«ԵՐԵՎԱՆԸ ՊԻՏԻ ԴԱՌՆԱՅ ԳԵՂԵՑԻԿ ԿԷՏ ՄԸ, ՈՐ ՊԻՏԻ ԱՒԵԼՑՆԵՆՔ ԱՇԽԱՐՀԻ ՄԷՐ ՔԱՐՏԷԶԻՆ ՎՐԱՅ» Զրոյ ցըՙ ԱՆԻ ՏԷՅԻՐՄԵՆՃԵԱՆԻ, Վիեննա Վիեննայի ֆիլարմոնիք նուագախումբը ապրիլի 11-ին համերգով մը պիտի ներկայանայ Երեւանի հանդիսատեսին: «Երեւանեան հեռանկարներ» երաժշտական փառատօնի շրջագիծով պիտի կայանայ այս կարեւոր իրադարձութիւնը, որ անկասկած արուեստի մեծ տօն մը պիտի դառնայ հայ հանդիսատեսին համար: Պիտի հնչէ Ֆրանց Շուբերթի Die Zauberharfe-ի նախերգանքը («Ռոզմունդ»), Բրամսի դաշնամուրի ու նուագախումբի համար երկրորդ քոնցերթը եւ դարձեալ Բրամսի դաշնամուրային առաջին քուարթեթը, զոր նուագախումբի յարմարցուցած է Առնոլդ Շէօնբերգը: Համերգին ընդառաջ զրուցեցինք Վիեննայի ֆիլարմոնիք նուագախումբի վարչութեան նախագահ Քլեմենս Հելսբերգի (Clemens Hellberg) հետ: - Ի՞նչպէս ծագեցաւ Երեւանի մէջ համերգ կազմակերպելու գաղափարը, ի՞նչպէս ծրագրուեցաւ այս ձեռնարկը: - Համերգի ծրագրաւորման մէջ կարեւոր դեր ունեցաւ «Երեւանեան հեռանկարներ»էն Սոնա Յովհաննիսեանը, որ երկար ատենէ ի վեր ջանք կը ներդնէր Վիեննայի ֆիլարմինիքի Երեւան այցելութեան համար: Այս ջանքերը նիւթական պատճառներով կամ ժամանակի չգոյութեան հետեւանքով շատ անգամ ձախողեցան: Սակայն իր յամառութեան եւ աշխատասիրութեան շնորհիւ ահաւասիկ պիտի կայանայ մեր շրջագայութիւնը: Տիկին Յովհաննիսեան եւ Երեւան իրենց նեցուկով կարելի դարձուցին մեր այս ճանապարհորդութիւնը (Լոնդոնէն Երեւան, հոնկէ Քիեւ եւ ապաՙ Վիեննա պիտի վերադառնանք): Ձրիաբար պիտի չնուագենք անկասկած, այսուհանդերձ տիկին Յովհաննիսեանի կողմէ կարելի դարձուած առաւելագոյն պատուագինը (որուն համաձայնած ենք) մեր սովորական վարձատրումէն շատ ցած է: Մենք աշխարհի ամենասուղ նուագախումբերէն ենք: Պատճառը կը բխի նաեւ մեր կառուցուածքէն: Մեր շրջագայութեան ժամանակ պէտք է ապահովենք նաեւ պետական օպէրայէ ներս նուագը: Պէտք է ըսել, որ պետութենէն որեւէ նիւթական օժանդակութիւն չենք ստանար: Մեր ճանապարհորդութիւնները չեն հատուցուիր: Բեռլինի կամ Դրեզդենի ֆիլարմոնիք նուագախումբերը, օրինակ, կը վայելեն պետութեան օժանդակութիւնը, բայց մենքՙ ոչ: Ընդհակառակը, մեր շրջագայութիւններէն շահած մեր գումարներով նեցուկ կը դառնանք պետական օպէրային: Արդէն սահմանափակ են մեր շրջագայութեան օրերը: Եթէ նկատի ունենանք մեր ամենամեայ այցելավայրերն ալ, ապա կը տեսնուի, թէ որքան նուազ է շրջագայութեան ժամանակը: Այդ այցելավայրերու կարգին են Ճափոնն ու Նիւ Եորքը, ինչպէս նաեւ Քէօլնի, Լուցեռնի, Ամստերդամի եւ Փարիզի գլխաւոր փառատօնները: - Ունեցա՞ծ էք որեւէ առընչութիւն հայկական երաժշտութեան, յատկապէս