ԿՈՍՏԱՆ ԶԱՐՅԱՆ ԵՎ ՎԱՀԱՆ ԹԵՔԵՅԱՆ Երվանդ ՏԵՐ-ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ Կոստան Զարյանը զարմանալի, բայց եւ դառն, ճակատագիր ունեցող գրող է: Եվ օրինական հարց է առաջանումՙ գրողական իր ճակատագրի նախահիմքերը արդյոք ի՞ր մեջ են, թե՞ մի այլ տեղՙ մեր գրական միջավայրի, մեր հանրության, մեր չեղյալ մտավորականության: Հարցը արդար է, պատասխանըՙ որոշակի եւ հստակ: ...1922 թվականին Կ. Պոլսում տպագրվում է Կոստան Զարյանի բանաստեղծությունների առաջին եւ միակ ժողովածունՙ «Օրերի պսակը» խորագրով: 188 էջանոց այս ժողովածուն ընդգրկում էր իննսուն բանաստեղծություն: Դրանց մի մասը տպագրվել էր մամուլի էջերում, մյուս մասը անտիպ էր: Մեծ Աղետից հետո կարճ ժամանակ էր անցել, ժողովրդի փրկված խլյակները ցրված էին աշխարհով մեկ, շփոթահար ու սոսկահար: 1922 թվականն է, փրկվածները ինչ-որ չափով քիչ-քիչ ուշքի են գալիս: Այստեղ ու այնտեղ պարբերականներ են հրապարակվում, սակավ գրքեր են լույս տեսնում, եւ այնուամենայնիվ հայ գրական կյանքը կա, շարունակվում է: Կոստան Զարյանի բանաստեղծությունների ժողովածուն մնում է աննկատ, գրեթե անարձագանք: Եղած արձագանքներն էլ բարեկամական չէին. չկամների ու չարկամների քրթմնջյուններ, անգետ ու գրական արվեստ չհասկացողների դառնաժպիտ դատումներ... Եվ, ահա, այս իրավիճակում Սփյուռքի, այո՛, արդեն Սփյուռքի մեծագույն բանաստեղծըՙ Վահան Թեքեյանը գրիչ է վերցնում բողոքելու Կոստան Զարյանի բանաստեղծության հանդեպ նման վերաբերմունքի դեմ եւ արժեւորելու «Օրերի պսակ» ժողովածուն եւ Կոստան Զարյանի բանաստեղծական արվեստը: 1922 թվականին նա «Ժողովուրդի ձայն - Ժամանակ» պարբերաթերթում (26 մայիսի - 8 հունիսի) հոդված է տպագրում Կոստան Զարյանի գրքի մասինՙ «Օրերի պսակը», Կոստան Զարեան» վերնագրով (տե՛ս Վահան Թէքէեան, «Երկու դրախտները», Իսթանպուլ, «Ժամանակ», 2017, աշխատասիրութեամբ Սեւան Տէյիրմենճեանի): Թեքեյանի հոդվածը բաղկացած է երկու մասիցՙ Ա եւ Բ: Առաջին մասում նա դառնությամբ եւ խորատեսորեն ներկայացնում է գրական ժամանակն ու միջավայրը եւ Կոստան Զարյանի գրականության հանդեպ եղած անարդար եւ անազնիվ վերաբերմունքը: «Զարեանի պարագային, կարծեմ տգիտութիւնն է որ խօսեցաւ ու պիտի խօսի հայ մամուլին մէջ»,- ցավով արձանագրում է Թեքեյանը: Զարյանի բանաստեղծության մասին խոսելիս Թեքեյանը Զարյանի հանդեպ մերժողական եւ ժխտական դիրք բռնած անձանց ուղղակի անվանում է «չարամիտներու եւ տխմարներու բանակ»: Հոդվածի երկրորդ մասում Թեքեյանը վերլուծական խոսք է ասում եւ արժեւորում է «Օրերի պսակը» բանաստեղծությունների ժողովածուն: Նա շատ բարձր է գնահատում Զարյանի պոեզիան եւ մանավանդ բանաստեղծական արվեստը. «Զարեանի բանաստեղծութիւնըՙ շատ տեսած եւ զգացած, նաեւ շատ կարդացած, բայց մանաւանդ տիեզերքի բոլոր ազդումներուն դէմ իր հոգին լայն բացած այժմեան մարդու մը բանաստեղծութիւնն է, որ կը դիմէ, բազմաթել բազմահիւս ժամանակի մը յաճախ իրարու ներհակ ներշնչումները թարգմանել կարենալու համար իր գիտցած բոլոր մտքի ու սրտի լեզուներուն, վանկերուն ու ձայներուն, եւ զանոնք կարգաւորող բոլոր ոճերուն,- ըստ իս ոչ այնչափ ինքնեկ եւ անգիտակից ընտրութեամբ մըՙ որչափ փնտռուած ընտրողականութեամբ մը: Ներշնչումը միշտ անկեղծ է. ա՛յնքան յաճախ ատիկա կը տեսնեմ իր մէջՙ որ հոն ուր ինծի կը թուի թէ քերթուածը նիւթէ մը միայն ծնած է, ես վճռելու կը վարանիմ եւ կը մեղադրեմ իմ անհաղորդականութիւնս աւելի, քան բանաստեղծըՙ որ այնքան իրական կերպով, անընդհատ ստացած է եւ դարձուցած ինչ որ տեսանելի ու անտես բնութիւնը կուտայ կարգ մը առանձնաշնորհեալ էակներու»: Հետագայում, հետագա տարիներին ու տասնամյակներին Կոստան Զարյանի անվան շուրջ ստեղծվում է մեծածավալ գրականություն, նրա մասին գրվում են բազմաթիվ դրվատական հոդվածներ, խոսքեր, զանազան գրություններ: Բայց ոչ ոք այն խորությամբ չի հասկացել եւ չի գնահատել Կոստան Զարյանի պոեզիան, ինչպես Վահան Թեքեյանը: Բացառությամբ թերեւս Ավետիս Ահարոնյանի եւ Արշակ Չոպանյանի: Այստեղ արդեն պետք է ուշադրություն հրավիրեմ մի շատ կարեւոր հանգամանքի վրա, որ ես, թերեւս, սկզբում պետք է մատնանշեի, բայց գիտակցաբար թողեցի վերջում: Շատ ուշագրավ է, որ Վահան Թեքեյանն ու Կոստան Զարյանը իրենց բանաստեղծական մտածողությամբ հակոտնյա արվեստագետներ են, իրարից շատ հեռու, նույնիսկ տրամագծորեն հակառակ երեւույթներ: Թեքեյանը սիմվոլիստական կատարյալ, նույնիսկ կարելի է ասելՙ մալարմեական նրբագույն եւ նրբահյուս արվեստի, բանաստեղծական ներփակ բանաստեղծության վարպետն է, Կոստան Զարյանըՙ ազատ եւ անսանձ բանաստեղծության, գրված ու չգրված օրենքները խախտող ու ջարդող եւ իր բանաստեղծական մտածողությամբ նոր օրենքներ սահմանող արվեստագետ: Եվ ահա, Թեքեյանըՙ մեծ հոգի եւ ազնիվ ու ազնվական նկարագրի տեր բանաստեղծը, զարմանալի սիրով ու խանդաղատանքով է գրում իրենից հեռու, իրենից տարբեր, բայց ընտիր բանաստեղծի ու նրա բանաստեղծության մասին: Խոսելով գրքի բանաստեղծական ներքին ազատության մասին եւ դրա լավագույն ապացույցները տեսնելով ժողովածուի վերջին շարքիՙ «Ասացւածներ»-ի մեջ, Թեքեյանը,- Թեքեյա՛նը,- ասում է. «...