Հարցազրույց դերասան եւ բեմադրիչ Նարեկ Դուրյանի հետ
«Մեր ժամանակ բակային, մանկական, դպրոցական, ուսանողական կյանքը շատ հարուստ Էր: Համակարգիչները ընկերներին չէին փոխարինում, փլեյսթեյշըններն էլ` գրքերին: Համակարգչի փոխարեն Մայն Ռիդն էր,Դյուման, Վալտեր Սքոտը եւ այլք, արդեն չեմ հիշում, թե քանի անգամ եմ կարդացել «Այվենհոն»: Փնտրում էինք, մտածում` ինչ կարող ենք անել, անընդհատ մեզ համար աշխարհ էինք կառուցում:
Հիմա նկատում եմ` տղաս կա՛մ հեռախոսով է խաղում, կա՛մ համակարգչի առաջ է: Մենք միայն հեռուստացույց ունեինք, մանկության տարիներին միայն մուլտֆիլմեր էինք նայում, ինչ լավն էին «Վինի Թուխը», «Կոկորդիլոս Գենան»: Հիմա մի տեսակ ոչ մանկություն կա, ոչ պատանեկություն, ոչ էլ նորմալ ուսանողություն»:
Այսպիսին էր պատանի Նարեկ Դուրյանը, որ հետո դարձավ դերասան, թատերական ռեժիսոր, Փարիզի «Լա Բոհեմա» թատերական միության հիմնադիր: Բայց մինչ այս ամենը նա էլ, ուսանողական թոհուբոհի միջով է անցել:
- Հայրս իմ մասնագիտական ընտրության հարցում որոշեց չմիջամտել, թեեւ ուզում էր, որ բժիշկ դառնայի (հետաքրքրական է, ես էլ ուզում եմ, որ իմ տղաները բժիշկ դառնան), բայց ես թատրոնն ընտրեցի:
- Ինչպիսի՞ն էին ձեր ուսումնառության տարիները:
- Թեպետ դպրոցում աչքի չեմ ընկել ոչ սովորելով, ոչ էլ վարքով, բայց ինստիտուտում լրիվ այլ էր: Տարերքիս մեջ էի, սովորելը դարձել էր ավելի հաճելի ու հեշտ: Իմ ուսանողական տարիներին դերասանները, ռեժիսորները, քանդակագործներն ու նկարիչները սովորում էին նույն բուհում` Գեղարվեստաթատերական ինստիտուտում: Եվ դա այնքանով էր լավ, որ կարողանում էինք ավելի շատ շփվել իրար հետ, իրարից մի նոր բան սովորել: Հիշում եմ` այդ տարի թատերական ինստիտուտում 16 տեղի համար 2000 դիմում կար: Ընդունվեցի: 1980-ին ավարտեցի ինստիտուտն ու միանգամից մեկնեցի Ֆրանսիա:
- Երկար տարիներ ապրել եք Հայաստանից դուրս, որպես արվեստագետ օտար միջավայրը ձեզ ի՞նչ տվեց:
- Հիշում եմ` մեզ` ուսանողներիս հետ մի հանդիպման ժամանակ Վիլյամ Սարոյանն ասաց. «Արվեստագետը միշտ պետք է ճամփորդի»: Օտար միջավայրից ես աշխատել եմ քաղել միայն լավը: Ափսոս, երիտասարդությունս նվիրեցի օտարությանը:
- Ինչպիսի՞ն էր այն միջավայրը, որտեղ դուք ձեւավորվեցիք որպես անհատ:
- Ապրում էինք Մաշտոցի պողոտայում` «Սկվազնյաչոկ» սրճարանի հարակից բակում: Այդ բակից հիշողությունները քիչ են: Երեք տարեկան էի, երբ տեղափոխվեցինք Սարյան 1 հասցե: Բակն այնքան մեծ էր, որ կարողանում էինք ազատ ֆուտբոլ խաղալ: Հիմա այդ բակը չկա, ավտոտնակներ են կառուցել: Ամառային արձակուրդին բակերում ճամբար էինք կազմակերպում: Ամեն երեկո խարույկ էինք վառում, կարտոֆիլ, ծիրանի կորիզ խորովում: Վազելով բարձրանում էի տուն, բրդուճներով բակ վերադառնում, ցոգոլ էինք գողանում, թութ թափ տալիս: Հարեւանություն կար: Բոլորի տան դռները բաց էին: Շենքում մեկն, ասենք, մսավաճառ էր, մյուսը գունավոր հեռուստացույց ուներ, երրորդն էլ սուրճի խանութում էր աշխատում: Մեկը բերում էր սուրճը, մյուսը` միսը, ֆուտբոլն էլ նայում էին երրորդի տանը: Ու այսպես հարեւանություն էինք անում, ապրում մեծ ընտանիքի պես: Միջավայրն այսպիսին էր, բայց այդ ամենը հնմա միայն «Հայֆիլմի» կադրերում է մնացել:
- Թատրոնը հարցե՞ր պիտի տա, թե՞ պատասխաններ:
- Թատրոնը պետք է հարցեր բացի եւ թողնի, որ պատասխանը հանդիսատեսը գտնի: Նույնիսկ «Մորաքույրը Փարիզից» ներկայացման վերջում ես չգիտեմ` նա` սփյուռքահայ մորաքույրը, պետք է գնա՞, թե՞ մնա: Եվ այդտեղ ես պատասխան չեմ տալիս, հարց եմ տալիս... Պատասխաններ տվող թատրոնը խորհրդայինն էր: Թեեւ ներկայացման ընթացքում դերասանի ու ռեժիսորի վերաբերմունքն անպայման կա:
- Այսօրվա հայ երիտասարդները կապվա՞ ծ են թատրոնին: Թատերական ի՞նչ ճաշակ ունեն, ի՞նչ են ակնկալում բեմից` ծիծա՞ղ, թե՞ արցունք:
- Երիտասարդներն իմ նշած հանդիսատեսի տիպերից չեն առանձնանում: Կան երիտասարդներ, որոնց հանդիպելիս ահավոր տխրում եմ, հիասթափվում: Բայց խնդրում եմ` Ֆրանսիային հանկարծ վարդագույն աչքերով չնայեք: Նույն բանը նաեւ այնտեղ է: Համ էլ կյանքը շատ է դժվարացել, ու ոչ մեկին մեղադրել չի կարելի: Մենք խորհրդային տարիներին ահագին ազատ ժամանակ ունեինք, բան ու գործ չունեինք, անընդհատ կարդում էինք: Իսկ հիմա հազիվ ինտերնետ ենք մտնում ու վերջ... Այն ժամանակ ամեն ինչ արգելված էր, եւ, բարեբախտաբար, արգելված էին լավ գրականությունն ու երաժշտությունը: Մենք Իոնեսկոն ձեռքով էինք արտագրում: Պարադոքս է, բայց այդ բանտը մեզ մարդ դարձրեց:
Բայց կան շատ լավ երիտասարդներ, մարդիկ, որ քեֆս բերում են: Այն երիտասարդները, ովքեր գալիս ու դիտում են իմ ներկայացումները, շատ կապված են թատրոնին: Նրանց ակնկալիքները տարբեր են: Բայց, իհարկե, տոկոսային հարաբերակցությամբ ավելի շատ ծիծաղ են ակնկալում: Եվ դա ինտելեկտի հետ կապ չունի: Ես ինձ համարում եմ մտավորական տղա, բայց ես չեմ ուզում լաց լինել այսօր: Ինձ «զոռով» անգամ չես տանի ողբերգություն նայելու: Չեմ ուզում: Ու թող որեւէ մեկն ինձ փորձի ապացուցել, որ ես ողբերգություն, կլասիցիզմ չգիտեմ...
Կյանքը ծանրացել է: Համ էլ իրավիճակային տարբերություններ կան: Եթե պատերազմի տարիներին մարդիկ գնում էին հայրենասիրական գործեր դիտելու, ճգնաժամի եւ ճնշումների տարիներին բեմադրվում էին տողատակին ազատ խոսքի դրսեւորումներ ունեցող ներկայացումներ (օրինակ` երբ Լյուբիմովը Վիսոցկուն ջինս հագցրեց ու «Լինե՞լ, թե՞ չլինելը» կիթառով ասել տվեց), ապա այսօրվա իրավիճակը ստիպում է, որ մենք մեզ վրա ծիծաղենք, որովհետեւ հիմա շուրջն այնքան ծիծաղելի բաներ են կատարվում...
- Ի՞նչ եք կարծում, թատրոնը Հայաստանում ապագա ունի՞:
- Ինչո՞ւ ոչ: Շատերին հեռավոր կյանքը քաղցր է թվում: Դրսում էլ ոչ բոլորն են լավ վարձատրվում: Ձեզ թվում է` Ֆրանսիայում բոլո՞րն են Ժերար Դըպարդյե, կամ բոլո՞րն են ոսկե դղյակներում ապրում: Սա պատրանք է: Ամեն երկրում էլ աշխատողը կարող է ապրել եւ մշակույթ արարել:
ՄԱՐԳԱՐԻՏ ՍԱՔՈՒԼՅԱՆ