հայկական դասական երաժշտութեան հետ: - Հայկական երաժշտութեան հետ մեր առաջին առընչութիւնը 10 տարի առաջ էր: Քրիստոնէութեան Հայաստանի մէջ որպէս պետական կրօն հռչակման 1700-ամեակին առթիւ «Մուզիքֆերայն»ի մէջ սարքեցինք համերգ մը, 22 ապրիլ 2002-ին: Խմբավարն էր Վալերի Գերգիեւ: Ներկայ էին կարտինալ Քէօնիկ (Konig), առաջնորդ Մեսրոպ արք. Գրիգորեան եւ Վիեննայի նախկին քաղաքապետ Դոկտ. Ցիլք (Zilk), որոնց հովանաւորութեամբ ալ կայացած էր համերգը: Կատարեցինք Սարգիս Ղազարեանի «Աւետիս»ը: Գործի առաջին ներկայացումն էր այդ: Այդ համերգին զիս ամենաշատը տպաւորեց Ջիվան Գասպարեանի դուդուկը, զոր կը յիշեմ մինչեւ այսօր ալ: Համերգը կայացած էր ժամանակուան կառավարութեան «Արուեստՙ բռնութեան դէմ» նախաձեռնութեան շրջագծով (վարչապետ Վոլֆգանգ Շիւսսէլ (Wolfgang Schssel), արուեստի եւ մշակոյթի գծով պատասխանատու պետական նախարար Ֆրանց Մորաք (Franz Morak)): Հայկական երաժշտութեան հետ իմ առաջին ծանօթութիւնը այդ էր: - Խաչատրեան չէ՞ք նուագած երբեք: - Անշո՛ւշտ, այո՛, նուագեցինք: Օրինակՙ ջութակի քոնցերթը... Խաչատրեան 60-ականներուն անգամ մը ղեկավարած է մեզ: 1961-71 թուականներուն կազմակերպուած էր կոմպոզիտորներու խմբավարութեամբ շարք մը: Ամէն տարի կոմպոզիտոր մը հրաւիրուեցաւ ղեկավարելու ո՛չ միայն իր ստեղծագործութիւնները, այլեւ նուագախումբը առհասարակ: Շարքին բացումը կատարած է Խաչատրեան, 1961-ին: Միւս կոմպոզիտորները եղած են Վերներ Էկք (Werner Egk), Բորիս Բլախեր (Boris Blacher), Բենջամին Բրիթթըն (Benjamin Britten), Ալֆրեդ Ուհլ (Alfred Uhl), Ֆրանք Մարթին (Frank Martin), Անտոն Հայլլեր (Anton Heiller) եւ Վոլֆգանգ Ֆորթներ (Wolfgang Fortner): Միակ կոմպոզիտորը, զոր հրաւիրած ենք, բայց չէ կրցած ընդառաջել, եղաւ Ստրավինսքին (Stravinsky): Վերջերս Խաչատրեանէն նուագեցինք Սուսերով պարը, Գերգիեւի (Gergiev) հետ, Շէօնբրունի (SchՓnbrunn) պալատի պարտէզը: Նուագեցինք նաեւ Խաչատրեանի «Դիմակահանդէս» բալէտէն յայտնի վալսը: (ԾՆԹ. Վիեննայի ֆիլարմոնիքը վերջին 10 տարիներուն, ամէն գարնան, Շէօնբրունի պալատի պարտէզը կը սարքէ բացօթեայ համերգ: «Համերգ Եւրոպայի համար» անունով այս շարքը ամէն տարի կ՚ունենայ շուրջ 100 հազար ունկնդիր: Այս տարուան համերգը պիտի կայանայ մայիսի 30-ին, Լորին Մազելի (Lorin Maazel) խմբավարութեամբ): - Ձեր այս շրջագայութեան համար որպէս խմբավար ընտրած էք Մայքըլ Թիլսըն Թոմասը (Michael Tilson Thomas): Այս շարքն ալ կոչած էք «Վերստին հանդիպում Մայքըլ Թիլսըն Թոմասի հետ»: - Այո, իրեն հետ յաճախ նուագած ենք, սակայն սա պիտի ըլլայ մեր առաջին