ԼՈՒՍԱՎՈՐ ԹԱԽԾԻ ՆԿԱՐԻՉԸ ՄԵԼԱՆՅԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ Կյանքից հեռացավ ֆրանսահայ նկարիչ Ժանսեմը Հայ գեղանկարչությունը ցավալի կորուստ ունեցավ: Կյանքից հեռացավ ֆրանսահայ նկարիչ Ժանսեմը (Հովհաննես Սեմերջյան), մեկը սփյուռքի մեր անվանի արվեստագետներից, որի արվեստի ներքին տրամադրությունները որքան ազգային, նույնքան համամարդկային են, եւ որից բխող զգացմունքների աշխարհը մտերիմ-հաղորդական կարող է լինել յուրաքանչյուրին: Ֆրանսիացի տեսաբանները նրան համարել են միզերաբլիստՙ թշվառների նկարիչ: Սա թերեւս նրա նկարչության ընդհանուր ոգուց, պատկերած պերսոնաժներից եկող տպավորություն է: Նրա վրձինը փնտրում էր մարդու հոգու տխրության մեղեդին: Կյանքի թշվառությունը, դառնությունը կամ զրկանքը, որ ապրում է մարդկային էությունը, նկարիչը վերափոխում էր բանաստեղծական-քնարական թախծի: Նա կարծես ցավի բանաստեղծը լիներ նկարչության մեջ: Սուր զգացմունքները, անկումային տրամադրություններն արվեստում ավելի ներազդող ուժ ունեն իհարկե, սակայն այս պարագայում նկարչի ներքին վիճակն է այդպիսին, որի հարազատ ունկնդիրն է եղել նա միշտ: Տարագիր արեւմտահայի ճակատագիրը կրող նկարիչը կյանքիՙ իրեն բաժին ընկած վիշտը կտավին գունանկարեց զարմանալի մեղմությամբ: Նրա հատկապես կանացի կերպարների փխրուն աննյութայնությունը, դեմքի դալուկ արտահայտությունները, մարմինների գծապատկերի նրբությունը իրականի ու վերացականի սահմաններին են պահում նրանց, որ բացարձակապես համակրանքի զգացում է արթնացնում, եւ բնավՙ խղճահարության: Ժանսեմը մարդկային կյանքերի նկարիչ է, մարդկային խորը ապրումների ու զգացողությունների արտահայտողը: Նրա տխրությունը, անկասկած, քնարական է, գունային թափանցիկությունը միայն հրճվանք է ծնում, չնայած կիսատ ապրած կյանքի զգացողությամբ նրա հերոսների, կտավներից ուղղակիորեն հոսում է լույսի մեղեդին: Նրա բաց կապույտի, դեղնի ու կանաչի սքանչելի համադրությունները կյանքի ցավը վերածում են բանաստեղծական այնպիսի տխրության, որ դիտվում է իբրեւ ձոն գեղեցկության, ձոն բարության ու հույսիՙ առավոտվա օդի մաքրության հանգույն: Նա նկարիչ էր, որ կյանքի ստվերագծերի արանքում անպայման լույսն էր տեսնում: Իբրեւ ցեղասպանված ժողովրդի զավակ, այդ ցավն իր մեջ մշտապես կրող արվեստագետ, նրա կտավներին 1915-ի սոսկալի արձագանքը հայտնվեց գեղարվեստական նատուրալիզմի ընդգծված ոճով, սակայն դաժան, դժոխային պատկերների մեջ անգամ թաքնված է Ժանսեմին հատուկ գույնի լուսավորությունը: Նկարների այդ շարքըՙ 34 կտավ, 2001-ին Հայաստան կատարած իր երկրորդ այցելությանը Ժանսեմը նվիրեց Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտին, որտեղ հիմա դրանք ցուցադրված են: Առաջացած տարիքը մեծ արվեստագետի պարագայում նկատվո՞ւմ է արդյոք: Իհարկեՙ ո՛չ: Այդպես երբեք չի լինում: Մեծերի կորուստը մշտապես ամայության զգացում է բերում, մեծ ափսոսանք է ծնում: Այսպես է նաեւ Ժանսեմի հեռացումը: Կյանքին հրաժեշտ տվեց նա 93 տարեկանումՙ ապրած կյանքը թողնելով իր կտավների թափանցիկ լռության մեջ, վրձնի գունագեղ հետքերում... Ժանսեմը ծնվել է Սելեզում, (Թուրքիա), շատ չանցած ընտանիքը գաղթում է Հունաստան, Սալոնիկ, 1931-ին մայրը ամուսնու մահից հետո տեղափոխվում է Ֆրանսիա, բնակություն հաստատում Փարիզի Իսի լե Մուլինո արվարձանում: Նրա մասնագիտական առաջին դպրոցը Մոնպառնասի ազատ ակադեմիաներն էին, ապա սովորել է Փարիզի դեկորատիվ արվեստի բարձրագույն դպրոցում: Առաջին ցուցադրությունը 1944-ին «Անկախների սալոնում», «Ջութակահարը» կտավն է եղել: 1956-ին ընտրվել է երիտասարդ նկարիչների միության նախագահ, անհատական բազմաթիվ ցուցահանդեսներ է ունեցել Փարիզում, Նյու Յորքում, Չիկագոյում, Լոնդոնում, Տոկիոյում, Հռոմում, Բրյուսելում, Լոզանում, Բեյրութում եւ այլուր: Ժանսեմը նկարչական թեմատիկ շարքերով մտածող արվեստագետ էՙ ոճական անհատական նախասիրությամբՙ «Պարուհիներ», «Ցլամարտ», «Դիմակահանդես», ուշագրավ են նաեւ դիմանկարների շարքը եւ հատկապես ինքնատիպ, նուրբ նատյուրմորտները: Նրա աշխատանքները պահվում են աշխարհի մի շարք հեղինակավոր թանգարաններում եւ մասնավոր հաքավածուներում: Նա այն բացառիկ նկարիչներից է, ում անունով կենդանության օրոք բացվել է երկու թանգարան, երկուսն էլ Ճապոնիայում: Ժանսեմը արժանացել է միջազգային հեղինակավոր մրցանակների, այդ թվում` Ֆրանսիայի «Պատվո լեգեոն» շքանշանի: 2010-ին ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հրամանով նրան շնորհվել է «Պատվո շքանշան»: Նկար 1. «Տոնահանդեսի ավարտը» |
