ՊԱՀՊԱՆԵԼ, ԲԱՅՑ ԻՆՉՊԷ՞Ս ՅԱԿՈԲ ՄԻՔԱՅԷԼԵԱՆ Վերջին տարիներուն, աւելի ճիշդՙ Սուրիոյ պատերազմի վեցամեայ տարիներուն առընթեր, հոս ու հոն գումարուած գիտաժողովներուն, հաւաքներուն ու հանդիպում-հարցազրոյցներուն մեծամասնութեան գլխաւոր նիւթը մէյ մը Սուրիոյ պատերազմն է, մէյ մըն ալ արեւմտահայերէնի պահպանման հարցը: Շատ մելան հոսեցաւ, թէպետ այլեւս մելան գործածող չմնաց, շատ ալ խօսք յեղուեցաւ այս երկու հրատապ հարցերու քննարկման ի խնդիր: Պատերազմի հարցն ու անկէ փխող տարատեսակ խնդիրները մէկ կողմ ձգենք ու խօսինք արեւմտահայերէնի պահպանման հարցին մասին, աւելի ճիշդՙ արեւմտահայերէնի ճգնաժամին ու զայն փրկելու ի խնդիր առաջարկուած միջոցներուն մասին: Ընդհանրապէս կ՛առաջարկուի որ Սփիւռքի մէջ օգտագործուող լեզուին պահապանը ըլլայ Հայաստանը, քանի Սփիւռքը անկայուն է, իսկ Հայրենիքը կայացած պետականութիւն է: Առաջարկը որքան ալ տրամաբանական ըլլայ, ցանկատեսութեամբ, փափաքելով, կամ պետական, պաշտօնական որոշումով լուծուելիք հարց չէ: Բացատրութիւնս կանխեմ ու ըսեմ, որ սփիւռքահայու խօսակցական լեզուն անհնար է Հայաստանի մէջ պահել, գրականութիւնըՙ այո՛, կարելի է նաեւ մայր հայրենիքի մէջ պահել, իսկ լեզուն, մեր գրաբարին նման կը պահպանուի միայն որոշ անձերու եւ որոշ նպատակներու ծառայելու համար եւ ոչ ամէնօրեայ խօսակցութեանց: Ո՞վ պիտի օգտագործէ արեւմտահայերէնը Հայաստանի մէջ եւ ինչո՞ւ: Սուրիահայե՞րը որ հաստատուած են այստեղ, բայց անոնք արդէն ընտելացած են տեղական լեզուին եւ կը փորձեն իւրացնել ու մերուիլ տեղացիներուն հետ: Թերեւս անհատ լեզուաբաններ, իրենց ուսումնասիրութեանց համար, թերեւս թատրոններ, արեւմտահայ թատերգութեանց պարագային, գուցէ նաեւ ձայնասփիւռն ու հեռատեսիլը, եթէ արեւմտահայերէնով շաբաթական յայտագիր մը ունենար իր ծրագրին մէջ: Հայաստանցին իր արատաւոր, օտար բառերով վխտացող բարբառէն վազ չ՛անցնիր, ալ ո՜ւր մնաց, որ նոր խօսակցական լեզու մը իւրացնէ: Վասն ինչի՞: երկրին պետական, պաշտօնական լեզուն հայերէնն է, որ իր տարբերակները ունի, մին գրական, որ բաւական մաքուրն է, իսկ միւսը խօսակցական, որ բաւական յագեցած է օտար բառերովՙ արաբերէն, թրքերէն, ռուսերէն... Ասոնց կողքին գոյութիւն ունի եւ լայն ու վտանգաւոր տարածում գտած է պատանի եւ երիտասարդ սերունդին մօտ այլ խօսակցական լեզու մը, որ օտար բառով «Ժառկոն» կ՛անուանեն եւ անոր անծանօթ ունկնդրին համարՙ դժուար հասկնալի: Ահա՛ այս երեք տարբերակներն են Հայաստանի լեզուական դաշտի բաղադրիչները եւ անհնար է զանոնք փոխել: Գալով արեւմտահայերէնին, ապա զայն պահողները պիտի ըլլան սփիւռքահայ գրողներն ու մամուլը, այնքան ատեն, որ Սփիւռք կայ եւ Սփիւռքի մէջ դպրոցներ կան, գրող եւ կարդացող կայ: «ԱԶԳ» շաբաթաթերթը ունի եւ յաճախ կը հիւրընկալէ արեւմտահայերէնով եւ Մեսրոպեան ուղղագրութեամբ սիւնակագիր-յօդուածագիրներ. երանի ուրիշ թերթեր եւ լրատուամիջոցներ ալ հետեւէին անոր օրինակին: Արեւմտահայերէնը պահպանելու կարեւոր քայլ մը չէ՞ ասիկա: Թող դպրոցներուն մէջ ալ շաբաթական գոնէ մէկ պահ յատկացնեն, որպէսզի աշակերտին աւելի մատչելի դառնայ արեւմտահայ գրականութիւնը: Եթէ կայ ցանկութիւն, միջոցները չեն պակսիր: |
