«Ո՞Ր ՄԵԿ ԱՊՈՒՇԻՆ ՄՏՔՈՎ ԱՆՑԱԾ Է` ՎԱՀԱՆ ԹԵՔԵՅԱՆԸ ՉՆԵՐԱՌԵԼ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԴԱՍԱԳԻՐՔԵՐՈՒ ՄԵՋ»: Գեւորգ ԳՅՈՒԼՈՒՄՅԱՆ Աչքի եմ անցկացրել ԿԳՄՍ նախարարության առաջարկած «Գրականություն» առարկայի չափորոշիչները: Նախ` սկսենք նրանից, որ առարկան պետք է կոչվի «Հայ գրականություն»: Տասներկուամյա դպրոցի երկու դասարաններում (9-րդ եւ 10-րդ) առարկան պետք է կոչվի «Գրականություն»` իր մեջ ներառելով հայ եւ արտասահմանյան գրողներին: Չնայած` ծրագրի բովանդակային մասի համեմատ, սա դեռ ոչինչ է: Նախարարության կողմից կազմված հանձնաժողվի առաջարկած ծրագրում իսկզբանե ներառված չի եղել հայ հին եւ միջնադարյան գրականության որեւէ ներկայացուցիչ: Փոխարենը ներառված են եղել ժամանակակից գռեհկաբան, գրականության հետ որեւէ աղերս չունեցող թուղթ մրոտողներ, որոնք հայ գրականությանը մեծագույն ծառայություն մատուցած կլինեին, եթե ձեռքներն ընդհանրապես գրիչ չվերցնեին: Անշուշտ, ոչ ոք չի մերժում ժամանակակից գրողների, ավելինՙ որպես կայուն զարգացող ազգ, մենք պարտավոր ենք պարբերաբար հանրահռչակել մեր ժամանակակից գրողներին: Բայց խոսքը արժեք ստեղծող, խոստումնալից ժամանակակիցների մասին է, ոչ թե նրանց, որոնք ուղղակի գրում են գրելու համար: Մանավանդ անընդունելի է այն, որ ժամանակակիցը ներառվում է դասագրքում` արդեն դասական դարձած հեղինակի փոխարեն: Էլ չեմ խոսում այն ժամանակակից կոչվածների մասին, որոնք ներառված են դասագրքում: Անշուշտ, բազմաթիվ պատկառելի մասնագետներ եւ մտավորականներ արդեն հայտնել են իրենց ծանրակշիռ կարծիքը, իմ ասելիքն այստեղ բոլորին այլ է. հիշյալ ծրագրում ներառված չէ որեւէ սփյուռքահայ գրողՙ Մուշեղ Իշխան, Վահե Հայկ, Լեւոն-Զավեն Սյուրմելյան, Հակոբ Օշական, Հակոբ Մնձուրի, Շահան Շահնուր, Կոստան Զարյան, Վահան Թեքեյան: Ակամայից հիշում եմ 2018 թ. Թեքեյան կենտրոնում տեղի ունեցած` «Վահան Թեքեյան ամենամյա մրցանակաբաշխությունը» որտեղ, ժյուրիի անդամ, սփյուռքահայ ականավոր գրաքննադատ, հրապարակախոս եւ ազգային գործիչ Երվանդ Ազատյանը , խոսելով սփյուռքահայ գրականության մասին, մի հռետորական հարց տվեց, որը ցայսօր դաջված է մտքումս. «Ո՞ր մեկ ապուշին մտքով անցած է` Վահան Թէքէեանը չներառել դպրոցական դասագիրքերու մեջ»: Հիմա այսօր, ինձ թույլ եմ տալիս կրկնել պատկառելի մտավորականի հարցը` թեմատիկ շրջանն ավելի լայնացնելով: Ո՞ր ապուշի մտքով է անցել դպրոցական դասագրքերում չներառել Վահան Թեքեյանին, Հակոբ Օշականին, Համաստեղին, Կոստան Զարյանին, Մնձուրուն, Շահնուրին ու մյուսներին: Ո՞րն է եղել այդ չափորոշիչը, ովքե՞ր են չափորոշիչներ սահմանողները, եւ ովքե՞ր են չափորշիչ սահմանողներին ընտրողները: Հասարակության մեջ այսօր ակտիվ շրջանառվում է այն գաղափարը, ըստ որի` դասագիրքը կազմողները միտումնավոր են արել այդ ընտրութունը` նախապես հրահանգված լինելով ինչ-որ տեղից: Երկրորդ տարբերակն այն է, որ հանձնաժողովի անդամները տգետներ են: Իհարկե, երկու պնդումներն էլ կարող են օբյեկտիվորեն ճիշտ լինել միաժամանակ: Պատկերացրեք այն սերնդին, որն իր անցումային տարիքում կտրված է եղել հայ հոգեւոր մշակութային կյանքի երկու կարեւոր զարկերակից` հին եւ սփյուռքահայ գրականությունից: Վերջինս կազմավորվել է արեւմտահայ արժեհամակարգի եւ լեզվամտածողության, ազգային-գաղափարաբանական սկզբունքների վրա: Առիթ անշուշտ կա` մեղավորներին դավաճան եւ օտարերկրյա վարձու գործակալներ անվանելու: Իսկ, եթե սխալվում ենք եւ նրանք վարձկան չեն, ուրեմն տգետներ են, երդվյալ անգրագետներ, որ մտածել էին` առանց Մաշտոցի, Խորենացու, Կողբացու, Նարեկացու, Կոստան Զարյանի ու Վահան Թեքեյանի դասագիրք կազմել: Այսինքն` հասարակությունն այնուամենայնիվ այս պարագայում էլ ճիշտ է: Բարեբախտաբար, հասարակության ճնշման ներքո խոստումներ եղան, որ հայ հին եւ միջնադարյան գրականությունը եւս ներառվելու է: Իսկ սփյուռքահայ գրականության մասին, ինչպես նշեցի, այդպես էլ խոսք չեղավ: Խոսք չեղավ նաեւ մի շարք մաքուր ազգայնական արեւմտահայ գրողների մասին, որոնք ներառված չեն դասագրքերում: Ասենք` Ռուբեն Սեւակը: Չնայած` ի՞նչ կարիք կա նրա մասին գրելու, երեխաները հանկարծ կիմանան, որ թուրքերը 1915 թվականին եղերական մահով սպանել են նրան: Ի՞նչ փույթ, չէ՞ որ հիմա ոմանք որոշել են ներել թուրքերին` եւ լվանալ Դեր Զորի արյունոտ ավազները: Մի պատեհ առիթով սերունդները անպայման կթքեն դավաճանների անունների վրա. Արյունը ջուր չի՛ դառնալու: |