միայն այս կը բաւէ որ «Օրերի պսակը» ձեռք առնենք երկիւղածութեամբ եւ սիրով, ջանանք հասկնալ ինչ որ առաջին անգամ անհասկնալի կամ հասկնալու անարժան կը թուի մեզի...»: «Երկիւղածութեամբ եւ սիրով...»: Ավելի բարձր վերաբերմունք դժվար է պատկերացնել: ...Երբ 2009 թվականին Երեւանում լույս տեսավ Կոստան Զարյանիՙ մասամբ տպագրված եւ մեծ մասով անտիպ բանաստեղծությունների «Բառերի ոսկին» մեծածավալ (686 էջանոց) ժողովածուն, քար լռություն եղավ այդ գրքի շուրջ: Նույնիսկ պարզ տեղեկություն չեղավ այն մասին, թե նման մի գիրք է լույս տեսել: «Բառերի ոսկին» ունեցավ «Օրերի պսակը» ժողովածուի ճակատագիրը: Եվ Թեքեյանի խոսքն ու ձեւակերպումը այսօր թվում են ուղղակի մարգարեական. «Զարեանի պարագային կարծեմ տգիտութիւնն է մանաւանդ որ խօսեցաւ ու պիտի խօսի հայ մամուլին մէջ»: «Բառերի ոսկին» գրքի պարագայինՙ խոսք կարող է լինել այսպես կոչված գրական միջավայրի ոչ միայն տգիտության, այլեւ խեղճության եւ անկարության մասին: Եվ «Բառերի ոսկին» ժողովածուի շուրջ տգիտությունը ոչ թե «խօսեցաւ», այլ իրեն վայել ստորությամբ ու թերեւս նաեւ ողորմելի անկարությամբ, պարզապես լռեց: «Բառերի ոսկին» գրքի բախտին ու ճակատագրին արժանացան Կոստան Զարյանի` Հայաստանում վերջին տարիներին հրատարակված մյուս գրքերը նույնպես` յոթ մեծածավալ հատոր: Հենց այս հանգամանքն էլ մղեց Վահան Թեքեյանի սքանչելի հոդվածը ներկայացնելու այսօրվա ընթերցողին: «Օրերի պսակը», Կոստան Զարեան Ա. Եւ որովհետեւ «Իրերագովական ընկերութիւնը» վերակազմուած է այս տարի պոլսեբնակ մէկ քանի անարժէք եւ անծանօթ գրողներու միջեւ, որոնց կարգին զիս դասելու պատիւն ըրած էր «Արեւելեան մամուլ»ի (1) պ. Արգամ Անգեղացին (2), կը շարունակեմ այդ ընկերակցութեան անդամակցի պարտականութիւնս կատարելՙ գովելով, պանծացնելով, փառաբանելով ինչպէս որ պէտք էՙ Զարեանի նոր հրատարակած բանաստեղծութիւններու հատորը, «Օրերի պսակը»...(3) Պ. Արգամ Անգեղացի, որ այդ գաղտնի ընկերութեան կազմութիւնը երեւան կը հանէր, կը յայտնէր միեւնոյն ատեն թէ «Նոր պսակ»ի վրայ իմ գրած նպաստաւոր յօդուածներս փոխարինութիւնն են դպրոցներու մէջ Օշականի կողմէ ինծի եղած պատիւի մը, ինձմէ ոտանաւորներու ընթերցումին... «Արեւելեան մամուլ»ի թղթակիցը պիտի սկսի այս անգամ ալ փնտռել թէ ինծի ի՛նչ ծառայութիւն մատուցած է կամ պիտի մատուցանէ Զարեան... Չեմ զայրանար, ոչ իսկ կը գայթակղիմ. կը ցաւիմ միայն պարոն Ա.