շրջագայութիւնը: - Սովետական նախկին հանրապետութեան մը մէջ համերգ սարքա՞ծ էք անցեալին: - Ոչ, բացի Սան Պեթերսբուրգէն եւ Մոսկուայէն, նախապէս որեւէ համերգ չենք սարքած սովետական նախկին հանրապետութեան մը մէջ: Բացումը կը կատարենք Հայաստանով, ուրկէ ալ պիտի անցնինք Ուքրաինա: - Յայտագրի պատրաստման ժամանակ ի՞նչը դարձաւ ձեր չափանիշը: - Կարեւոր էր որ յարմարի մեր այս համերգաշրջանի ընդհանուր յայտագրին: Այսինքն, համերգաշրջանի մը ընթացքին երկու անգամ չենք նուագեր սիմֆոնի մը: Միւս կողմէ, խմբավարը մեր հիւրն է եւ իր փափաքներն ալ նկատի կ՛ունենանք: Կարեւոր է որ ան ինքզինք հանգիստ զգայ: Երկար ժամանակէ ի վեր կը փափաքէինք նաեւ Բրամսի դաշնամուրի քոնցերթը նուագել Եֆիմ Բրոնֆմանի (Yefim Bronfman) հետ, որ որպէս դաշնակահար մեզի պիտի ընկերակցի այս շրջագայութեան ժամանակ: - Հայաստան երկիր մըն է, որու հասարակութիւնը դասական երաժշտութիւնը լաւ կը ճանչնայ: Կար ժամանակ, երբ աւստրիական երաժշտութեան օրեր կը կազմակերպուէին այնտեղ: Հետեւաբար Վիեննայի ֆիլարմոնիքի երեւանեան այս համերգը մեծ նշանակութիւն պիտի ունենայ Հայաստանի համար: Աւելինՙ Արամ Խաչատրեանի անունով կնքուած սրահին մէջ... Կը մտածէ՞ք արդեօք Խաչատրեանէն գործ մըն ալ ներկայացնել «բիսի» ժամանակ: - Չենք կրնար խոստանալ, կրնայ դժուար ըլլալ: Քանի որ ըստ այդմ պէտք էր պատրաստուիլ... Եւ նուագախումբի երաժիշտներն ալ ընտրել ըստ այդմ: Լոնդոնէն երբ Երեւան հասնինք, ազատ իրիկուն մը պիտի ունենանք: Հետեւաբար կարելի պիտի ըլլայ շրջիլ քաղաքը, որոշ տպաւորութիւն մը ստանալու համար: Հետաքրքրուած ենք: Երեւանի մասին բաւական կը կարդանք: - Օպերան կը գտնուի Երեւանի գլխաւոր հրապարակներէն մէկուն վրայ: Շէնքին մէկ կէսը օպերան, իսկ միւս կէսն ալ Մեծ համերգասրահը, ուր դուք պիտի նուագէք: - Այո, ճարտարապետը Ալեքսանդր Թամանեանն էր, չէ՞, որ նախագծած է նաեւ քաղաքը ամբողջութեամբ: Այդ «նոր քաղաքը» երբ կը կառուցուէր, հաւանաբար բաւական մը հին բան ալ քանդուած ըլլալու է... - Քաղաքի կարեւորագոյն յուշարձաններէն մէկն է նաեւ Ծիծեռնակաբերդի Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յուշակաթողը: - Եթէ ժամանակ ունենամ կ՛ուզեմ անպայման այցելել: Ես բոլորէն ուշ պիտի հասնիմ Երեւան: Սակայն մտածած էի առաջուընէ, անպայման ժամանակ կ՚ուզեմ տրամադրել երթալ տեսնելու համար զայն: Յամենայնդէպս, շատ ուրախ ենք, որ համերգով հանդէս պիտի գանք Երեւանի մէջ: Գիտեմ որ Հայաստանի մէջ ուղիղ հեռարձակմամբ կը սփռուի Ամանորեան համերգը: Երեւանը պիտի դառնայ գեղեցիկ կէտ մը, որ պիտի աւելցնենք աշխարհի մէր քարտէզին վրայ: | 
