Ադրբեջանը ցանկանում է... տապալել բանակցային գործընթացը
Ա. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Ադրբեջանական ղեկավարներն իրենք իրենց դնում են անհարմար դրության մեջ միջազգային հանրության առջեւ, ուղղակի իրենք իրենց վարկաբեկում են: Եթե փաստերը խեղաթյուրելով նրանք ակնկալում են, որ կարող են շարունակաբար մոլորության մեջ պահել իրենց հասարակական կարծիքը, ապա նույնն անել միջազգային հանրության հետՙ ուղղակի անհնար է:
Հուլիսի 13-ին, լոնդոնյան այցելության շրջանակներում, ելույթ ունենալով Ռազմավարական ուսումնասիրությունների միջազգային ինստիտուտումՙ հայտարարել է Հայաստանի ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը ` ներկայացնելով Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը եւ պատասխանելով ներկա քաղաքագետների, լրագրողների, վերլուծաբանների եւ Լոնդոնում հավատարմագրված դիվանագետների հարցերին:
Նալբանդյանը հիշեցրել է, որ պրահյան գործընթացից խոսելուց առաջ պետք է նաեւ նշել, որ այն «հայտնվեց, քանի որ նախորդՙ փարիզյան գործընթացը, որը եզրափակվել էր քիվեսթյան փաստաթղթով, վերջին պահին մերժվեց, փաստորեն, տապալվեց Ադրբեջանի կողմից»: Ադրբեջանական կողմի վերջին հայտարարությունների առումով արտգործնախարարը նաեւ հիշեցրել է, որ մադրիդյան սկզբունքները կազմված էին տասնչորս կետից, ինչպես եւ տասնչորս կետից է բաղկացած 2011 թ. հունիսին ներկայացված վերջին տարբերակը:
2007 թ. նոյեմբերից 2011 թ. հունիսն ընկած ժամանակահատվածում ներկայացվել են մի շարք աշխատանքային տարբերակներ: Դրանցից ոչ մեկինՙ առաջինից մինչեւ վերջինը, ըստ Նալբանդյանի, Ադրբեջանը համաձայնություն չի տվել: Առավելագույնը հայտարարվել է, որ ինչ-որ տարբերակ կարող են ընդունել, այն էլ որոշակի վերապահումներով: «Դա կրկնվեց նաեւ վերջին տարվա ընթացքում: Հայաստանը միանշանակ պատասխան է տվել 2010 թ. հունիսյան, հոկտեմբերյան, դեկտեմբերյան եւ 2011 թ. հունիսյան տարբերակներին: Ադրբեջանն ամեն անգամ բազմաթիվ փոփոխություններ էր առաջարկումՙ առնվազն տասը փոփոխություն 2011 թ. մարտին Սոչիում, երբ քննարկվում էր 2010 թ. դեկտեմբերյան տարբերակը, եւ նորից տասը փոփոխություն վերջին հանդիպման ժամանակ` 2011 թ. հունիսին Կազանում»:
Ադրբեջանի ռազմատենչության պահպանման ու ավելացման համատեքստում էլ Նալբանդյանը հիշեցրել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երեք համանախագահող երկրների նախագահների դովիլյան հայտարարությունը, որում ժողովուրդներին խաղաղության, այլ ոչ թե պատերազմի պատրաստելու անհրաժեշտության մասին էր խոսվում: «Ակնհայտ է, որ դա ուղղված է Ադրբեջանին: Իսկ ինչպե՞ս պատասխանեց Ադրբեջանը: Նոր պատերազմի սպառնալիքով` ռազմական շքերթով, սուր ճոճելով, գլուխ գովելով, որ վերջին 7 տարում 20 անգամ ավելացրել է ռազմական բյուջեն, Հայաստանի նկատմամբ տարածքային նկրտումներով: Չեմ կարծում, որ նման պատասխանի համար կարելի է գլուխ շոյել»:
Դովիլյան հայտարարությունը հասցեագրված էր «հակամարտության բոլոր կողմերին», ըստ Նալբանդյանի, «եւ դրա մասին ասվում է ոչ մեկ անգամ: Ինչո՞ւ: Քանի որ ակնհայտ է, որ առանց ԼՂ կողմից հիմնարար սկզբունքների հավանությանը հնարավոր չէ անցնել խաղաղ համաձայնագրի մշակմանը, եւ առանց բանակցություններին ԼՂ ուղղակի մասնակցության հնարավոր չի լինի համաձայնագրի կնքումը, հիմնախնդրի հանգուցալուծումը»:
«Դովիլյան հայտարարության մեջ նշվում է ստատուս քվոյի պահպանման անընդունելիության մասին: Դրան հասնելու համար հարկավոր է ամբողջապես իրագործել այն երեք սկզբունքները եւ վեց տարրերը, որոնց մասին ասում են համանախագահ երկրների ղեկավարներն իրենց հայտարարությունների մեջ: Հիշեցնեմ, որ այնտեղ կա շատ կարեւոր մի տարր, որը ադրբեջանական կողմը փորձում է մոռացության տալ կամ առնվազն հետին պլան մղել: Դա ԼՂ բնակչության իրավունքն է` որոշել ԼՂ վերջնական կարգավիճակը պարտադիր իրավական ուժ ունեցող կամարտահայտության միջոցով», ասել է Նալբանդյանը:
Արձագանքելով վերջերս Բաքվից հնչած Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի վերաբերյալ խեղաթյուրմանը` Նալբանդյանն ընդգծել է, որ մինչեւ վերջնական կարգավիճակի որոշումը ԼՂ-ն ունենալու է միջանկյալ կարգավիճակ, որը պետք է միջազգայնորեն ամրագրվի, եւ դա հենց այն է, ինչն առաջարկել են եռանախագահները եւ ինչին համաձայնել է Ադրբեջանի ղեկավարը 2009 թ. մայիսին Պրահայում, առ այն, որ ԼՂ միջանկյալ կարգավիճակ նշանակում է status quo plus, այսինքն այն ամենն, ինչ այսօր ունի Լեռնային Ղարաբաղըՙ գումարած այդ կարգավիճակի միջազգային ճանաչում:
Մեկնաբանելով Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հայտարարությունն առ այն, որ իմաստ չկա ժամանակ ծախսելու հիմնարար սկզբունքների համաձայնեցման վրա, եւ ճիշտ կլինի անցնել միանգամից խաղաղ պայմանագրի մշակմանը` Էդվարդ Նալբանդյանը հիշեցրել է, որ դա ադրբեջանական հին երգի, հին կրկներգ է: Ադրբեջանական ղեկավարության կողմից արդեն երկու տարի հնչող այդ գաղափարի վերաբերյալ եռանախագահները հայտնել են իրենց կարծիքը, որ եթե Ադրբեջանը չի կարող պայմանավորվել հիմնարար սկզբունքների շուրջը, ապա ինչպե՞ս կարելի է խոսել խաղաղ համաձայնագրի մշակման մասին:
Նալբանդյանը նշել է, որ Ադրբեջանի այս մոտեցումը ակնհայտ ցանկություն էՙ ձերբազատվելու եռանախագահների ներկայացրած հիմնարար սկզբունքներից եւ փաստորեն տապալելու վերջին տարիների բանակցային գործընթացը: