ՄԱՐԻՈ ԲՐՈՒՆԵԼԼՈ. ԹԱՎՋՈՒԹԱԿԻ ՄԱՅՍՏԵՐԶԻՆԳԵՐ ՄԱՐԻՆԵ ԿԱՐՈՅԱՆԸ Երեւանյան 7-րդ միջազգային երաժշտական փառատոնի (գեղարվեստական ղեկավարներ` Էդուարդ Թոփչյան, Ալեքսանդր Չաուշյան) համերգային ընտրանու թերեւս գագաթնակետը իտալացի հանրահռչակ թավջութակահար Մարիո Բրունելլոյի (Mario Brunello) մենահամերգն էր: Մենակատար թավջութակի հետ ապրված այդ երեկոն այն եզակիներից էր, որ դրոշմվում են մարդու գիտակցական ու ենթագիտակցական բոլոր շերտերում` իմաստության ու լայնախոհության նոր որակներ բերելով իրենց հետ: Մարիո Բրունելլոն մեր ժամանակների ամենահետաքրքիր երաժիշտների թվին է պատկանում: Բացարձակապես զերծ կատարման արտաքին ձեւավորումից եւ բոլորովին հավասարակշված այս արվեստագետը կարծես ուղիղ կապի մեջ է տիեզերական ճշմարտությունների հետ, որոնք էլ կազմում են հիմքը նրա արվեստի: 1986թ. Չայկովսկու անվան միջազգային մրցույթում հաղթանակը մեկնարկը տվեց նրա երաժշտական միջազգային գործունեության: Նա համագործակցում է այսօրվա երաժշտական աշխարհի լավագույն նվագախմբերի եւ մենակատարների հետ: Հիմնելով d՛Archi Italiana նվագախումբը 1994-ին, Բրունելլոն միաժամանակ հանդես է գալիս թե՛ որպես մենակատար եւ թե՛ որպես դիրիժոր` շրջագայելով աշխարհով մեկ: Մենք զրուցեցինք Մարիո Բրունելլոյի հետ` լինելով ամբողջովին դրան նախորդող համերգի տպավորության տակ: - Երեւանյան 7-րդ միջազգային երաժշտական փառատոնը կրկին հյուրընկալեց Ձեզ` ի մեծ ուրախություն հայաստանյան ունկնդրի: Որքանով ինձ է հայտնի, դուք երկրորդ անգամ եք մեր երկիր այցելում: Կցանկանայի՞ք մի փոքր խոսել այս փառատոնի մասին: Ես քաջ գիտակցում եմ, որ այն Ձեր բազմաթիվ փառատոներից մեկն է, բայց գուցե կա՞ ինչ-որ մի տարբերակող երանգ: - Այո, գուցե չհավատաք, բայց սա իմ նախընտրելի փառատոներից մեկն է: Ես շատ բարձր եմ գնահատում կազմակերպիչների ներդրած ջանքերը` փառատոնը կայացած տեսնելու համար: Եվ բացի այդ, զգացողություն կա, որ նրանք նպատակ ունեն հրավիրել ոչ թե անուններ, շուկայում ներկա մեծ աստղեր, այլ այնպիսի երաժիշտներ, որոնք ունեն իրենց բնորոշ դիմագիծը, իրենց ձայնն ու ասելիքը: Սա շատ գնահատելի փաստ է: Բացի այդ, ես ինձ այստեղ լավ եմ զգում: - Մենք անկեղծորեն ոգեշնչված էինք երեկվա Ձեր համերգից, եւ այն լավ ելակետ կարող է դառնալ մեր զրույցի համար: Կուզենայի նախ եւ առաջ շնորհակալություն հայտնել համերգի ծայրահեղ նրբաճաշակ եւ գրավիչ ծրագրի համար: Անկասկած նրբազգաց, կիրթ հանդիսատեսի քիմքը շոյող բացառիկ առաջարկ էր դա: Սկսելով Յ.Ս.