Ա.-ին նեխած մտայնութեանը վրայ: «Օրերի պսա՜կը»... բայց եթէ վերապահումներ ալ ունենայի ընելիք, մարդ զարմանալու չէր եթէ զանոնք մոռնայի կամ դիտմամբ մէկ կողմ դնէիՙ այն փողոցային անպատկառ վարմունքին առջեւ զոր ունեցան թերթեր ու թերթուկներ, երիտասարդ բանաստեղծներո՜ւ օժանդակութեամբ, այդ գիրքին հանդէպՙ այն մեծ պատճառաւ որ Զարեան «Մեհեան»ի եւ «Բարձրավանք»ի խմբագիրներէն է, եւ երկրորդՙ որ իրենց գիտցած, իրենց հասկցած ու կրկնած բանաստեղծութիւնը չի կրկներ ան աւելի կամ նուազ յաջողութեամբ, այլ զիրենք կը դնէ նորութեան մը առջեւ, որուն թափանցելու, որուն հաւնիլ կամ չհաւնելու համար պէտք է նախ մաքրել իրենց մտքի ծալքերուն փոշիները, աղտերը չըսելու համար... Բայց հոս ալ ո՛չ զայրանալու, եւ ոչ իսկ զարմանալու տեղի կայ. Մալարմէն դեռ կը ծաղրուի իր հայրենիքին մէջ շատերէ (մինչ մեր մէջ քիչ չեն զինքը պաշտողներ, եթէ պիտի դատենք յօդուածներու մէջ իր անունի յիշատակութենէն...), եւ կը յիշեմ որ երբ Եարճանեան եւ Չրաքեան իրենց առաջին գործերը հրատարակեցինՙ կատակողները անթիւ էին արտասահմանի գրագէտ եւ գրասէր շրջանակներուն մէջ, ու կարծեմ Պոլսոյ ալՙ գէթ Չրաքեանի համար: Հետաքրքրական ուսումնասիրութիւն մը պիտի ըլլար ա՛յն զոր հոգեբան մը պիտի փորձէր, գիտնալու համար թէ ո՛րոնք են ամենէն աւելի գայթակղողները եւ ի՛նչ բան զիրենք կը գայթակղեցնէՙ իրենց համար անսովոր եղող գործի մը առջեւ: Ամենէն թեթեւամիտնե՞րըՙ թէ ամենէն անձկամիտները. սովորամոլնե՞րըՙ թէ ոչ մէկ աւանդութիւն չյարգողները: Եւ իրենց հասկցա՞ծըՙ թէ չհասկցածը աւելի. ձե՞ւը թէ խորքը, ու ձեւին մէջ ի՞նչ բան, նոր բառե՞րը թէ բառերու նոր շարադասութիւնը, նոր ռի՞թմըՙ թէ բոլոր հիներէն դժգոհութիւնը որ հեղինակն անոնցմէ հեռացուցած է եւ ատով իսկ անձնական թշնամանքի մը պէս կ՛ընդունուի անոնց հետեւողներուն եւ հիացողներուն կողմէ... Զարեանի պարագային, կարծեմ տգիտութիւնն է մանաւանդ որ խօսեցաւ ու պիտի խօսի հայ մամուլին մէջ, որովհետեւ ոտանաւորի եւ ըսելու այն ձեւերը զորս որդեգրած է բանաստեղծը իր «Օրերի պսակը» հիւսելու համար, նորութիւն մը չեն եւրոպական բանաստեղծութեան մէջ, կարելի է նոյնիսկ ըսել թէ դասական արուեստի շաւիղին մէջ են ու զանոնք գործածող բանաստեղծներէն ոմանք դասականացած են արդէն: Կարծես քիւպիսթ մը կամ տատաիսթ մը ըլլար Զարեան, ա՛յնքան մեծ է իր ընթերցողներուն իրարանցումը, զինքը ծաղրել կարծողներուն ծաղրելիութիւնը... Անոնցմէ ոչ ոք կայՙ որ ինքզինքին ըսէ, թէ ուրիշներու հանդէպ խստապահանջ այս գրողը իր գործը հրապարակ չնետեց թերեւս առանց իր ուզածն ու ըրածը գիտնալու, առանց անոր արժէքը առաջուց կշռելու, որով, եթէ առաջին անգամ ան խրտչեցնէ ալՙ պէտք է մօտենալ անոր լրջութեամբ եւ զայն հասկնալու աշխատիլ: Ո՛չ. անոնք կը նախընտրեն իրենց ծուլութիւնը խոստովանիլ, քան այդ ճիգը ընել: Բայց միայն այսպիսիները չեն, ոչ ալ իրենց արժանաւոր ընթերցողները, որոնց համար գրուած է «Օրերի պսակը», եւ ես կը փափաքիմ, իրենց բաժին հանելէ ետք, ա՛լ մոռնալ զանոնքՙ մտածելու համար միւսներուն, անո՛նց որ բաւական մը զերծ են նախապաշարումներէ ու կ՛ուզեն գիտնալ թէ ի՛նչ բան կը հմայէ այս քերթուածներուն մէջ եւ ի՛նչ բան կը շփոթեցնէ զիրենք, եւ ի՛նչու: Բ. Մեր գրասէրներուն եւ քննադատներուն համարՙ անհրաժեշտ է որ հայ բանաստեղծ մը, գոնէ իր առաջին գործին մէջ, ուրիշ ծանօթ եւ նախասիրաբար հա՛յ բանաստեղծի մը հետքերուն վրայէն քալելով գայ մեզի: Դուրեան եւ Տէմիրճիպաշեան, Չօպանեան եւ Սիամանթօ, Վարուժան եւ Մեծարենց, իրենց հարազատ թէեւ տժգոյն անդրադարձումները ունին մեր վերջին կէս դարու քնարերգութեան մէջ: Այսօր քիչ չեն նաեւ Իսահակեանի գեղջկականութիւնը կապկողները հոսՙ Պոլիս: Զարեան այսպիսի առհաւութիւն մը չունի: Իր կրած ազդեցութիւնները, եթէ կան, վերը յիշածներս չեն, ոչ ալ ուրիշ հայկական ազդեցութիւն մը: Երեւակայեցէք, թէ իր քերթուածներուն կարելի չէ նոյնիսկ սենպոլիսթ անունը տալ,- բառ մը որ բաւական երկար ատեն ամէն այլանդակութիւն «բացատրելու» ծառայելէ վերջ, կը թուի վերջերս քաղաքացիական իրաւունք շահած ըլլալ հայ գրականութեան մէջ եւ կը մնայ, բազմաթիւ գրասէրներու եւ քննադատներու ալ աչքին, վերջին բառը կամ «վերջին ճիչը» համաշխարհային բանաստեղծութեան մոտային... Եթէ սենպոլիսթ ալ չէՙ ուրեմն ի՞նչ է «Օրերի պսակը»ին հեղինակը,- պիտի հարցնեն անհամբերները, եւ ես դժբախտաբար պիտի չկրնամ զիրենք գոհացնել ուրիշ այնպիսի միակ բառով մը զոր եթէ չհասկնային ալ անոնքՙ գէթ հասկնալ պիտի ձեւացնէին ու պիտի հանդարտէին, ինչպէս պահածոյ բանջարեղէն ծախող խանութի մը ցուցակագրող պաշտօնեաները իւրաքանչիւր տուփի պիտակը փակցնելէ ետք... Զարեանի բանաստեղծութիւնըՙ շատ տեսած եւ զգացած, նաեւ շատ կարդացած, բայց մանաւանդ տիեզերքի բոլոր ազդումներուն դէմ իր հոգին լայն բացած այժմեան մարդու մը բանաստեղծութիւնն է, որ կը դիմէ, բազմաթել, բազմահիւս ժամանակի մը յաճախ իրարու ներհակ ներշնչումները թարգմանել