132 ՄԼՐԴ ԴՐԱՄ ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ ՏՆՏԵՍԵԼ ՄԻԱՅՆ ԷՆԵՐԳԱԽՆԱՅՈՂՈՒԹՅԱՄԲ ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ Ինչո՞ւ չի իրագործվում կառավարության ընդունած «ՀՀ էներգախնայողության եւ վերականգնվող էներգետիկայի ազգային ծրագիրը» Գազի եւ էլեկտրաէներգիայի գների մոտալուտ բարձրացումը մեզ վերջնականապես համոզեց, որ Հայաստանը պարզապես այլընտանք չունի այլընտրանքային էներգետիկան եւ էներգախնայողությունը զարգացնելու առումով: Որքան էլ կառավարությունը սուբսիդավորի գազի գնի բարձացման մի մասը, որքան էլ մեր երկրի համար Ռուսաստանը ավելի ցածր գնով գազ վաճառի, այն շարունակելու է թանկանալ, քանի որ պաշարներն անսպառ չեն: 1,3 թե 5 տարի հետո մենք նորից ենք բախվելու այս հարցին: Իսկ անընդհատ սուբսիադավորելն անհնար կդառնա իշխանության համար: Հետեւաբար, ավելի ճիշտ եւ նպատակահարմար է արագացնել քայլերը այն էներգետիկ հնարավորություններն օգտագործելու համար, որոնք անսպառ են: Պարզվում է, որ Հայաստանի կառավարությունն ունի «ՀՀ էներգախնայողության եւ վերակագնվող էներգետիկայի ազգային ծրագիր» ընդունված դեռեւս 2007-ին, ինչպես նաեւ այն կյանքի կոչելու գործողությունների ծրագիր, որը, չգիտես ինչու, ընդունվել է միայն 2010-ին: Վերոնշյալ փաստաթղթերում նշվում է, որ Հայաստանը էներգետիկ առումով միայն 35 տոկոսով կարող է հենվել սեփական ռեսուրսների վրա` հիդրոկայաններ եւ ատոմակայան: Սակայն չմոռանանք, որ ատոմակայանի վառելիքը նույնպես ներմուծվում է: Միայն հիդրոռեսուրսները բավարարում են մեր էներգետիկ պահանջարկի 10 տոկոսից քիչ մասը: Այս հանգամանքը նկատի ունենալով էլ մշակվել է վերոնշյալ ծրագիրը: Մշակվել է, բայց ... Ծրագրում նշվում է, որ մեր երկիրը մեծապես կարող է տնտեսել էներգախնայողության մեջ: Համաշխարհային բանկի 2008-ի ուսումնասիրության համաձայն, էներգախնայողությամբ Հայաստանը կարող է խնայել տարեկան 132 մլրդ դրամ, որը համարժեք է եղել այն ժամանակվա ՀՆԱ-ի գրեթե 5 տոկոսին: «Դա հավասար է էներգիայի խնայողության մոտ 1,21 մլն տնհ տարեկան կամ 1 ՏՎտժ էլեկտրաէներգիա, կամ 600 մլն մ3 բնական գազ», նշված է կառավարության ծրագրում: Ընդ որում, ընդգծվում է, որ Էներգախնայողության ներդրումները հիմնականում տնտեսապես եւ ֆինանսապես կենսունակ են, հատկապես հանրային ոլորտի ներդրումները տալիս են ընդհանուր ներդրման առավելագույն վերադարձ: Փաստորեն, ներդրումներն այս ոլորտում, բացի օգտակար լինելուց, նաեւ շահութաբեր են: Ըստ ծրագրի, Հայաստանի շենքերի գերակշռող մասը կառուցվել է խորհրդային ժամանակներում` 35-60 տարի առաջ, առանց որեւէ էներգախնայողության: Այդ շենքերից շատերը քայքայված վիճակում են եւ չեն ապահովում նվազագույն հիգիենիկ եւ հարմարավետ կյանքի պայմաններ: Էներգիայի օգտագործումը, ըստ մեկ մետր քառակուսու, մոտ 3-5 անգամ բարձր է, քան Եվրոմիության երկրներում եւ տատանվում է 320 եւ 690 կՎտժ/քմ տարեկան: Համաձայն նախնական ուսումնասիրությունների, բնակելի եւ հանրային շենքերի արդյունավետ ջերմամեկուսացման միջոցով հնարավոր