Բախի թավջութակի մենանվագ սյուիտից, ժամանակային մեծ թռիչք կատարեցիք մինչեւ 20-րդ դար` Վ. Վայնբերգի սոնատի կատարմամբ, հետո կրկին Բախ եւ կրկին թռիչք, այս անգամ մեր օրեր, ապրող ու ստեղծագործող Ջ. Սալլիմա: Այսպիսով ժամանակային մեծ աղեղ, որ շատ տպավորիչ էր: Ի՞նչ խորհուրդ ունի Ձեզ համար ժամանակային տարածքը: Ինչպե՞ս են կապվում եկեղեցու սպասավոր Բախն ու ամբողջովին էքսցենտրիկ Սալլիման: - Իսկապես, ինձ համար կարեւոր է այս ծրագրի միջոցով ունկնդրի համար հետաքրքրվածության մի զգացողություն թողնել: Ինչ վերաբերում է Ժամանակին, ինձ համար այն մեր կյանքի մի տարր է: Ինչպես նաեւ երաժշտության մի տարրը: Զգացողություն չունեմ, թե սա մեծ թռիչք է ժամանակի մեջ, քանզի Բախը այնքան ապագայի մեջ էր, որքան մերօրյա...Նա շատ բնական է: Հնարավոր է, որ դա այն պատճառով էր, որ նրա ժամանակը եվրոպական արվեստի բարձրագույն կետերից էր, եւ ամեն ինչ վերսկսվում էր: Նա բոլորովին նոր լեզվամտածողություն մտցրեց եվրոպական երաժշտության մեջ: Այսպիսով, այն ամենը, ինչ դրվում է նրա երաժշտության կողքին, մի տեսակ բնականոն երկխոսության մեջ է մտնում նրա հետ: Կարծում եմ, յուրաքանչյուր երաժշտության մեջ մի քիչ Բախ կա: - Գիտեք, Յ.Ս. Բախի մենանվագ սյուիտների Ձեր կատարման ընթացքում այնպիսի զգացում ունեի, որ երաժշտությունը հնարավոր չէ բաժանել տակտերի, ֆրազների, նախադասությունների...ոչինչ չկար, որ հնարավոր լիներ վերցնել ու հիմնվել դրա վրա: Մտքումս զուգահեռներ կային ԴՆԹ-ի հետ, նրա պարույրների ու կառուցվածքի հետ: Անսկիզբ ու անվերջ մի պատկեր: Հոյակապ էր: Պահի մեջ ինձ համար պարզ դարձավ, որ ճշգրիտ նվագելով տեքստը, միեւնույն ժամանակ Դուք մի տեսակ իմպրովիզ եք անում Բախի սյուիտները: Գուցե ծիծաղեք, բայց պատկերը այնպիսին էր, որ Դուք միջնադարյան Եվրոպայի ամենասպասված երաժիշտներից էիք` մի մայստերզինգեր, որ բացարձակապես ազատ է իր ընտրության մեջ: Այդպիսի զգացում երբեւէ ունեցե՞լ եք: - Քանի որ ջազ էլ եմ նվագում, մի անգամ հրավիրված էի ջազի մի փառատոնի մասնակցելու: Մոտ 600-700 ունկնդիրների ներկայությամբ, առանց կանխավ հայտարարելու, նվագեցի Բախի վեց սյուիտներից երկուսը` non-stop, առանց մասերի մեջ կանգառների: Համերգի վերջում ինձ հարցնում էին. «Ի՞նչ թեմաներով էիք իմպրովիզ անում»... Շնորհակալ եմ Ձեր զգացողությունների համար: Ես սիրում եմ այդպիսի կոմպլիմենտներ: Իրականում ես կարծում եմ, որ կատարողը, մեկնաբանողը իր ազատությունն ունի: Այո, կոմպոզիտորը ստեղծել է այդ գործը, բայց անցած ժամանակահատվածը մեզ գիտելիքներ է տվել, որոնց կոմպոզիտորը չէր տիրապետում: Ուրեմն մենք պետք է օգտագործենք այդ գիտելիքները, նրա երաժշտությանը նոր կյանք տալու համար: Եվ համոզված եմ, որ եթե դու ազնվորեն ես մոտենում այդ գործին, դա միայն ի նպաստ երաժշտության ապագայի է: - Չե՞ք կարծում, որ կատարող, մեկնաբանող