«Զ. ԵՍԱՅԱՆ» Հ. Ծ. ավերագրական ֆիլմըՙ Ուոթերթաունում Հասարակության պահանջին ընդառաջելով Եղեռնից մազապուրծ ականավոր հայ կին գրող, թարգմանիչ եւ հրապարակագիր Զապել Եսայանի կյանքին նվիրված 40 րոպեանոց վավերագրական ֆիլմը հունիսի 12-ին ցուցադրվել է Ուոթերթաունի Հանրային գրադարանում, տեղեկացնում է «Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթր» շաբաթաթերթը: Ֆիլմի ցուցադրումից հետո ընթերցվել են հատվածներ նրա գրքերից: Առաջին անգամ ֆիլմը Բոստոնում ցուցադրվել էր 2011-ին եւ ներշնչել Հայ կանանց միջազգային ասոցիացիայի անդամներին այն թարգմանելու անգլերեն եւ միաժամանակ հրատարակության պատրաստելու Եսայանի երկու գրքերըՙ «Սիլիհտարի պարտէզները» հուշագրությունը եւ «Հոգիս աքսորեալ» վիպակը: Դրանք արդեն լույս են տեսել վերջերս: Հայաստանում նկարահանված ֆիլմը պատրաստել էին լիբանանահայ Լարա Ահարոնյանը եւ ստամբուլահայ դոկտ. Թալին Սուսիյանը: Զաբել Մկրտիչի Եսայանը (Հովհաննիսյանը) ծնվել էր Սկյուտարում 1878-ին, ավարտել Սբ. Խաչ վարժարանը եւ եղել Օսմանյան շրջանի հայ կանանցից մեկը, որին հաջողվել է հետեւել Փարիզում (1895-ից) Սորբոնի եւ Քոլեժ դը Ֆրանսի գրականության եւ փիլիսոփայության դասընթացներին: Փարիզում նա ամուսնացել է նկարիչ Տիգրան Եսայանի հետ եւ ունեցել երկու զավակՙ Սոֆի եւ Հրանտ անուններով: 1908-ին վերադարձել է Կ. Պոլիս, Ադանայի ջարդերի կապակցությամբ ստեղծված պատվիրակության կազմում 1909-ին մեկնել Կիլիկիա եւ «Ազատամարտ» թերթում տպագրել հոդվածներ աղետի մասին: Կիլիկիայի հայությանը պատուհասած ողբերգության մասին նկարագրել է «Աւերակներուն մէջ» (1911) գրքում: 1915-ին ձերբակալված մտավորականների «սեւ ցուցակում» միակ կինը լինելով նրան այնուամենայնիվ հաջողել է փախչել Բուլղարիա: Պատերազմի ավարտին Մերձավոր Արեւելքում նա զբաղվել է փախստականների եւ որբերի տեղավորման հարցերով: 1920-ականների կեսերին ներգաղթել է Հայաստան, որտեղ զբաղվել է դասախոսական աշխատանքով, գրել «Կրակէ շապիկ» վիպակը: Ստալինյան բռնությունների զոհ է գնացել եւ անհայտ հանգամանքներում վախճանվել հավանաբար 1943-ին: | 