է կրճատել ջեռուցման համար էներգասպառումը առնվազն 20-40 տոկոսով: «ՀՀ էներգախնայողության եւ վերակագնվող էներգետիկայի ազգային ծրագրի» այս եզրակացությունները պետք է, որ դրանք կյանքի կոչելու հրատապ քայլերի վերածվեին, մինչդեռ ի՞նչ գործնական քայլերի մասին է խոսքը, եթե ծրագրին հաջորդող գործողությունների ծրագիրը միայն 3 տարի անց է ընդունվել: Ավելորդ է ասել, որ գործողությունների ծրագիրն էլ ըստ էության չի իրականացվում: Տպավորությունն այնպիսին է, որ էներգետիկայի եւ բնական պաշարների նախարարությունն էլ միայն թղթի վրա գոյություն ունի: Նախարար Արմեն Մովսիսյանն ամեն տարի միայն հայտարարում է խոշոր էներգետիկ ծրագրերի սկսելու մասին, որոնք այդպես էլ չեն սկսվում` Իրան-Հայաստան վառելիքատար խողովակաշար, նոր ատոմակայան, էներգախնայողության ծրագիր եւ այլն: Սակայն վերադառնանք «ՀՀ էներգախնայողության եւ վերակագնվող էներգետիկայի ազգային ծրագրին»: Ծրագրում նշված է, որ անհրաժեշտ է մշակել հատուկ տեխնիկական եւ գնահատման ստանդարտներ պետական կառավարման մարմինների եւ պայմանագրի կողմ հանդիսացող մատակարարների համար, բոլոր ոլորտներում ձեռք բերվող հանրային ապրանքների, աշխատանքների եւ ծառայությունների համար: Դրանք ենՙ շենքերի կառուցում/նորոգում, լուսավորություն, համակարգչային եւ գրասենյակային տեխնիկա, օդորակում եւ հովացում, կենցաղային սարքեր, մեքենաներ: Միաժամանակ պետք է ապահովել, որ էներգախնայողության ասպեկտները դիտարկվեն դեռեւս բյուջետավորման փուլում: Հարց ուղղենք կառավարությանը` արդյոք այդպե՞ս է արվում հիմա: Հաջորդը` նշվում է, որ գնումների հայտերը պետք է ձեւավորել ելնելով էներգախնայողական չափորոշիչներից: Դժվար թե որեւէ մեկն ասի, որ սա կատարվում է: Այսպես կարելի է շարունակել, ներկայացնելով այն անհրաժեշտ քայլերը, որոնք պետք է արվեն Հայաստանում, բայց չեն արվում: Գուցե մեզ ասենՙ ահա այսպիսի քայլեր ենք իրականացնում` տեղեկատվական արշավներ, էներգախնայողության ստանդարտների մշակում, լայնածավալ քարոզարշավներ էներգիայի արդյունավետ օգտագործման վերաբերյալ, էներգախնայողության առարկայի ներմուծում կրթական ծրագրերում եւ այլն: Հարցի միայն մի կողմն է, որ անգամ այս քայլերը չեն իրականացվում: Գլխավոր խնդիրն այն է, որ անգամ այս քայլերն իրականացնելու դեպքում մենք կրիայից մի փոքր ավելի դանդաղ քայլերով կմոտենայինք էներգախնայողության ծրագրի բուն իրագործմանը, որի միջոցով մենք 132 մլրդ դրամի տնտեսում կարող ենք ունենալ: Ավելացնենք, որ անդրադարձանք միայն «ՀՀ էներգախնայողության եւ վերակագնվող էներգետիկայի ազգային ծրագրի» էներգախնայողությանն առնչվող մասին: Արեւի, քամու, երկրաջերմային էներգիայի օգտագործման արդյունավետության եւ անհրաժեշտ քայլերի մասին, որոնք նշված են նույն ծրագրում, բայց չեն իրականացվում, կանդրադառնանք հաջորդ անգամ: Պարզապես արձանագրենք, որ կառավարությունը ոչ միայն պետք է սկսի կոնկրետ քայլեր իրականացնել այս ծրագրի իրականացման ուղղությամբ, այլեւ պետք է դա անի հնարավորինս արագ, կարելի է ասելՙ օպերատիվ արագությամբ: |