երաժիշտը տարօրինակ կերպար է: Նա առօրյա կյանքն անցկացնում է դիմակով, կամ դիմակներով (ինչպես ամբողջ մարդկությունը), եւ մի կողմ է դնում այդ դիմակը, երբ բեմի վրա է, առատ լուսավորված: Պարադոքսը նրանում է, որ տարիների ընթացքում նրան կրթում են հնարավորինս լիարժեք հրաժարվել այդ դիմակից: Եվ որքան արագ է նա կարողանում դա անել, այնքան մեծ հաճույք է պատճառում ունկնդրին` բնականին մոտ լինելու առավելությունը օգտագործելով: Արդյունքում, բեմի վրա քեզ, ասես, բոլորովին մերկ ես զգում, կանգնած հայելու դիմաց: Այդպես չէ՞: - Գիտեք, չգիտեմ նույնիսկ ինչ պատասխանեմ: Այո, այդպես է: Բայց երբ ժամանակի ընթացքում դյուրին է դառնում այդ դիմակից հրաժարվելը, մերկությունդ էլ չես նկատում: Միակ բանը, որ ես վստահ գիտեմ, այն է, որ համերգի ժամանակ ազնիվ պիտի լինես քեզ հետ եւ ունկնդրի հետ: - Սիրո՞ւմ եք հանդիսատեսին: - Այո: - Ելույթ ունենա՞լ: - Այո: - Բեմում մենակ լինել եք սիրում, թե՞ ընկերակցությամբ: - Օհ, այո, մենակ: Դա իմ ամենանախընտրած ձեւն է` ունկնդրի հետ հաղորդակցման մեջ մտնելու իմաստով: - Իսկ ձայնագրություններ անել սիրո՞ւմ եք: - Իհարկե ձայնագրություններ անում եմ: Բայց ինձ համար դա մի տեսակ անհարմարավետ վիճակ է: Երաժշտություն կատարել առանց ունկնդրի ներկայության, միայն ձայնագրիչի եւ բարձրախոսի դեմ հանդիման ինձ դժվար է տրվում: Երաժշտությունը իր խորքային բնույթով հասարակական արվեստ է: Ես ձայնագրել եմ Բախի վեց սյուիտները երկու անգամ, բայց դրանք կենդանի կատարումներից են: Փորձեցի ձայնագրել առանց ունկնդրի, բայց դա շատ ծանր էր ինձ: Բախը շատ մեծ էր ինձ համար: Ես կարիքը ունեմ ունկնդրի օգնության: - Ի՞նչ եք կարծում, կարո՞ղ ենք արդյոք խոսել որեւէ ստեղծագործության սխալ մեկնաբանման մասին: Այդպիսի բան գոյություն ունի՞: - Աշխատելով, կասկածների միջով անցնելով արվեստագետը անվերջ ուզում է իմանալ, թե լավագույն տարբերակը որն է լինելու վերջնակետում: Երբ արդեն թվում է, որ հասել ես քո տեսլականին, բախվում ես մեկ ուրիշ կատարողի պատկերացումների, մոտեցումների հետ, ով բացարձակապես տարբեր մտապատկեր ունի: Հասկանում ես, որ նա էլ է ճիշտ: Սա երաժշտության աղբյուրը, ավիշը, թթվածինն ու նպատակն է ապագային նայել տարբեր եղանակներով, լինել ճիշտ, լինել սխալ, բայց ունենալ ազատություն: Միակ կարեւոր բանը լինել ազնիվ ստեղծագործության տեքստի եւ ինքդ քեզ հետ: Եթե վստահ ես, որ դա իսկապես քո ճանապարհն է, գնա ու նվագի: Եթե ազնիվ ես, դա ծառայություն է երաժշտությանը: - Երաժշտության կամ դրա մեկնաբանման մասին խոսելը իսկապես դժվար է, երբեմն էլ անիմաստ: Սակայն Ձեր մեկնաբանությունները շատ շոշափելի մի բան են պարունակում: Որքան էլ տարօրինակ թվա, դա լռությունն է: Դուք ժամանակի եւ հատկապես լռության արտառոց զգացում ունեք: Ձեր համար ի՞նչ է լռությունը: - Շնորհակալ եմ այս հարցի համար: Դա ինձ ամենաշատ հետաքրքրող խնդիրներից է: Հիմա նույնիսկ մի գիրք եմ գրում դրա շուրջ... Ինձ համար լռությունը շատ կարեւոր բան է: Մենք դրա կարիքը միշտ ունենք: Երաժշտության մեջ լռությունն օգտագործելը նույնն է, ինչ գեղանկարչի համար սպիտակ գույնը օգտագործելը` լույս պատկերելու, կամ սեւից օգտվելը` ստվեր ստանալու համար: Բայց պիտի հասկանանք, որ իրական լռություն գոյություն չունի: Այն ո՛չ սարերում կա, ո՛չ էլ համերգային դահլիճում: Երբ նվագում ես դահլիճում եւ լռություն է տիրում, այդտեղ լռություն չկա, քանի որ տրոփող սրտեր կան եւ շրջանառվող արյուն: Այսպիսով, դու պիտի վերցնես կյանքի այս լռությունը, ապրես այն, խորհես դրա մասին, վերացարկես, հետո օգտագործես այն որպես սպիտակ թուղթ` քո ուզածը գրելու, արտահայտելու համար: Ամեն ինչ կապակցված է լռության հետ: Ոչ թե պիտի վախենանք դրանից, այլ օգտագործենք այն որպես երաժշտություն: - Իսկ պաուզա՞ն: - Պաուզան լռություն չէ: Այն շունչ է, սպասում: - Ի՞նչ կասեիք ժամանակային զգացման, երաժշտության մեջ ժամանակը տնօրինելու մասին: Վերցնենք թեկուզ Ձեր մենահամերգը: Համերգի սկզբում, առանց կանխավ հայտարարելու Դուք կատարեցիք Յ.Ս. Բախի թիվ 1 սյուիտը, հետո մի փոքր խոսեցիք, այնուհետեւ գնացիք բեմի մյուս կողմը`Վ. Վայնբերգի սոնատի նոտաները վերցնելու, նստեցիք Ձեր տեղն ու սկսեցիք նվագել: Այս ամբողջը այնպիսի իդեալական ժամանակային արտահայտություն ուներ, որ ինձ թվաց, որ նախօրոք մտածել եք որպես ամբողջ երեկոյի շղթայի հատվածներ: Հիացած էի ժամանակը երեկոյի օգտին ծառայեցնելու Ձեր տաղանդով: Մտածե՞լ էիք դրա մասին: - Ոչ հատուկ: Բայց ես երկար տարիներ համագործակցել եմ տարբեր դերասանների հետ, եւ միշտ հիացել եմ ժամանակը տնօրինելու նրանց ունակությամբ: Նրանցից հատկապես մեկը միշտ զարմացնում է ինձ: Մեծ մասամբ նա ներկայացնում է one-man-show-ներ, որտեղ ժամանակի տերն ու տիրակալը, բայց նաեւ պատասխանատուն է: Հիանալի զգում է խոսելու կամ դադար վերցնելու ժամանակը, նաեւ ճշգրիտ գիտի հանդիսատեսին առանց հոգնեցնելու սպասեցնել... - Գիտեմ, որ ձեր արտիստական կյանքում ընդարձակ պահուստային ժամանակ եք հատկացնում նաեւ այնպիսի նախագծերի համար, որոնք ներգրավում են արվեստի այլ տեսակներ, ինչպես նաեւ գրականություն, փիլիսոփայություն, մեդիա: Այսպիսի նախագծերում Ձեզ փնտրում ու արտահայտում եք նաեւ այլ մշակույթներին պատկանող դերասանների եւ երաժիշտների միջոցով: Խնդրում եմ մի փոքր պատմեք դրա մասին: - Այո, ես սիրում եմ էքսպերիմենտներ անել: Դա հաճելի