ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ՆԱՃԱՐԵԱՆ. «ԿԸ ՍԻՐԵՄ ԱՄԵՆ ԲԱՆ, ՈՐ ԼԱՒ Է ՈՒ ԱՆԿԵՂԾ» Արծուի ԲԱԽՉԻՆԵԱՆ Սեպտեմբերի 27-ին Երեւանի երաժշտական միջազգային փառատօնում ամերիկահայ ճանաչուած ջութակահարուհիներ Անի եւ Այդա Գաւաֆեանները, ի թիւս տարբեր ստեղծագործութիւնների, կատարեցին նաեւ «Պատմութիւն երկու ջութակի համար» ստեղծագործութիւնը, որը յատուկ նրանց համար գրել է ամերիկահայ երիտասարդ կոմպոզիտոր եւ ջութակահար Քրիստափոր Նաճարեանը: Հայկական մեղեդիներով օժտուած այս գործը նրանք հասցրել են կատարել ԱՄՆ-ի տարբեր քաղաքներում, մի քանի հեղինակաւոր փառատօներում եւ երաժշտական հաստատութիւններում, իսկ ԱՄՆ-ից դուրս առաջին անգամ հնչեց Հայաստանում: Յատուկ այս ուրախալի առիթով Հայաստան էր եկել նաեւ Քրիստափոր Նաճարեանը: Հենց Քրիստափոր, ոչ Քրիստոֆերՙ ի հեճուկս իրենց անունները փոխող կամ յարմարեցնող ամերիկաբնակ մեր բազմաթիւ հայրենակիցների: Այս բարենիշին աւելացնենք նաեւ, որ 24-ամեայ ամերիկահայը, որի ոչ հայկական արտաքինը միանգամից մատնում է կէս հայ լինելը, խօսում է արեւմտահայերէնՙ նախապէս ներողութիւն խնդրելով հաւանական սխալների համար: Ու չնայած մեր զրոյցն ընթացաւ կէս հայերէն, կէս անգլերէն, նախընտրում եմ նրա պատասխանները տալ արեւմտահայերէնով, որին որդիական սիրով փարուած է եւ որի պահպանմամբ այնքան մտահոգ է այս ջերմ, անմիջական, արուեստագէտի խառնուածքով երիտասարդը...
- Եւ այսպէս, Քրիստափոր, մեր զրոյցը սկսենք թերեւս միայն մեզՙ հայերիս բնորոշ հարցով. բնիկ ո՞րտեղացի ես: - Հայրական կողմէ մեծ ծնողքս Ադանայէն եւ Մարաշէն են: Հայրսՙ Վիգէն Նաճարեանը, որ Բէյրութ ծնած է, ուդահար է: Ան նաեւ ուդ կը պատրաստէ, ինք ստեղծած է ելեկտրական ուդը: Մայրսՙ Քեթլին Բրեդլի-Նաճարեանը, նոյնպէս երաժիշտ է, դաշնակահար, ան ամերիկուհի էՙ իռլանդական եւ գերմանական ծագումով: Մայրս կը հասկնայ հայերէնը, քիչ մըն ալ կը խօսի, քանի որ դեռ չամուսնացածՙ հայերէնի դասերու գացած է, որ ինքզինքը աւելի լաւ զգայ ամուսինի միջավայրին մէջ: Ես ծնած եմ 1991-ին, Օրէնջ Քաունթի, Քալիֆորնիա: Տունը թէ՛ հայերէն, թէ՛ անգլերէն կը խօսինք: Ջութակ նուագել սորվեցայ Լոս Անջելըսի Քալիֆորնիայի համալսարանի երաժշտական դպրոցըՙ Մովսէս Պօղոսեանի եւ Գիյոմ Սիւտրըի քովը: - Իսկ հայկական կրթութիւն ստացե՞լ ես: - Մանկութեանս հայկական Մեսրոպեան վարժարանը գացի Մոնթէպելլոյի