կարենալու համար իր գիտցած բոլոր մտքի ու սրտի լեզուներուն, վանկերուն ու ձայներուն, եւ զանոնք կարգաւորող բոլոր ոճերուն,- ըստ իս ոչ այնչափ ինքնեկ եւ անգիտակից ընտրութեամբ մըՙ որչափ փնտռուած ընտրողականութեամբ մը: Ներշնչումը միշտ անկեղծ է. ա՛յնքան յաճախ ատիկա կը տեսնեմ իր մէջՙ որ հոն ուր ինծի կը թուի թէ քերթուածը նիւթէ մը միայն ծնած է, ես վճռելու կը վարանիմ եւ կը մեղադրեմ իմ անհաղորդականութիւնս աւելի, քան բանաստեղծըՙ որ այնքան իրական կերպով, անընդհատ ստացած է եւ դարձուցած ինչ որ տեսանելի ու անտես բնութիւնը կուտայ կարգ մը առանձնաշնորհեալ էակներու: Կը բաւէ կարդալ Զարեանըՙ նախ առանց նախապաշարումի, մոռնալով լեզուն եւ նաեւ երաժշտութիւնը իր վանկերուն, հետեւաբար մտքո՜վ զայն հասկնալ- ինչ որ միշտ առաջին արժենիշն է բանաստեղծութեան մըն ալ եւ բոլոր միւս յատկութիւնները ասոր վրայ աւելնալով միայն արժէք մը կ՛ըլլան- իսկոյն զգալու համարՙ թէ բանաստեղծի մը դէմ կը գտնուինք, եւ հազուադէպ ճոխութեամբ բանաստեղծի մը, որուն օտար մնացած չէ սրտի եւ մտքի գրեթէ ոչ մէկ յուզում: Եւ ասիկա բաւական էՙ որպէսզի ան իրաւունք շահած ըլլայ մեր գնահատումին եւ յարգանքին: Պիտի ըսէի, եթէ չարամիտներու եւ տխմարներու բանակին զէնք մը տալէ չվախնայի եւ չվախնայի նաեւ գովեստս դիտմամբ չափաւորած ըլլալու վերագրումէն զոր ինծի պիտի ընեն- ու ես կ՛ատե՛մ այդ հաշուուած, այդ խոհեմ չափաւորութիւնները գործերու առջեւ որոնց կը հաւնիմ ընդհանուր կերպով- պիտի ըսէի երկու բան, ու կ՛ըսեմ ահա՛, որովհետեւ միւսներն անգիտնալով եւ զինքը միայն աչքի առջեւ բերելով ամբողջ մտածումս յայտնելն ալ կը համարեմ հիմա իր արժանիքին տրուած մեծարանք մը... Երկու բան.- մէկը, որ ընդարձակՙ բայց բաւական սուր եւ խորունկ չէՙ զգայնութիւնը բանաստեղծին, որ յաճախ շունչով մը միայն կը թարգմանէ ինչ որ կար իր վրայէն անցնող լայն հովին ներշնչման մէջ եւ պակասը կը լրացնէ, երբեմն, արուեստին քիչ մը շատ գերակշիռ օգնութեամբը: Եւ միւսըՙ որ այդ արուեստին տարրերը, արդէն, միշտ ձուլուած եւ ներդաշնակուած չեն իրարու մէջ, եւ տողերուն երաժշտականութիւնը, մասնաւորապէս, ու բառերուն նկարչականութիւնը, կ՛երթան իւրաքանչիւրն իր կողմէն եւ կը ստեղծեն տպաւորութիւն մը որմէ քերթուածը կը տուժէ իր էութեան մէջՙ որ երաժշտութենէ եւ նկարչութենէ առաջ, բանաստեղծութիւն է անշուշտ: Եւ ասոր յանցանքը եթէ չափազանց որոնումինն է քիչ մը, փնտռուած եւ չգտնուած լեզուինն է մանաւանդ, այն ապերախտ գործիքին որ արեւելահայերէնն