է, եւ դա հարստացնում է երաժշտության մասին իմ պատկերացումները: Սկզբնական շրջանում փորձում էի էքսպրոմտներ անել հենց համերգային դահլիճներում, իմ համերգների ընթացքում, բայց, գիտեք, նախ եւ առաջ դա շատ ռիսկային է, եւ հետո միշտ չի, որ համերգի կազմակերպիչները կարող են դա հասկանալ եւ ընդունել: Եվ ես որոշեցի իմ տարածքը ունենալ` ավելի ազատ շարժվելու համար: Դա նախկին լքված գործարան է, որ վերանորոգել ենք: Անվանեցինք Antiruggine, որ իտալերենից թարգմանաբար նշանակում է «հակաժանգ», այսինքն չպիտի թույլ տաս, որ ուղեղդ ժանգոտի: Համոզված եմ, որ շատ արվեստագետներ կարիք ունեն նման առանձնացված տարածքի: Ոչ մի բեմ կամ լույսեր, այլ միայն ուղիղ կապ ունկնդրի հետ: - Ճի՞շտ եմ հասկանում, որ Antiruggine-ում դուք ունկնդրին եք ներկայացնում երաժշտությամբ զբաղվելու այլեւայլ բազմադեմ մոտեցումներ` ստեղծելով ինտերակտիվ պերֆորմանսներ, օգտագործելով երաժշտություն, պատկերներ ու բառեր: - Ճիշտ այդպես: Ես կարծում եմ, որ լինել ժամանակակից, նշանակում է տարբեր կերպերի մեջ ապրել: - Փաստորեն մերօրյա աշխարհում, որ փոխվում է ավելի արագ, քան շատերս կարող ենք ըմբռնել, Դուք կարողանում եք լիովին օգտագործել հնարավոր բոլոր ռեսուրսները: Ի նկատի ունեմ նոր տեխնոլոգիաներ, սոցիալ մեդիա...Կարծում եք, որ դա որեւէ երաժշտի համար անհրաժեշտությո՞ւն է մեր օրերում: - Օհ, ես հավանաբար սխալ արտահայտվեցի: Բանն այն է, որ ես տանել չեմ կարող այդ բոլոր ֆեյսբուքերն ու թվիթթերները: Միայն մի հեռախոս` զանգերի համար: Եվ նույնիսկ կանոն ունեմ. մինչեւ ցերեկվա ժամը երեքը ոչ մի հեռախոսազանգի չպատասխանել եւ երբեք ձեռք չտալ համացանցին: Մինչեւ այդ ժամը իմ անձնական ժամանակահատվածն է: Դրանից հետո միայն սկսում եմ հաղորդակցվել: Ինձ համար սոցիալ մեդիան շատ անհանգստացնող է, այն գողանում է ժամանակը, երբեմն էլ ավերում հոգիդ: - Իհարկե մենք բոլորս էլ պատկերացնում ենք տեխնոլոգիայի ներուժը, սակայն, այնուամենայնիվ, նաեւ ընդունում ենք, որ դրա համար վճար կա տալիք: Ինչ-որ մարդկայնությունից զուրկ բան կա այդ տեխնոլոգիաների մեջ, եւ դա այն գինն է, որ պետք է վճարել` հարմարավետություն ձեռք բերելու համար: Այսպիսով, Դուք չեք սիրում սոցիալ մեդիա, բայց Ձեր նախագծերում հաճույքով օգտագործում եք նոր տեխնոլոգիաներ: - Այդպես է: Ես միշտ ապշում եմ, երբ տեսնում եմ որեւէ մեկին, ով կարողանում է վարպետորեն օգտագործել նոր տեխնոլոգիաները: Ինչո՞ւ ոչ: Դա նույնպես գործիք է, լեզու, մեր այսօրվա կյանքի արվեստը: Իսկ իմացությունը ուժ է ազատ կամքի աշխարհում: - Եվ վերջում. ի՞նչ է ձեր համար թավջութակը: - Ահ, այն լավ ընկեր է, առավոտյան կապուչինոյի պես: Հարցազրույցը վարեց |