մէջ, մինչեւ տասներկու տարեկանս: Ամիսը մէկ անգամ ընտանեկան հաւաքոյթներ կ՚ունենանք, ազգականները կու գան, կը նստինք, կը խօսինք, այդպէս լեզուն կը պահենք: Յետոյ Լոս Անջելըսի Քալիֆորնիայի համալսարանին մէջ մէկուկէս տարի հայերէնի դասեր առի Յակոբ Կիւլլիւճեանէն, ան շատ փորձառու ուսուցիչ մըն է, լեզուի վարպետ: Ռիչըրտ Յովհաննէսեանէն ալ հայոց պատմութեան դասեր առի: Հիմա Երեւանի մէջ շատ սուրիահայեր կը տեսնեմ եւ կը յուսամ, թէ անոնք հոս պիտի կարենան պահել արեւմտահայերէն լեզուն: - Որո՞նք են քո երաժշտական ազդեցութիւնները: - Ամեն բան, ինչ անկեղծ է, ամեն բան, որ անկեղծօրէն արտայայտիչ է, որ ստեղծուեր է որպէս արտայայտութեան նպատակ, ոչ անպայման դրամ աշխատելու կամ այլ նպատակով: Ես մեծցայ դասական ջութակ նուագելովՙ Մոցարտ, Բեթհովէն, Չայկովսկի, Խաչատրեան: Կը սիրեմ նաեւ ժողովրդական երգի որոշ տեսակներ, ջազ, բլիւզ, ռոք, բոլորը չեմ կրնար ըսել: Կը սիրեմ ամեն բան, որ լաւ է ու անկեղծ: Որպէս յօրինողՙ իմ մեծագոյն ներշնչանքները կառնեմ Բեթհովենէն եւ Բարտոկէն: Յատկապէս Բարտոկը, որ ժողովրդական երաժշտութիւնը արեւմտեան, քոնթրափունքթային ոճով կրցաւ արտայայտել եւ ընդլայնեց երաժշտութեան լեզուն: Շատ կը սիրեմ Սամուէլ Բարբէրը, որ հրաշալի մելոդիք երգահան է եւ, անշուշտ, մեր ազգակիցըՙ Արամ Խաչատրեանը: Ես ունիմ նաեւ Կոմիտասի ժողովրդական երգերու, ուսումնասիրութիւններու գիրքերը, սակայն դեռ շատ պէտք է ուսումնասիրեմ զայն... չեմ կրնար ըսել, թէ լաւ գիտեմ մեր այդ մեծութիւնը: - Ի՞նչ գործեր ես գրում: - Մինչեւ հիմա կտորներ գրած եմ աքուսթիք գործիքներու համար, ջութակի կամ լարային քառեակի համար, ինչպէսՙ «Կապոյտ սքերցօն»ՙ քլարնեթի, «Քադենցան» Խաչատրեանի ջութակի քոնսերի, «Լարգօն»ՙ ալթոյի, «Գիշերային երաժշտութիւնը» եւ «Vitali variation»-ըՙ ջութակի եւ դաշնամուրի, «Սոճիներու ընդարձակութիւնը»ՙ հոբոյի, սրինգի եւ շեփորի, «Ձեռքերուս վրայ այս գիշեր» կտորըՙ դաշնամուրի, սրինգի, հոբոյի, քոնթրաբասի եւ հարուածայիններու համար: Նաեւ կը սիրեմ երգեր գրել (ինքս ալ կիթառ կը նուագեմ) իմ գրած անգլերէն կամ հայերէն բանաստեղծութիւններու խօսքերով: - Քո՞ գրած հայերէն բանաստեղծութիւնների... - Այո, քանի մը պզտիկ բաներ գրած եմ.... - Մէկը կ՚արտասանե՞ս: - Դուն, աղջիկս, աշխարհին ծաղիկն ես, Ով ինձ կը բերէ անոյշ հոտ ու զովութիւն, Եւ կը ստանձնէ ինձ իրաւունք մը արթննալ: Բայց Ան