ԴՐԱՄԸ ՉԻ ԱՐԺԵԶՐԿՎՈՒՄ ԵՎ ՉԻ ԷԼ ԱՐԺԵՎՈՐՎՈՒՄ` ԻՆՉՈ՞Ւ ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ Հայկական դրամի վարքագիծն այս տարի կարծես թե աչքի է ընկնում կայունությամբ, ինչի վկայությունն է այն, որ տարվա ութ ամիսներին միջին փոխարժեքը գրեթե չի փոխվել, կազմելով միջինը 477 դրամ 1 դոլարի դիմաց, հունվարի` 476,7 դրամ 1 դոլարի դիմաց միջին փոխարժեքի համեմատ: Հարկ է նշել, որ նման կայուն պահվածք մեր ազգային արժույթը ցույց էր տալիս նաեւ անցյալ տարվա նույն ժամանակահատվածում` մինչեւ նոյեմբերի վերջը: Այդ ընթացքում հայկական դրամի միջին փոխարժեքը կայունացել էր 415 դրամ 1 դոլարի դիմաց միջակայքում: Նոյեմբերի վերջից սկսած եւ հատկապես դեկտեմբերին, արտերկրում պատահած տնտեսական ցնցումները, ի թիվս աշխարհի բոլոր երկրների արժույթների, իրենց ազդեցությունը թողեցին նաեւ հայկական դրամի վրա: Պատճառների մասին այդ ժամանակ բազմիցս ենք անդրադարձել: Այժմՙ թե ինչո՞ւ է դրամը կայուն եւ նրա վարքագծի ի՞նչ փոփոխություններ են հնարավոր: Դեկտեմբերյան տատանումից հետո, արժեզրկվելով ավելի քան 15 տոկոսով, դրամը կայունացավ 470-480 դրամ 1 դոլարի դիմաց միջակայքում: Անցած 8 ամիսներին, ինչպես արդեն նշվեց, որոշակի տատանումներով այս փոխարժեքը կայուն է մնացել: Ընդ որում, այն դեպքում, երբ դեկտեմբերին հաջորդած շրջանում շարունակվեցին արժեզրկվել ռուսական ռուբլին, վրացական լարին, մյուս արժույթները եւ անգամ նավթային եկամուտների հաշվին կայունությունը պահող ադրբեջանական մանաթը: Վերջինս այս օրերին արժեզրկման նոր փուլ է ապրում: Մեկ անգամ եւս նշելով, որ փոխարժեքը ձեւավորվում է բազմաթիվ` ներքին եւ արտաքին գործոններով, ընդգծենք, որ դրանցից մեկը կարող է տվյալ պահին գերակշռել եւ տատանումներ առաջացնել: Նման տատանում աշխարհում սպասում էին սեպտեմբերին, երբ ԱՄՆ ֆեդռեզերվը (ԿԲ-ն) պետք է հայտարարեր տոկոսադրույքի հնարավոր բարձրացման մասին, որը կթանկացներ դոլարն ամբողջ աշխարհում: Դա տեղի չունեցավ, քանի որ Ֆեդռեզերվը նպատակահարման գտավ թողնել տոկոսադրույքն անփոփոխ: Եթե մինչ այդ, դոլարը, կարծես նախապատրաստվելով, կամաց-կամաց արժեւորվում էր, ապա դրանից հետո` սկսեց արժեզրկվել: Մյուս կողմից` Հայաստանի տնտեսությունում այս տարվա լարված վիճակի արդյունքում շատերն ակնկալում էին, որ դրամը պետք է սկսեր արժեզրկվել: Դա տեղի չի ունենում: Պատճառն այն է, որ արտաքին ցնցումների բացակայության պայմաններում, փոխարժեքի փոփոխություններ առաջացնող ներքին պատճառները հակակշռում են միմյանց: Ինչպես հայտնի է, դեպի Հայաստան մասնավոր փոխանցումներն այս տարի նվազել են: Այսպես` համաձայն ԿԲ տվյալների, 2015-ի հունվար-օգոստոսին բանկային համակարգով ֆիզիկական անձանց կողմից ոչ առեւտրային դրամական փոխանցումները Հայաստան կազմել են 1 մլրդ 22 մլն դոլար` նախորդ տարվա 2014-ի հունվար-օգոստոսի 1 մլրդ 414 մլն դոլարի դիմաց կամ մոտ 392 մլն դոլարով ավելի քիչ: Սա պետք է նպաստեր դրամի արժեզրկմանը: Սակայն արտաքին առեւտրի ցուցանիշներն հակառակ գործընթացի օգտին են: Նույն` հունվար-օգոստոսին Հայաստանից արտահանումը կազմել է 967 մլն դոլար` փոքր ինչ ավելի անցած տարվա նույն ժամանակահատվածից, իսկ ահա ներմուծումը` 2 մլրդ 74 մլն դոլար, ինչը էապես` մոտ 800 մլն դոլարով ավելի քիչ է անցյալ տարվա նույն ութ ամիսներից : Այսինքն, Հայաստանից այդ չափի դոլար քիչ է դուրս եկել, մինչդեռ մասնավոր փոխանցումների նվազումը այդ ցուցանիշից կրկնակի ավելի քիչ է եղել: Հայաստան եկող զբոսաշրջիկնեի թիվն աճել է, բայց աճել է նաեւ Հայաստանից հանգստանալու համար արտերկիր մեկնողների թիվը: Հետեւաբար, այս ցուցանիշի ազդեցությունը փոխարժեքի վրա, կարելի է ասել, չեզոք է: Հարկ ենք համարում նշել, որ փոխարժեքի վրա ազդեցության իր գործիքներն է կիրառում նաեւ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը, որի նպատակը գնաճի կարգավորումն է եւ որը ազդում է նաեւ փոխարժեքի վրա: Մեծ հավանականությամբ, կարելի է ասել, որ միջազգային արժութային շուկայի ներկայիս իրավիճակում, եթե չլիներ մասնավոր դրամական փոխանցումների նվազումը, ապա դրամը ոչ միայն կայուն կմնար, այլեւ որոշակիորեն կարժեւորվեր: Նմանատիպ գործընթաց տեղի ունեցավ 2004-2008 թվականներին, երբ դրամը սկսեց արժեւորվել արտահանման ավելացման, մասնավոր փոխանցումների ներհոսքի, զբոսաշրջության ավելացման եւ ընդհանրապես` տնտեսական բարձր աճի ազդեցությամբ, հասնելով մինչեւ 300 դրամ 1 դոլարի դիմաց փոխարժեքին: Առաջիկայում սպասել նման արժեւորման երեւի թե չարժե, քանի որ, չնայած ներմուծման ծավալների լուրջ նվազմանը, մասնավոր փոխանցումները նույնպես նվազում են: Այլ բան է, իհարկե, եթե ԱՄՆ իշխանություններն իրենց դրամավարկային քաղաքականության մեջ որոշեն փոփոխություն կատարել կամ միջազգային ֆինանսական շուկայում ինչ-որ ցնցում լինի: |
