ԴԵԳԵՐՈՂ ՀԱՅ ԳՐՔԵՐԻՑ 15-Ը ՎԵՐԱԴԱՐՁԱՎ ՀԱՅՐԵՆԻՔ Նաիր ՅԱՆ Վերջին տարիներին մատենադարանը համալրվել է 1500 նոր ձեռագրերով, որոնք իրենց վերջին հանգրվանը Հայաստանում են գտել բարերարների ու նվիրատուների շնորհիվ: Հալեպահայ Սոսե Պարոնյանի պապն ու տատըՙ Մովսես եւ Զարդիկ Պարոնյանները, տոհմական ժառանգություն են ունեցել. 18-րդ դարակեսի ձեռագիր գիրքՙ պահպանության հմայիլ, ու 14 անուն հնատիպեր: Դրանց մեջ կան Ավետարաններ ու մի հայատառ թուրքալեզու գիրք: Սոսե Պարոնյանը հիշում է հոր պատմածները գրքերի մասին: Հորՙ Անդրանիկ Պարոնյանի մանկական հուշերում տպավորվել են ծնրադիր աղոթքները: Մայրըՙ Զարդիկը, ամեն օր իր զավակներին հորդորելիս է եղել մոմ վառել սենյակում գտնվող պահարանի առջեւ ու լուռ աղոթել: Տարիներ շարունակ երեխաներից ոչ ոք չի հասկացել, թե ինչու են իրենք պահարանի առջեւ մոմ վառում: Միայն Զարդիկի մահից հետո է պարզվում, որ այնտեղ են պահվում հայերեն Ավետարաններ ու հնատիպ այլ գրքեր: 1915 թվականին Պարոնյանները գաղթի ու կոտորածի ճամփեքով, Դեր-Զորով գրքերը հասցնում են Հալեպ: Նրանք Խարբերդում են թողնում ընտանեկան հարստությունըՙ փոխարենը փրկելով հայ հոգեւոր մշակույթի գոհարները: Գրքերը Եղեռնից հետո էլ շարունակում են քաղաքից քաղաք դեգերել, մինչեւ որ դարձյալ հաստատվում են Հալեպումՙ Սոսեի տանը: Սիրիայում տիրող պատերազմական դրությունը շարունակում է վտանգել նաեւ հայ ընտանիքներին, նրանց նյութական ու հոգեւոր հարստությունը: Մտավախություն ունենալով, թե հալեպյան արյունահեղություններից, քանդումներից ու հրդեհներից միգուցեեւ չփրկվի Պարոնյանների տոհմական ժառանգությունըՙ Սոսեն որոշել է գրքերը փոխադրել Հայաստան: Հնատիպերը նա հանձնել է Սփյուռքի նախարարությանը, այնտեղից էլ դրանք վերջնականապես հանգրվանել են Մ. Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի թանգարան-ինստիտուտում: Գրքերը դեռեւս ուսումնասիրված ու ընթերցված չեն: Մատենադարանի տնօրենությունն օրինակելի է համարում Սոսե Պարոնյանի նախաձեռնությունը: Աշխարհում կա մի թափառող մատենադարան եւս, որն ի վերջո պետք է վերադառնա Հայաստան, հակառակ դեպքումՙ անկանխատեսելի է, թե ճակատագիրն այդ ձեռագրերն ու հին գրքերն ուր եւ որ բախտավորի կամ բախտախնդրի ձեռքը կգցի: | 