Ան Արեւն էՙ Տաք, փայլուն եւ անվերջուն, Որ կը փչէ ամենուս մէջ կեանք Ան, որուն երբեք չեմ կարող դպնալ Առանց վստահութեան իմ վախճանիս: - Ուրախ եմ, որ Ամերիկայում ծնուած, կէս օտարազգի երիտասարդը փորձում է հայերէն բանաստեղծութիւն գրել... - Երգեր ունիմ նաեւ հայկական թեմաներով անգլերէն բանաստեղծութիւններու խօսքերով, մէկը Արեւմտեան Հայաստանի մասին է... Գրած եմ նաեւ «Յիշատակներ» ստեղծագործութիւնը վոքալ քվինթեթի համարՙ Գրիգոր Պըլտեանի բանաստեղծութիւններու խօսքերով: - Հրաշալի է: Դու երրորդ անգամ ես Հայաստանում, բայց առաջին անգամ որպէս յօրինող, որի ստեղծագործութիւնը կատարուեց... - Այո, շատ ուրախ եմ ատոր համար: Գաւաֆեան քոյրերը մեծ փրոֆեսիոնալներ են: Իրականին ես երկրորդ անգամ Հայաստան եկայ որպէս երաժիշտ. երբ քանի մը տարի առաջ Երեւանի մէջ Լոս Անջելեսի «Դիլիջան» կամերային երաժշտութեան փառատօնը կը հիւրընկալուէր, ես ալ ջութակ նուագեցի լարային քառեակին մէջ: Երաժշտական գործերէ զատ այս տարի ապրիլին սկսայ «Վերածնութեան տարի» ծրագիրը, որ վիրթուալ տարածքին մէջ անգլերէնով կը ծանօթացնէ հայ մշակոյթըՙ ամէն շաբաթ նուազագոյնը մէկ արուեստագէտ ներկայացնելով: Ան պիտի տեւէ մինչեւ գալ տարուան ապրիլը: Տեսակ մը բլոգ է, սակայն նաեւՙ անցած հարիւր տարիներու մէջ գործած հայ արուեստագէտներու արխիւ մը: Անոր մէջ կան երաժիշտներ, գրողներ, լուսանկարիչներ, ֆիլմի գործիչներՙ իրենց մասին յօդուածներ եւ անոնց գործերէն նմուշներով: Ըլլայ Արա Կիւլէրը, Գայիանէ Խաչատուրեանը թէ Տիգրան Համասեանը, շատերը... - Մենք այսօր լաւ մակարդակի երիտասարդ կոմպոզիտորներ ունենք Հայաստանում, ծանօ՞թ ես նրանց հետ: - Իրականինՙ նոր միայն սկսած եմ կապեր հաստատել հայաստանցի երաժիշտներու հետ: Լաւ կը ճանչնամ Արթուր Աւանեսովը, որ ֆանտաստիկ անձ է, Աշոտ եւ Արտաշէս Քարթալեանները, սակայն ոչ այնքան շատեր կը ճանչնամ, որքան որ կուզէի... - Ինչպէս արեւմտահայերէնում են ասումՙ ի՞նչ ջուրի վրայ ես հիմա... - Այժմ շատ կեդրոնացած եմ գրելու վրայ: Կաշխատեմ «1915 թուականը» լարային քուարթեթի վրայ, Երեւան եղած ատենս ալ այդ գործը կընեմ, դեկտեմբերին պիտի աւարտեմ: Ասկէ վերջ քանի մը այլ գործեր ունիմ, գուցէ սկսեմ դասաւանդել Քալիֆորնիայի համալսարանին մէջ: Եւ անշուշտ, կուզեմ աւելի յաճախ գալ Հայաստան... Նկար 1. Նաճարեանը Տիգրան Մանսուրեանի հետ Նկար 2. Նաճարեանը Գաւաֆեան քոյրերի հետ |
