմալ հարաբերությունների հաստատմանը խոչընդոտող խնդիրների սառեցումն է, կասկած չի հարուցում»:
Հ. ՉԱՔՐՅԱՆ