է ոտանաւորի համար եւ որուն ջանացած է Զարեան նոր շնորհ մը տալՙ զայն ճկել կարծելով բայց կոտրելով երբեմն, զայն ներդաշնակել ուզելով բայց մերթ աւելի խժալուր դարձնելով, իր ոգիին անհամապատասխան տարրեր մտցնելով անոր մէջ ու դաւաճանուելով անկէ... Աւելցնե՞մ թէ հայերէնը այնքան ալ ընտանի եղած ըլլալ չի թուիր իրենՙ որ կարենար յաջողապէս կատարել անոր վրայ այդ փորձը զոր ուրիշՙ իրեն չափ բանաստեղծ-արուեստագէտ մը, գրական եւ ժողովրդական բարբառներուն աւելի հմուտ, թերեւս պիտի կրնար գլուխ հանել: Իր կարճ տողերով ոտանաւորները ամենայստակ ապացոյցն են ասոր. հո՛դ իր ձախողութիւնը կատարեալ է, մինչ միւսներուն մէջ ալ քիչ չեն բարդութիւններ ու միավանկեր, որոնք նախ ներդաշնակ չեն եւ առաջիններըՙ սխալէ ալ զերծ չեն: Բայց միայն սա՛, որ բանաստեղծը, քիչ մը հետեւելով օտար քերթողութեան բացած նոր ճամբաներուն եւ մասամբ իր մէջ զգալով այդ պահանջը, ուզած է հայ բանաստեղծութեան կառքը թաւալեցնել աւելի ազատ, աւելի քմահաճ կերպով, եթէ կ՛ուզէքՙ աջ ու ահեակ խոտորելով եւ ինքը իր լիութեան զգացումն ունենալով ու տալով,- բա՛ն մը, որուն լաւագոյն ապացոյցներն ալ իր հատորին վերջին մասը կազմող քանի մը «Ասացուած»ներուն մէջ կը գտնուին յայտնօրէն- միայն ա՛յսՙ կը բաւէ որ «Օրերի պսակը» ձեռք առնենք երկիւղածութեամբ եւ սիրով, ջանանք հասկնալ ինչ որ առաջին անգամ անհասկնալի կամ հասկնալու անարժան կը թուի մեզի, զայն մտքով մերկացնենք իր մերթ պոռոտ, մերթ կարկտան հանդերձանքէնՙ հասնելու համար անոր մարմինին, որ գեղեցիկ կը գուշակուի իր ձեւերէն, եւ մարմինին մէջ բաբախող սիրտին, որ թէ՛ առողջ եւ թէ ազնիւ էՙ դատելով իր նոյնիսկ կիսկատար արտայայտութիւններէն: Որովհետեւ, կը կրկնեմ, հարազատ բանաստեղծ մըն է անոր հեղինակը եւ իր բերած հազուադէպ շնորհին պէտք է պատասխանել առնուազն զինքը հասկնալու աշխատելովՙ միմոսաբար ծաղրելու տեղ... Վահան Թեքեյան, 30 ապրիլ/5 մայիս 1922, «Ժողովուրդի ձայնը-Ժամանակ» 1) «Արեւելեան Մամուլ»- գրական եւ քաղաքական պարբերաթերթ, որ հրատարակվել է Զմյուռնիայում 1871-1909 եւ 1919-1922 թթ., նախ, իբրեւ ամսաթերթ, ապաՙ կիսամյա հանդես, հետոՙ շաբաթաթերթ, իսկ վերջումՙ իբրեւ օրաթերթ: 2) Արգամ Անգեղացին բանասեր, պատմաբան, մանկավարժ, հասարակական գործիչ, Արշակ Ալպոյաջյանի (1879-1962 թթ.) ծածկանուններից մեկն է: Նա «Արեւելեան Մամուլ»-ի էջերում տպագրել է գրական ակնարկների շարքՙ «Պոլսական նամականի» խորագրով: Üϳñ 1. Կոստան Զարյան Üϳñ 2. Վահան Թեքեյան |
