ԵՎՐՈՄԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԵՂԻ ՉԻ ՏԱԼԻՍ ԷՐԴՈՂԱՆԻ ՃՆՇՄԱՆԸ Պ. Ք. Անկարային կոչ են անում վերադառնալ եվրոպական արժեքներին Մալթայում տեղի է ունեցել Եվրոմիության անդամ եւ հավակնորդ երկրների արտգործնախարարների ոչ պաշտոնական հանդիպում: Օրակարգի գլխավոր հարցերից մեկը եղել է Թուրքիայի անդամակցության չափանիշների կատարման խնդիրը: Այդ հարցի առթիվ լսվել է Եվրոխորհրդարանի զեկույցը, որը պատրաստել էր Կատի Պիրին: Այս կապակցությամբ ԵՄ արտաքին գործերի հանձնակատար Ֆեդերիկա Մոգերինին եւ ԵՄ-ում նախագահող Մալթայի արտգործնախարար Ջորջ Վելը հրավիրել էին Թուրքիայի արտգործնախարար Մեւլութ Չավուշօղլուն: Եվրոմիության եւ Թուրքիայի փոխհարաբերություններում ճգնաժամեր քիչ չեն եղել, բայց ներկայիս ճգնաժամը, որը ծագեց սահմանադրության փոփոխությունների վերաբերյալ ապրիլի 16-ին Թուրքիայում անցկացված հանրաքվեից հետո, ունի առանձնահատուկ բնույթ: Հանրաքվեն ընդլայնում է նախագահի լիազորությունները եւ վավերացնում անցումը խորհրդարանականից նախագահական կառավարման: Որոշ փորձագետներ այս ճգնաժամի մակարդակը համեմատում են Կիպրոսի ԵՄ անդամ դառնալուց հետո ծագած ճգնաժամի հետ: Այն ժամանակ Կիպրոսի հունական մասի իշխանությունները ԵՄ անդամ դառնալուց հետո հրաժարվեցին ՄԱԿ-ի առաջարկած կղզու վերամիավորման ծրագրից: Դա նշանակում էր, որ Թուրքիայի ԵՄ անդամ դառնալու հարցը գործնական հարթությունից տեղափոխվում է տեսական հարթություն: Անկարան համակերպվեց այդ հարվածինՙ վստահ լինելով, որ Եվրոմիությունը այնուամենայնիվ կգնահատի Մերձավոր Արեւելքում ռազմավարական կարեւոր դիրք զբաղեցնող Թուրքիային: Պատահական չէ, որ մինչեւ վերջերս Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը հայտարարում էր, թե Եվրոմիությունը զգում է իր երկրի կարիքը: Սակայն «Արաբական գարնան» եւ Սիրիայի հետ կապված կոնկրետ իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ Թուրքիան սխալ հաշվարկ էր կատարելՙ ենթադրելով, թե ռազմավարական կարեւորությունը արեւմուտքցի գործընկերներին կստիպի լռելյայն ընդունել աշխարհիկ պետության փոխակերպումը նախագահական կոշտ կառավարմամբ իսլամիստական պետության: Բացի դրանից, ճգնաժամը որպես քրիստոնեական Եվրոպայի եւ մահմեդական Թուրքիայի դիմակայություն ներկայացնելու Էրդողանի փորձերը կոշտ եւ նյարդային հակազդեցություն առաջացրին Բրյուսելում: Սկզբում ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական եւ մարդու իրավունքների գրասենյակը հայտարարեց, որ հանրաքվեն չի համապատասխանել Եվրոպայի խորհրդի չափանիշներին: Այնուհետեւ ԵԽԽՎ պատգամավորները քվեարկեցին Թուրքիայի նկատմամբ ԵՄ մշտադիտարկման նվաստացուցիչ գործընթացը վերսկսելու օգտին, ինչը կապված է այդ երկրում մարդու իրավունքների ոտնահարման եւ 2016 թ. հուլիսյան հեղաշրջման փորձից հետո արտակարգ դրության երկարաձգման հետ: Ի պատասխանՙ Անկարան սպառնաց նվազագույնի հասցնել Թուրքիայի վճարումները ԵԱՀԿ բյուջեին եւ դադարեցնել թուրք պատգամավորների մասնակցությունը այդ կազմակերպությանը: Բայց այդ սպառնալիքները չսասանեցին պաշտոնական Բրյուսելի դիրքորոշումը, որը առաջ քաշեց ԵՄ-ին ինտեգրվելու հարցում Թուրքիայի հետ բանակցությունները առհասարակ դադարեցնելու խնդիրը: Ըստ որում, ինչպես նշում է «Ռեգնում» գործակալությունը, այդ հողի վրա հենց Եվրոմիության ներսում տեղի ունեցավ պառակտում: Այսպես, Ավստրիայի արտգործնախարար Սեբաստիան Կուրցը ԵՄ երկրների արտգործնախարարների ոչ պաշտոնական հանդիպմանը մասնակցելու համար Վալետտա ժամանելուն պես հայտարարեց եվրոպական ընկերակցությանը Թուրքիայի անդամակցության անհնարինության մասինՙ միաժամանակ նշելով, որ հարկավոր է այդ երկրի հետ շարունակել երկխոսությունը այլ հարցերի շուրջ: «Ես միշտ ասել եմ, որ Թուրքիան հեռանում է Եվրոպայից: Հանրաքվեի անցկացումը հերթական քայլը դարձավ «կարմիր գծից» անդին»,- ընդգծեց Կուրցը: նրա խոսքերովՙ Եվրոմիությունը պետք է շարունակի Թուրքիայի հետ երկխոսությունը ուրիշ հարցերի առթիվՙ ընդսմին նրա հետ չխոսելով անդամակցության մասին: Իր հերթին Լյուքսեմբուրգի արտգործնախարար Ժան Ասելբրոնն ասաց, որ եվրոպացիների ճանաչած Թուրքիան մահացել է, եւ դրա հետ մեկտեղ դե ֆակտո վերջ է գտել ԵՄ-ին Թուրքիայի անդամակցության գործընթացը: Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը իր հերթին հավանություն է տալիս վերոնշյալ մոտեցմանը: Իհարկե գոյություն ունի նաեւ հակադիր կարծիք, բայց գլխավորը դա չէ: Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, թե ներկայումս Բրյուսելը փորձում է Թուրքիայի ներսում աշխուժացնել եվրոպամետ ուժերը: Դա տեղի է ունենում մանավանդ այն բանից հետո, երբ Էրդողանը երկրի ներքին պառակտվածության պայմաններում սպառնաց ԵՄ անդամակցության հարցում վերանայել Անկարայի դիրքորոշումը: Հանրաքվեի արդյունքներում ձայների գրեթե հավասար բաշխումը վկայում է գրեթե կայուն այն միտումի գոյության մասին, որը իր մեջ թաքցնում է Եվրոպայի կողմից մեկուսացվելու վտանգ: Պատահական չէ, որ Թուրքիայի քաղաքական ասպարեզում վերստին հայտնվել է նախկին նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը , ով երկրի կառավարությանը կոչ է անում սթափորեն գնահատել Թուրքիայում քաղաքական մշտադիտարկումը վերսկսելու ԵԽԽՎ որոշումը: Այդ կոչերը հարուցում են Էրդողանի բացասական արձագանքը: Նա հայտարարեց, թե Թուրքիան երբեք չի ընդունի լիովին քաղաքականացված այդ որոշումը: ԵՄ արտաքին գործերի եւ պաշտպանական հարցերի հանձնակատար Ֆեդերիկա Մոգերինին փորձել է փրկել իրավիճակըՙ Մալթայում արտգործնախարարների հանդիպումից առաջ հայտարարելով, որ Թուրքիան մնում է Եվրոմիության գործընկերը, եւ որ ինտեգրման գործընթացը կշարունակվի: Սակայն նախարարների հանդիպումից հետո նա հայտարարեց, որ ԵՄ-Թուրքիա հարաբերություններում «ճեղքում» առայժմ չի նկատվում: Նրա խոսքերովՙ Թուրքիան հասկանում է, թե իրենից ինչ է պահանջվում, մանավանդ այնպիսի հարցերում, ինչպիսիք են մարդու իրավունքները, զանգվածային լրատվության միջոցների ազատությունը եւ միջազգային իրավունքի հարգումը: Ինքըՙ Մոգերինին դժվար թե հավատա Էրդողանի նահանջին, բայց Արեւմուտքում Էրդողանին միահեծան առաջնորդների շարքին դասելու իրողությունը նոր իմաստ կհաղորդի ինչպես Սիրիայի ճգնաժամին Թուրքիայի մասնակցության հեռանկարներին, այնպես էլ քրդական հարցին: Ճակատամարտը շարունակվում է, եւ դրա միջանկյալ ելքը այժմ կախված է նրանից, թե Մերձավոր Արեւելքի քաոսը կճարակի՞ արդյոք Թուրքիան, թե՞ Անկարային կհաջողվի այն վերաուղղորդել դեպի Եվրոպա: Անշուշտ, կախված է նաեւ նրանից, թե Էրդողանն այսուհետեւ դեպի ուր կտանի իր երկիրը: |
